ΟΙ 10 ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΙ ΟΜΙΛΟΙ ΚΑΙ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ : ΜΕΓΕΘΗ – ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΩΝ

Στην ενότητα αυτή εξετάζονται αναλυτικά τα σημαντικότερα οικονομικά στοιχεία (Αποτελέσματα, Αποθέματα, Πιστώσεις, Διαφορικές Πιστώσεις) που αφορούν τις 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις - εταιρείες ή ομίλους εταιρειών - σύμφωνα με τους ισολο-γισμούς τους που αφορούν την χρήση του 2003. Τα στοιχεία βασίζονται στο δείγμα των ισολογισμών των 82 εταιρειών.

Στην ενότητα αυτή εξετάζονται αναλυτικά τα σημαντικότερα οικονομικά στοιχεία (Αποτελέσματα, Αποθέματα, Πιστώσεις, Διαφορικές Πιστώσεις) που αφορούν τις 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις – εταιρείες ή ομίλους εταιρειών – σύμφωνα με τους ισολογισμούς τους που αφορούν την χρήση του 2003. Τα στοιχεία βασίζονται στο δείγμα των ισολογισμών των 82 εταιρειών.

Η ομαδοποίηση των εταιρειών γίνεται σε ομίλους με κριτήριο την μεταξύ τους επιχειρηματική σχέση. Αν κάποια εταιρεία δεν έχει θυγατρικές εταιρείες ή δεν ανήκει σε κάποιο επιχειρηματικό όμιλο κοινών συμφερόντων, τότε η εταιρεία εξετάζεται αυτοτελώς. Διευκρινίζεται ότι υπό τον όρο “όμιλος” εντάσσονται οι εταιρείες που είναι συνδεδεμένες εταιρικά ή επιχειρηματικά. Οι όμιλοι όπως αναφέρονται εδώ δεν έχουν καμία σχέση με τους ομίλους αγορών όπου τα μέλη διατηρούν την εταιρική και την επιχειρηματική αυτονομία τους. Οι όμιλοι αγορών είναι κυρίως κοινοπραξίες εταιρειών με βασικό αντικείμενο τις κοινές προμήθειες προϊόντων, οι οποίες σε μερικές περιπτώσεις επεκτείνονται και σε οργανωτικές ή άλλες δραστηριότητες. Αυτό δεν τους προσδίδει τον χαρακτήρα των επιχειρηματικών-εταιρικών ομίλων.

Τα μεγέθη κατατάσσονται σε σειρά με βάση τις συνολικές πωλήσεις των ομίλων ή των εταιρειών, σύμφωνα με την λογική που αναλύθηκε παραπάνω. Επιλέγονται οι 10 πρώτοι όμιλοι ή εταιρείες. Οι υπόλοιπες εταιρείες αθροίζονται κάτω από τον γενικό τίτλο “ΛΟΙΠΟΙ” σαν ένας 11ος όμιλος. Ο λόγος είναι προφανής, αφού όπως φαίνεται στο σχετικό πίνακα οι 10 πρώτοι όμιλοι αντιπροσωπεύουν το 84% των συνολικών πωλήσεων του δείγματος.

Τα μεγέθη των ομίλων προκύπτουν από το άθροισμα των ισολογισμών των εταιρειών που θεωρούμε πως ανήκουν στον ίδιο όμιλο. Υπάρχει η πιθανότητα να ανήκουν σε

ορισμένους ομίλους επιχειρήσεις για τις οποίες δεν γίνεται αναφορά στους πίνακες. Αυτό μπορεί να συμβαίνει αν δεν μας έχει γνωστοποιηθεί η εταιρική δομή του ομίλου ή δεν υπήρχε διαθέσιμος ο ισολογισμός των εν λόγω εταιρειών.

Στους πίνακες αναφέρονται τα μεγέθη του Λογαριασμού Εκμετάλλευσης, των Αποθεμάτων και των Πιστώσεων των Προμηθευτών, γιατί εν τέλει σε αυτά συνοψίζονται όλες οι δραστηριότητες, οι επιτυχίες, οι δυσπραγίες και τα αποτελέσματα της χρονιάς. Τα Συνολικά Αποτελέσματα των ομίλων προκύπτουν από άθροιση, όπως προαναφέρθηκε, των Λογαριασμών Εκμετάλλευσης των επιμέρους εταιρειών και επομένως δεν έχουν εξαλειφθεί οι ενδοεταιρικές οικονομικές σχέσεις και οι ενδοεταιρικές πωλήσεις, όπως εμφανίζονται στους ενοποιημένους ισολογισμούς. Ο λόγος είναι προφανής: Σε αρκετούς ομίλους περιλαμβάνονται και εταιρείες με δραστηριότητες πέραν του κλάδου των σούπερ μάρκετ. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε την έκταση και τη σύνθεση αυτών των δραστηριοτήτων, ούτε να συγκρίνουμε ανόμοια μεγέθη.

Από τον πίνακα 1 προκύπτει ότι:

Η μεταβολή των πωλήσεων των 10 ομίλων 2003/2002 ανήλθε σε 9,98%, ενώ την χρονιά 2002/2001 είχε φτάσει το 14,05%. Στο σύνολο του δείγματος το 2003 διαμορφώθηκε στο 9,38%, ενώ η μεταβολή το 2002/2001 ήταν 13,14%.

– Οι 10 πρώτοι ΟΜΙΛΟΙ ή ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ πραγματοποιούν το 83,9% των Πωλήσεων του συνόλου του δείγματος και οι υπόλοιπες επιχειρήσεις το 16,10%, με οριακές μεταβολές σε σχέση με το 2002.

Η μικρή μεταβολή κατά 0,46% του ποσοστού των 10 πρώτων ομίλων ή εταιρειών σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό του 2002 δείχνει ότι η αγορά τείνει στη διαμόρφωση μιας παγιωμένης κατάστασης. Τόσο οι μεγάλες όσο και οι μικρές επιχειρήσεις διατηρούν τα μερίδιά τους. Επίσης εντός του 2003 δεν παρουσιάστηκαν σημαντικές αλλαγές στα μερίδια των ομίλων ή των εταιρειών ούτε και στη σειρά που καταλαμβάνουν στους πίνακες όπου καταγράφεται η οικονομική τους εξέλιξη, χωρίς όμως αυτό το στοιχείο να επηρεάζει τον βαθμό συγκέντρωσης του κλάδου. Η συγκέντρωση διατηρείται και στην κορυφή, καθώς οι 5 πρώτοι όμιλοι που αποτελούν για χρόνια τους leader του κλάδου πραγματοποίησαν το 63,47% το 2003 έναντι του 63,34% το 2002 των Πωλήσεων του συνόλου των 82 επιχειρήσεων που συμπεριλαμβάνονται στο δείγμα. Ανάλογη θα ήταν η εικόνα αν οι Πωλήσεις των ομίλων συγκρίνονταν με τη συνολική κατανάλωση του κλάδου τροφίμων και ποτών. Η εικόνα αυτή δεν ανετράπη τα δύο τελευταία χρόνια παρά τις συγχωνεύσεις τις επεκτάσεις και τις εκτεταμένες επενδύσεις που πραγματοποίησαν οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ.

Μια άλλη διάσταση στην επιρροή που έχουν οι όμιλοι στην αγορά των σούπερ μάρκετ δίνει η ταχύτατη επέκταση του θεσμού της δικαιόχρησης (franchise). Οι Πωλήσεις των εξαρτωμένων επιχειρήσεων δεν εμφανίζονται στα στοιχεία των μητρικών εταιρειών ή των ομίλων, δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις αυτές διατηρούν την αυτοτέλειά τους, αν και σε κάποιες περιπτώσεις τμήμα των Πωλήσεων αυτών πραγματοποιείται από την μητρική εταιρεία με το μηχανισμό των πωλήσεων χονδρικής. Η πρακτική αυτή είναι διαδεδομένη στη διεθνή πραγματικότητα και πιθανότατα θα την δούμε να αναπτύσσεται περαιτέρω και στη χώρα μας, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι μητρικές εταιρείες διαθέτουν εκτεταμένα δίκτυα διανομής (αποθήκες) που τους δίνει τη δυνατότητα συμπίεσης του λειτουργικού κόστους.

Στα άλλα μεγέθη τα δεδομένα του 2003 παρουσιάζονται διαφοροποιημένα και δεν ακολουθούν την εξέλιξη των Πωλήσεων:

Στους 10 ομίλους το Συνολικό Μικτό Κέρδος Εκμετάλλευσης είναι αυξημένο κατά 11,71% σε απόλυτα μεγέθη και κατά 0,33% σε ποσοστό επί των Πωλήσεων. Η αύξηση του Μικτού Κέρδους Εκμετάλλευσης είναι κατά 1,73% μεγαλύτερη της αύξησης των Πωλήσεων που ήταν 9,98 %.Το 2002 το αντίστοιχο μέγεθος ήταν 4,42%. Αυτό οφείλεται, όπως έχουμε επισημάνει σε άλλο σημείο, στο γεγονός ότι το 2002 ήταν μια χρονιά εξισορρόπησης. Τώρα αρχίζει να διαφαίνεται μια τάση σταθεροποίησης, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.

Για τους 10 μεγαλύτερους: Αυξήθηκε κατά 11,58% και είναι μεγαλύτερο της μεταβολής των Πωλήσεων κατά 1,60%, με σημαντικές διαφορές από όμιλο σε όμιλο. Η διαφορά της μεταβολής μεταξύ Λειτουργικού Κόστους και Συνολικού Μικτού Κέρδους είναι σχεδόν η ίδια. Ανέρχεται σε 0,13%, σε αντίθεση με το 2002 που προσέγγιζε το 7%. Σε ποσοστό % επί των Πωλήσεων το Λειτουργικό Κόστος αυξήθηκε κατά 0,28 %. Η μεταβολή είναι οριακά ανάλογη της μεταβολής του Συνολικού Μικτού Κέρδους κατά 0,33%.

Ανάλογη είναι η εικόνα στις υπόλοιπες επιχειρήσεις και στο σύνολο.

Η μεταβολή στα Καθαρά Αποτελέσματα προ Φόρων των 10 ομίλων αλλά και του συνόλου του δείγματος είναι φυσιολογική και σε αναλογία με τις μεταβολές των Πωλήσεων, του Συνολικού Μικτού Κέρδους και του Λειτουργικού Κόστους.

Σε ποσοστό % επί των Πωλήσεων παρουσίασαν οριακές μεταβολές, παραμένοντας ουσιαστικά αμετάβλητα. Το 2002 είχαμε έξαρση μεταβολής των Καθαρών Κερδών κατά 222% σε απόλυτους αριθμούς και 1,20% σε ποσοστό επί των Πωλήσεων, η οποία, όπως έχουμε εξηγήσει, οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό σε Ανόργανα Έσοδα.

Τα Αποθέματα, οι Πιστώσεις Προμηθευτών και η Διαφορική Πίστωση δεν έχουν ακολουθήσει, σε απόλυτα μεγέθη, ισόρροπη μεταβολή σε σχέση με τις Πωλήσεις. Και συγκεκριμένα:

Για τους 10 ομίλους: Αποθέματα +1%, Πιστώσεις Προμηθευτών +2,92%, Διαφορική Πίστωση +4,56%. Διαφορική Πίστωση ως ποσοστό επί των πωλήσεων –0,72%

Οι διακυμάνσεις μεταξύ των ομίλων είναι πολύ σημαντικές σε όλα τα μεγέθη και φανερώνουν τους διαφορετικούς στόχους αλλά και την αποτελεσματικότητα της στρατηγικής τους σε συνάρτηση με την χρηματοοικονομική τους διαχείριση.

Για τις υπόλοιπες εταιρείες, τις μικρές, η εικόνα είναι διαμετρικά αντίθετη: Αποθέματα +12,25%, Πιστώσεις Προμηθευτών +7,90%, Διαφορική Πίστωση +1,53%, Διαφορική Πίστωση ως ποσοστό επί των πωλήσεων –0,35%.

Είναι προφανές ότι οι μικρές επιχειρήσεις ακολουθούν άλλες τακτικές διαχείρισης

Αποθεμάτων και Πιστώσεων. Η μεταβολή των Αποθεμάτων είναι μεγαλύτερη της μεταβολής των Πωλήσεων (σχεδόν διπλάσια) και θα έπρεπε να έτεινε σε μείωση και όχι σε αύξηση. Οι Πιστώσεις τους μεταβλήθηκαν κατά 7,90%, μεταβολή μεγαλύτερη αλλά κοντά στο 6,34% της μεταβολής των Πωλήσεων.