Την ώρα που «κλείνει» το παρόν τεύχος του «σελφ σέρβις», ο κάμπος της Θεσσαλίας, της περιοχής που παράγει πάνω από το 1/3 του σκληρού σιταριού της Ελλάδας, το οποίο αποτελεί την πρώτη ύλη για τα ζυμαρικά, παραμένει βυθισμένος στο νερό και τη λάσπη. Τα σιτηρά ήταν από τις ελάχιστες φετινές καλλιέργειες που διασώθηκαν από την κακοκαιρία Daniel, καθώς στην πλειονότητά τους ήδη έχουν συγκομισθεί τον Ιούνιο-Ιούλιο, έχουν υπογραφεί συμβόλαια με τις βιομηχανίες μεταποίησης και τα τελικά προϊόντα αναμένεται να διατεθούν στην αγορά την προσεχή σεζόν.

Όπως δηλώνει ο καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Δημήτρης Μπιλάλης, «δεν θεωρώ ότι θα γίνουν ανατιμήσεις σε προϊόντα όπως τα ζυμαρικά, κι αν υπάρξουν, δεν δικαιολογούνται, αφού τα φετινά αποθέματα έχουν ήδη αγοραστεί και παραδοθεί στις επιχειρήσεις». Οι καταστροφές σε αποθήκες σιτηρών λόγω υγρασίας στην πλειονότητά τους αφορούν τα προϊόντα που προορίζονται για ζωοτροφές κι όχι τα σκληρά σιτηρά, τα λεγόμενα «συμβολαιακά», που προορίζονται για τη βιομηχανία ζυμαρικών. Μάλιστα, θεωρητικώς πρέπει να αναμένεται υποχώρηση των τιμών, αφού η φετινή σοδειά του σκληρού σιταριού συμβολαιακής γεωργίας πωλήθηκε έως 40% φθηνότερα από πέρυσι, όπως λένε στο «σελφ σέρβις» εκπρόσωποι αγροτικών συνεταιρισμών της Θεσσαλίας, που προμηθεύουν επιχειρήσεις του κλάδου.

Συγκεκριμένα φέτος το καλοκαίρι το σκληρό σιτάρι πωλήθηκε σε κορυφαία βιομηχανία ζυμαρικών προς 30-35 λεπτά το κιλό έναντι 50 λεπτών πέρυσι εξαιτίας της υποχώρησης της ζήτησης. Αν και το κόστος των πρώτων υλών των ζυμαρικών υποχώρησε, αυτό δεν έχει αποτυπωθεί ακόμα στο σύνολο των τιμών λιανικής.

Η εξέλιξη και τα …παράδοξα των ανατιμήσεων
Οι τιμές πώλησης στην κατηγορία των ζυμαρικών στα σούπερ μάρκετ αυξήθηκαν κατά 2,9% το πρώτο πεντάμηνο του 2023, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη κλαδική έρευνα της εταιρείας Circana. Η μέση τιμή ανά τεμάχιο προϊόντος (price per unit) αυξήθηκε στα 1,12 ευρώ έναντι 1,09 ευρώ την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι. Με βάση, πάντως, τη μέση τεμαχιακή τιμή του 2022 (1,14 ευρώ), οι φετινές τιμές των ζυμαρικών έχουν σημειώσει ελαφρά υποχώρηση κατά 1,75%. Με υπερδιπλάσια ταχύτητα κινήθηκαν οι ανατιμήσεις στα ζυμαρικά ιδιωτικής ετικέτας, τα οποία ακρίβυναν κατά 7,6%, αν και παραμένουν φθηνότερα ανά συσκευασία (0,76 από 0,70 ευρώ). Σε κάθε περίπτωση οι ανατιμήσεις στα ζυμαρικά στα σούπερ μάρκετ παραμένουν από τις χαμηλότερες στην κατηγορία των συσκευασμένων τροφίμων, τα οποία ακρίβυναν μεσοσταθμικά κατά 8,9%, σύμφωνα με την Circana.

Οι εποχικές διακυμάνσεις στις τιμές των ζυμαρικών, ακόμα και από μήνα σε μήνα, αποτυπώνονται και στα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Ο σχετικός υποδείκτης τιμών καταναλωτή στην κατηγορία των ζυμαρικών διαμορφώθηκε τον Αύγουστο φέτος στις 118,63 μονάδες (με έτος βάσης το 2020=100%) από τις 127,5 μονάδες τον Οκτώβριο του 2022, που είναι ο υψηλότερος σε βάθος διετίας. Σύμφωνα με τη χρονοσειρά της ΕΛΣΤΑΤ, τα ζυμαρικά έχουν ακριβύνει αθροιστικά άνω του 21% από τα μέσα του 2021, όταν εκδηλώθηκαν οι πρώτες ανατιμητικές τάσεις. Οι σημαντικότερες αυξήσεις έγιναν το τέταρτο τρίμηνο του 2022, όταν μετακυλήθηκε στη λιανική μέρος των υπέρογκων ανατιμήσεων των πρώτων υλών και της ενέργειας, που έγιναν μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Αν συγκρίνουμε, πάντως, τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ με τη Circana, αποδεικνύεται ότι οι ανατιμήσεις των ζυμαρικών στα σούπερ μάρκετ ήταν πολύ πιο συγκρατημένες συγκριτικά με το σύνολο του λιανεμπορίου και κυμάνθηκαν σε βάθος διετίας στο 7,7%. Αντιθέτως οι αυξήσεις τιμών στα ζυμαρικά ιδιωτικής ετικέτας ξεπέρασαν το μέσο όρο της αγοράς, αγγίζοντας το 24,5%. Επιβεβαιώνεται έτσι και στην κατηγορία των ζυμαρικών το φαινομενικά παράδοξο τα PL να ακριβαίνουν με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα από τα επώνυμα προϊόντα, αλλά να «κλέβουν» μερίδια από αυτά, δοκιμάζοντας την καταναλωτική πιστότητα. Ως αποτέλεσμα τα brands γίνονται πιο ευρηματικά στην προσέγγιση των καταναλωτών, επικεντρωμένα στην ανάδειξη των ποιοτικών χαρακτηριστικών των προϊόντων τους.

Ανάμικτα μηνύματα φέτος, αβέβαιο το 2024
Το πρώτο πεντάμηνο του 2023 δεν ήταν θετικό για τις πωλήσεις των ζυμαρικών στα σούπερ μάρκετ, οι οποίες υποχώρησαν σε αξία κατά 2,7% και σε όγκο κατά 5,5%, σύμφωνα πάντα με τη Circana. Συγκεκριμένα o τζίρος των ζυμαρικών άγγιξε τα 52,4 εκατ. ευρώ στο σύνολο των σούπερ μάρκετ της ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών (εξαιρουμένης της Lidl, τα στοιχεία πωλήσεων της οποίας δεν είχαν ακόμα ενσωματωθεί στις έρευνες της Circana) από 53,8 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο του 2022. Ο τζίρος των ζυμαρικών διαμορφώθηκε στα 127 εκατ. ευρώ το 2022, ενώ αν συνεχιστούν με την ίδια ταχύτητα οι πτωτικές τάσεις, το 2023 αναμένεται να κλείσει με απώλειες άνω των 3,4 εκατ. ευρώ στο σύνολο της κατηγορίας. Τη μείωση της αξίας πωλήσεων συγκρατεί η αύξηση του τζίρου των ζυμαρικών ιδιωτικής ετικέτας, η οποία άγγιξε τα 9,5 εκατ. ευρώ το πρώτο πεντάμηνο του 2023 έναντι σχεδόν 9 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2022 (άνοδος 5,4%). Η άνοδος του τζίρου των PL είναι αποκλειστικά πληθωριστική, αφού οι τεμαχιακές τους πωλήσεις υποχώρησαν, αν και με πιο ήπιο ρυθμό από των επώνυμων προϊόντων (-2,2%). Αντισταθμίζονται έτσι εν μέρει οι θεαματικές αυξήσεις του τζίρου των ζυμαρικών το 2022, οι οποίες άγγιξαν το 14% σε σύγκριση με το 2021, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 13 εκατ. ευρώ.

Το «ξεφούσκωμα» των πωλήσεων σε τζίρο και σε όγκο φέτος οφείλεται εν μέρει στην πολύ υψηλή βάση σύγκρισης της περασμένης χρονιάς, όταν το καταναλωτικό κοινό στράφηκε μαζικά στα φθηνότερα συσκευασμένα τρόφιμα. Η τάση αυτή ερμηνεύεται από αναλυτές της αγοράς ως «γραμμή άμυνας» απέναντι στον υψηλό πληθωρισμό και ως αποτέλεσμα του κλίματος φόβου, που καλλιεργήθηκε μετά το ξέσπασμα του ρωσο-ουκρανικού πολέμου. Πράγματι, από την άνοιξη του 2022 τα νοικοκυριά έσπευσαν να «στοκάρουν» τα ντουλάπια τους με τρόφιμα μακράς διαρκείας εν όψει ανατιμήσεων ή πιθανών ελλείψεων στην αγορά, οπότε οι πωλήσεις των ζυμαρικών εκτοξεύτηκαν.

Ορθές οι επιφυλάξεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού
Πλέον το μερίδιο αγοράς των PL στην κατηγορία των ζυμαρικών αγγίζει το 27% σε όγκο πωλήσεων και το 18% σε τζίρο, επιβεβαιώνοντας ότι το περίφημο «Καλάθι του Νοικοκυριού» λειτούργησε προωθητικά σχεδόν αποκλειστικά για τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Στην περίπτωση των ζυμαρικών δικαιώνονται απόλυτα οι επιφυλάξεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η οποία προειδοποιούσε στην αρχική της γνωμάτευση, όταν ξεκίνησε η εφαρμογή του μέτρου του «Καλαθιού του Νοικοκυριού», για τις ενδεχόμενες στρεβλώσεις στην αγορά. Η ανεξάρτητη αρχή επεσήμανε χαρακτηριστικά ότι «είναι ιδιαιτέρως σημαντικό η συγκεκριμένη πρωτοβουλία να μην οδηγήσει σε πρακτικές συστηματικής αυτοπροτίμησης (self-preferencing) από τα σούπερ μάρκετ σε προϊόντα δικής τους ιδιωτικής ετικέτας εις βάρος προϊόντων σήματος, τα οποία ενδεχομένως να προσφέρονται σε φθηνότερες τιμές για τους καταναλωτές, αλλά επί των οποίων το περιθώριο κέρδους των σούπερ μάρκετ να είναι ενδεχομένως υψηλότερο». Η Επιτροπή Ανταγωνισμού θεωρούσε ότι μια τέτοια εξέλιξη «θα λειτουργήσει εις βάρος τόσο των προμηθευτών όσο και των καταναλωτών, οι οποίοι ενδεχομένως με αυτόν τον τρόπο δεν θα κατευθύνονται στα φθηνότερα προϊόντα (από πλευράς κόστους παραγωγής) και δεν θα επωφελούνται από ευρύτερη ποικιλία προϊόντων».

Η απόφαση του Υπουργείου Ανάπτυξης να συμπεριληφθεί υποχρεωτικά τουλάχιστον ένα επώνυμο προϊόν ανά κατηγορία κινείται μεν στην κατεύθυνση της «θεραπείας» των πρακτικών αυτοπροτίμησης, οι οποίες είναι ιδιαίτερα εμφανείς στην κατηγορία των ζυμαρικών, δεν αναιρεί ωστόσο κινδύνους πιθανών στρεβλώσεων στον ανταγωνισμό μεταξύ των προμηθευτών. Πιθανόν για τους παραπάνω λόγους η επέκταση του «Καλαθιού» ως το τέλος του 2023, παράλληλα με τη διατήρηση του πλαφόν στο περιθώριο κέρδους, δεν έτυχε θερμής υποδοχής από τους προμηθευτές και την οργανωμένη λιανική, με τον εκπρόσωπο της νεοσύστατης Ένωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας να υποστηρίζει ότι «το μέτρο έχει κλείσει τον κύκλο του» και πλέον περιορίζει την ελευθερία της κάθε αλυσίδας να διαμορφώνει τη δική της πολιτική, ανάλογα με το αγοραστικό της κοινό.

Στροφή στον άνθρωπο στις νέες καμπάνιες ζυμαρικών
Ανθρωποκεντρικές, με στόχο τη σύνδεση του καταναλωτή με τον παραγωγό και την αποτύπωση του ταξιδιού του προϊόντος «από το χωράφι στο πιάτο», είναι οι νέες καμπάνιες δύο εκ των πλέον αναγνωρίσιμων brands ζυμαρικών στην Ελλάδα. Η καμπάνια της Misko ανακαλύπτει τον Βαγγέλη, τον μοναδικό άνθρωπο που δεν ξέρει τα μακαρόνια της. Οι άνθρωποί της τον ξεναγούν «σε έναν ονειρικό κόσμο, γεμάτο χρυσαφένια λιβάδια, εντυπωσιακά μηχανήματα και απολαυστικά πιάτα με μακαρόνια Misko!». Αντίστοιχα η Melissa στην καλοκαιρινή της καμπάνια απευθύνθηκε στο γνωστό φωτογράφο Τάσο Βρεττό ο οποίος, σύμφωνα με την εταιρεία, «περιηγήθηκε στο θεσσαλικό κάμπο και στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις μας στη Λάρισα», συνθέτοντας ένα καλλιτεχνικό λεύκωμα, που εκτέθηκε στους σταθμούς του Μετρό. Σήμερα η καμπάνια αποκτά ιστορική αξία, αφού ο θεσσαλικός κάμπος, όπως τον γνωρίζαμε, δεν υπάρχει πια…

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, EURIMAC AE
Σήμερα η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ρευστή…

Ρωτήσαμε τον κ. Οδυσσέα Παπαδόπουλο, διευθύνοντα σύμβουλο της Eurimac AE, πώς κινείται φέτος η αγορά των ζυμαρικών και ποιες είναι οι προσδοκίες του για την νέα σεζόν. Όπως μας είπε, «πέρυσι οι πωλήσεις μας ήταν σημαντικά αυξημένες, κυρίως λόγω των εξαγωγών μας αλλά και της αυξημένης παρουσίας μας στην εγχώρια αγορά –τα ζυμαρικά ΜΑΚΒΕΛ έχουν πολύ καλή αποδοχή και από τη μεγάλη και από τη μικρή αγορά λιανικής. Η συνολική λοιπόν αγορά κινήθηκε με άνοδο 3,6%, η ΜΑΚΒΕΛ αντίστοιχα με 42,7% ενώ το σύνολο των πωλήσεων της Eurimac στην Ελλάδα κινήθηκε ανοδικά κατά 9%. Αντίστοιχα οι εξαγωγές μας είχαν ανάπτυξη κατά 51%, αποφέροντας το 53% των πωλήσεων της εταιρείας. Φέτος αρχικά η αγορά των ζυμαρικών κινήθηκε πτωτικά, δεδομένης της ιδιαίτερα υψηλής κίνησής της τους πρώτους μήνες του 2022, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Το πρώτο τετράμηνο φέτος η ΜΑΚΒΕΛ ήταν το μοναδικό brand στην Ελλάδα που κινήθηκε ανοδικά. Στο επτάμηνο η Eurimac διατήρησε τις υψηλές πωλήσεις που είχε το 2022 στην εγχώρια αγορά, ενώ στις εξαγωγές της πέτυχε μια σημαντική αύξηση της τάξης του 17%.

Με αυτά τα δεδομένα, για τη νέα σεζόν αναμένουμε σταθεροποίηση του επιπέδου των πωλήσεων μας στα ιστορικά υψηλά του 2022 –ιδανικά να κλείσουμε τη χρονιά με συνολική αύξηση της τάξης του 6%, υπερβαίνοντας τους 75.000 τόνους. Σε ό,τι αφορά τις ευρύτερες συνθήκες και τους παράγοντες κόστους, που αποτελούν το βαρόμετρο για να κερδίσουμε νέες αγορές και να εδραιωθούμε ακόμα περισσότερο σε όσες ήδη δραστηριοποιούμαστε, τον Ιούνιο τα πράγματα φαινόντουσαν πιο βατά, βάσει των τιμών που αναμέναμε στα σκληρά σιτάρια. Σήμερα όμως η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ρευστή. Κατά συνέπεια παρακολουθούμε καθημερινά τις τιμές του σκληρού σίτου.

σελφ σέρβις: Πώς σας επηρέασε το «Καλάθι του Νοικοκυριού»;

Οδυσσέας Παπαδόπουλος: Το «Καλάθι του Νοικοκυριού» είναι ένα κυβερνητικό μέτρο, το οποίο τηρούν οι πελάτες μας κι εμείς δεν μπορεί να είμαστε απόντες. Επηρέασε την αγορά, αλλά ήδη προ της εφαρμογής του είχαμε αποφασίσει να στηρίξουμε την ελληνική κοινωνία, καθώς επιχειρηματικά μας βοηθά το γεγονός ότι εξάγουμε το 53% των ζυμαρικών μας και μάλιστα σε τιμές κατά πολύ υψηλότερες απ’ ό,τι στην ελληνική αγορά.

σ.σ.: Τι να περιμένουμε το επόμενο διάστημα ως προς τις τιμές;

Ο.Π: Τα ζυμαρικά είναι προϊόντα που μπορεί να τα προμηθευτεί ο τελικός καταναλωτής, πληρώνοντας από 0,6 ευρώ έως λίγο περισσότερο από ένα ευρώ τη συσκευασία των 500γρ, με την οποία χορταίνει ολόκληρη οικογένεια –αναφέρομαι στα δικά μας προϊόντα ΜΑΚΒΕΛ-Eurimac. Τις αποφάσεις μας τις παίρνουμε πάντα με γνώμονα την κατάσταση του τελικού καταναλωτή, ο οποίος βάλλεται τα τελευταία χρόνια εγχωρίως και διεθνώς. Οι τιμές μας ήταν, είναι και θα είναι αποτέλεσμα των παγκόσμιων συνθηκών, τις οποίες παρακολουθούμε στενά, με στόχο να αποτελούμε μέρος της λύσης κι όχι μέρος του προβλήματος.