Από το 1966 μέχρι σήμερα οι φορολογικές αρχές επεδίωκαν την επιβολή τήρησης βιβλίου πλήρους αποθήκης στα σούπερ μάρκετ κατά την εισαγωγή και εξαγωγή, κατά ποσότητα και αξία. Έτσι επέβαλαν την άχρηστη τήρηση βιβλίου αποθήκης κατά την εισαγωγή, επιβαρύνοντας τις επιχειρήσεις με περιττό κόστος, χωρίς την παραμικρή απόδοση προς όφελος της πάταξης της φοροδιαφυγής. Τώρα το ΥΠΕΘΟ, με μία απόφαση δύο-τριών παραγράφων (θα ισχύσει από 1.1.2004), ανακυκλώνει την υπόθεση εις βάρος των επιχειρήσεων και της λογικής.
Απόφαση ΥΠΕΘΟ, Γεν. Δ/ση Φορολογίας – Δ/ση 15η Βιβλίων και Στοιχείων
Αθήνα 11 Μαρτίου 2003
Αρ. πρωτ. : 1023445/281/0015. ΠΟΛ. 1049
Θέμα: Τρόπος τήρησης του βιβλίου αποθήκης για τις επιχειρήσεις «Σούπερ Μάρκετ».
«Για τις διαχειριστικές περιόδους που αρχίζουν από 1.1.2004 και μετά το βιβλίο αποθήκης να τηρηθεί ως ακολούθως:
Α. Για τα τρόφιμα και ποτά σύμφωνα με τις διατάξεις του Κ.Β.Σ. κατά την εισαγωγή και εξαγωγή…. κλπ – κλπ».
Θα ζητήσω συγνώμη από τους αναγνώστες μου και θα ξεκινήσω το σημερινό σημείωμα περιαυτολογώντας!
Λοιπόν: Άρχισα και τελειώνω την επαγγελματική μου καριέρα στον κλάδο των σούπερ μάρκετ και ειδικότερα στον οικονομικό-λογιστικό τομέα, στην πληροφορική και την οργάνωση. Από το 1966 μέχρι σήμερα. Τριάντα εφτά – 37 – ολόκληρα χρόνια. Κι αυτό –νομίζω– μου δίνει τη δυνατότητα να γνωρίζω την εισαγωγή του θεσμού στη χώρα μας, τις διακυμάνσεις, την πορεία «ενηλικίωσής» του από τα γεννοφάσκια του και τις λεπτομέρειές του, μέχρι τις σημερινές προοπτικές και ταλαντεύσεις.
Ο κλάδος των σούπερ μάρκετ πέρασε από πολλές φάσεις ωρίμανσης, απόκτησης τεχνογνωσίας, οικονομικής ανάλυσης και επιρροής στα οικονομικά δρώμενα της χώρας. Μαζί με τον κλάδο μεγάλωσα κι εγώ. «Παιδί ήμουνα και γέρασα», που έλεγε και η μάνα μου. Ε, ο κλάδος άλλαξε, η Ελλάδα άλλαξε, οι πολίτες της άλλαξαν, μαζί τους και εγώ. Μόνο ένα δεν άλλαξε και μάλλον δεν θα αλλάξει ποτέ : Η νοοτροπία και η φορολογική αντίληψη των φορολογικών αρχών.
Από το 1966 μέχρι σήμερα – ακούτε;– τριάντα εφτά χρόνια επεδίωκαν την επιβολή τήρησης βιβλίου πλήρους αποθήκης στα σούπερ μάρκετ κατά την εισαγωγή και εξαγωγή, κατά ποσότητα και αξία. Αιτιάσεις, διεθνείς πρακτικές, μοντέρνες μέθοδοι διαχείρισης, τίποτα δεν άκουγαν τα αυτιά των ιθυνόντων. Για τριάντα χρόνια περίπου επέβαλαν την άχρηστη τήρηση βιβλίου αποθήκης κατά την εισαγωγή, επιβαρύνοντας τις επιχειρήσεις με περιττό κόστος, χωρίς αυτό τουλάχιστον να έχει και την παραμικρή απόδοση για τις ελεγκτικές διαδικασίες και τη «σύλληψη της φοροδιαφυγής των σούπερ μάρκετ». Τώρα, με μια απόφαση δύο-τριών παραγράφων, εκόμισαν –επί τέλους– γλαύκα εις Αθήνας και έλυσαν το θέμα.
Στη συνέχεια του σημειώματος αυτού δεν θα καταπιαστώ με τη δεοντολογική ανάλυση του βιβλίου αποθήκης ούτε με τις παρενέργειες και τα τεχνικά προβλήματα. Το θέμα έχει πολύ δρόμο και θα επανέλθουμε πολλές φορές. Γιατί η απόφαση του ΥΠΕΘΟ μόλις που έλυσε τον σπάγκο που κρατούσε κλειστούς τους ασκούς του Αιόλου. Θα σταθώ μόνο σε μερικά πρώτα θέματα που θεωρώ κεφαλαιώδη και ουσιαστικά.
Προλεγόμενα
Α. Ποια είναι η βασική επιδίωξη στην οποία αποβλέπει η τήρηση πλήρους βιβλίου αποθήκης κατά την εισαγωγή και εξαγωγή; Ευνόητο: ο προσδιορισμός των διαφορών, ελλειμμάτων ή πλεονασμάτων διά της απογραφής. Άρα η σύλληψη της πιθανής φοροδιαφυγής, που μπορεί να προέρχεται από πολλές αιτίες. Πάει καλά!
Β. Για να τηρηθεί βιβλίο αποθήκης με τον τρόπο που καθορίζει η απόφαση, θα πρέπει από τις ταμειακές μηχανές να προκύπτει η εξαγωγή κατά είδος, ποσότητα και αξία. Αυτό μπορεί να συμβαίνει μόνο αν το σούπερ μάρκετ χρησιμοποιεί όχι απλές ηλεκτρονικές ταμειακές μηχανές, αλλά σύστημα POS που υποστηρίζει γραμμωτό κώδικα (bar code).
Γ. Η ορθότητα των λογιστικών καταχωρίσεων εξασφαλίζεται μόνο αν η διακίνηση των εμπορευμάτων γίνεται πλήρως μηχανογραφικά: Εισαγωγή-αγορές, εσωτερικές διακινήσεις, επιστροφές σε προμηθευτές, επιστροφές πελατών, λειτουργικές φθορές κλπ.
Ερωτήματα – Θέματα – Αντιμετώπιση.
Από τα τρία αυτά σημεία προκύπτει μία σειρά ερωτημάτων και θεμάτων στα οποία καλείται να δώσει άμεσες απαντήσεις-λύσεις το ΥΠΕΘΟ και να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις. Για αυτά θα ασχοληθούμε αναλυτικά στο μέλλον. Για την ώρα θέτουμε επιγραμματικά τα ερωτήματα:
- Θεωρεί το ΥΠΕΘΟ ότι κάθε διαφορά-έλλειμμα που θα προκύψει από τη σύγκριση του λογιστικού υπολοίπου με τη φυσική απογραφή είναι φοροδιαφυγή και θα φορολογηθεί; Σύμφωνα με τον ΚΒΣ και τη φορολογία εισοδήματος ο φορολογούμενος πρέπει να αποδείξει από ποιες «θεμιτές αιτίες» προέρχεται το έλλειμμα. Και αν δεν «πείσει» τις φορολογικές αρχές, θα υποχρεωθεί να πληρώσει φόρους.
- Όλοι γνωρίζουν –και το ΥΠΕΘΟ– ότι η ύπαρξη ελλειμμάτων στα σούπερ μάρκετ είναι συμφυής με τον τρόπο λειτουργίας τους. Οι τρεις κύριες αιτίες παγκοσμίως είναι: Οι φύρες και οι φυσικές απομειώσεις, οι λειτουργικές φθορές και οι παντοειδείς κλοπές. Και αυτά ποικίλλουν από κατηγορία σε κατηγορία εμπορευμάτων ανάλογα με τη φύση τους, τον τρόπο διακίνησης και εμπορίας τους και τις μεθοδολογίες διαχείρισης της κάθε επιχείρησης. Στη διεθνή πρακτική, στις χώρες όπου οι διαφορές προσδιορίζονται με κάποιες μεθοδολογίες, έχουν σταθμιστεί οι φύρες και τα ελλείμματα και αναγνωρίζεται ένα ποσοστό «θεμιτού» ελλείμματος που είναι φορολογικά ανεκτό. Το ΥΠΕΘΟ έχει σταθμίσει τις διαφορές αυτές ανά κατηγορία προϊόντων και έχει καθορίσει το ανεκτό έλλειμμα; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά ΟΧΙ!
Σημείωση: Δύο χρήσιμες πληροφορίες:
- Πριν τέσσερα χρόνια βρέθηκα στην ΕΛΒ. Ο τότε πρόεδρος κ. Αργυρός, μου ζήτησε εκ μέρους της επιτροπής να τους πω τη γνώμη μου για τον τρόπο τήρησης πλήρους αποθήκης στα σούπερ μάρκετ. Τους επεσήμανα πολλά προβλήματα, τα οποία ούτε καν αντιμετωπίστηκαν. Και καλά έκαναν οι άνθρωποι. Γνώμη μου και γνώμη τους. Εξάλλου αυτοί έχουν το πεπόνι, αυτοί και το μαχαίρι. Αλλά το ουσιαστικότερο ήταν: ο προσδιορισμός της έννοιας του ελλείμματος και ο καθορισμός του φορολογικά «ανεκτού» ελλείμματος. Η απάντηση ήταν: «Και βέβαια θα ρυθμιστεί το θέμα, πριν γίνει οποιαδήποτε επιβολή πλήρους αποθήκης». Η απόφαση επιβολής βγήκε και το θέμα ακόμα δεν έχει ρυθμιστεί.
- Από τα μέσα του 2002 είχε κυκλοφορήσει η πληροφορία ότι η απόφαση για την αποθήκη είχε παρθεί. Τον Δεκέμβριο του 2002 φίλος λογιστής εταιρείας σούπερ μάρκετ με πληροφόρησε ότι από το ΥΠΕΘΟ –εμπιστευτικά τάχα– έμαθε ότι θα κυκλοφορήσει όπου νάναι η απόφαση. «Και για τα ελλείμματα τι προβλέπει η απόφαση;» ρώτησε ο λογιστής. «Τίποτα. Αυτό είναι θέμα άλλης Διευθύνσεως του ΥΠΕΘΟ. Εμάς μας αφορά ο ΚΦΣ. Αυτό είναι θέμα εισοδήματος».
Ακούσατε απάντηση; Συνειδητοποίησα ότι το ΥΠΕΘΟ είναι κάτι σαν εμπορικό κέντρο ή λαϊκή αγορά. Ο καθένας έχει το δικό του μαγαζί με τη δική του πραμάτεια. Κορόιδο είναι να ανακατευτεί στο μαγαζί του άλλου; Συντονισμός τέλειος. Ας βάλουμε την αποθήκη κι ας βγάλουν τα μάτια τους οι επιχειρήσεις με τη άλλη διεύθυνση. Ελλάδα αθάνατη! Καημένε μπάρμπα Μακρυγιάννη που έλεγες: «Να μη λέμε εγώ, να λέμε εμείς. Γιατί αυτήνη η πατρίδα είναι ολουνών». Όχι μπάρμπα-Γιάννη δεν είναι ολουνών «αυτήνη» η πατρίδα. Άλλη η πατρίδα των καρεκλοφρόνων και άλλη η πατρίδα των υπηκόων. Αμήν.
- Υπάρχουν επιχειρήσεις, μικρές αλυσίδες ή μεμονωμένα σούπερ μάρκετ που δεν διαθέτουν ταμειακά συστήματα POS γραμμωτού κώδικα και ξεπερνούν το όριο των 2.000.0000 ευρώ για την τήρηση του βιβλίου αποθήκης. Με αυτές τι θα γίνει; Θα υποχρεωθούν να αλλάξουν τις ταμειακές μηχανές; Αναλογίζεστε τι σημαίνει αυτό; Οικονομική επιβάρυνση, ανεπαρκής χρόνος προετοιμασίας και βέβαια… χρυσές δουλειές για τους κατασκευαστές και τους προμηθευτές των συστημάτων (πάλι στη μέση οι κατασκευαστές). Ή μήπως θα αρχίσουμε πάλι το σύρε κι έλα στην ΕΛΒ για προσωρινές εγκρίσεις και τα σχετικά. Στο κάτω-κάτω το «Χ» επαρχιακό σούπερ μάρκετ μπορεί να μην έχει την οικονομική δυνατότητα να υποστεί τη δαπάνη ούτε να διαθέτει την ανάλογη οργανωτική και μηχανογραφική υποδομή. Έχει το ΥΠΕΘΟ λάβει υπ’ όψιν του αυτή την περίπτωση; Από ό,τι γνωρίζουμε –και συνήθως γνωρίζουμε καλά– ΟΧΙ!
- Οι επιχειρήσεις που δεν λειτουργούν σε όλο το φάσμα με μηχανογραφική υποστήριξη εκδίδουν τα σχετικά παραστατικά χειρογράφως. Στη συνέχεια βάζουν τους κωδικούς των ειδών χειρογράφως και τα εισάγουν στον υπολογιστή. Σε αυτή την περίπτωση ανήκουν: Οι επιστροφές σε προμηθευτές, οι επιστροφές πελατών, οι εσωτερικές διακινήσεις από την κεντρική τους αποθήκη στα καταστήματα και αντίστροφα οι επιστροφές, οι διακινήσεις μεταξύ καταστημάτων κλπ. Όποιος ξέρει έστω και λίγο τη λειτουργία των σούπερ μάρκετ γνωρίζει ότι στην πλειονότητά τους δεν καλύπτουν πλήρως μηχανογραφικά αυτές τις περιπτώσεις και χρησιμοποιούν χειρόγραφα παραστατικά. Και όπου μπαίνει χέρι, τα λάθη είναι πολλά και δύσκολα μπορούν να ερευνηθούν ακόμα και με αυξημένο κόστος. Τι σκοπεύει πάνω σε αυτό το ΥΠΕΘΟ; Θα αναγνωρίσει, όποτε και αν δεήσει, κάποιο ποσοστό λογιστικών λαθών ή θα κληθούν οι επιχειρήσεις να πληρώσουν φόρους ακόμα και για τα λογιστικά λάθη; Ή θα τα βάλει στο συνολικό τσουβάλι των ελλειμμάτων και άντε βρες άκρη; Και τότε τι νόημα θα έχει ο προσδιορισμός των διαφορών κατά είδος; Ίδωμεν!
- Εκτός από τα ελλείμματα –άγνωστες απώλειες, όπως τις λένε τα σούπερ μάρκετ– υπάρχουν και οι λειτουργικές καθημερινές φθορές. Σπάει ένα ποτήρι, σπάει ένα μπουκάλι λάδι, ένα αναψυκτικό, ένα απορρυπαντικό κλπ, κάποια προϊόντα λήγουν και αποσύρονται από το ράφι και μετά πάνε για τα σκουπίδια. Αυτές τις φθορές κάποιες επιχειρήσεις τις καταγράφουν, τις κοστολογούν και τις παρακολουθούν χωριστά, άλλες επιχειρήσεις δεν τις καταγράφουν καθόλου και άλλες τις σταθμίζουν δειγματοληπτικά σε «πρόχειρα τεφτέρια», όπως τον καιρό του παππού μου. Με αυτές τις φθορές τι θα γίνει; Θα συνυπολογίζονται στο συνολικό έλλειμμα ή θα παρακολουθούνται χωριστά; Τα ποσά είναι μεγάλα και οι ειδήμονες του ΥΠΕΘΟ θα βρεθούν προ εκπλήξεων. Ο ΚΦΣ στο άρθρο 8 δεν προβλέπει άμεσα κάποιο παραστατικό και διαδικασία. Όμως με παλαιά εγκύκλιο του Υπουργείου Οικονομικών και με την απόφαση του Σ.τ.Ε 2936/1988 καθιερώθηκε μια διαδικασία για τις καταστροφές αγαθών. Σύμφωνα με αυτή πρέπει να συσταθεί επιτροπή, να κοινοποιηθεί στην αρμόδια ΔΟΥ, αν ευαρεστηθεί να αποστείλει εφοριακό υπάλληλο (σπάνια έως ποτέ έχει συμβεί αυτό), να συνταχθεί Πρωτόκολλο καταστροφής και να καταχωριστεί στην εξαγωγή του βιβλίου αποθήκης. Από τις διευκρινήσεις που δίδονται στην ερμηνεία του ΚΒΣ και από την πρακτική έχει επικρατήσει ότι αυτές οι ρυθμίσεις αναφέρονται σε μεγάλης αξίας καταστροφές και δεν αφορούν τις καθημερινές λειτουργικές φθορές. Πώς θα αντιμετωπισθούν λοιπόν αυτές οι περιπτώσεις;
Μία πρόταση
Θέσαμε μόνο ορισμένα ουσιαστικά θέματα για να δείξουμε τη σοβαρότητα των προβλημάτων που προκύπτουν.
Έστω και την ύστατη στιγμή, η ταπεινή μου άποψή είναι ότι πρέπει να ενεργοποιηθεί δυναμικά ο ΣΕΣΜΕ. Με παράσταση στους αρμόδιους και αν δεν πειστούν, απ’ ευθείας στον αρμόδιο υφυπουργό με συγκεκριμένα αιτήματα:
- Να αναβληθεί η εφαρμογή της απόφασης για τουλάχιστον δυο χρόνια.
- Να ρυθμιστούν όλες οι λεπτομέρειες, φορολογικές, ουσιαστικές και τεχνικές.
- Να εκπονηθεί ενιαία κωδικοποίηση ομαδοποίησης των διακινουμένων αγαθών σε συνοπτικές κατηγορίες (όπως στο ενιαίο λογιστικό σχέδιο, π.χ. σύμφωνα με τις ομαδοποιήσεις του δασμολογίου).
- Να διερευνηθούν και να καθορισθούν τα αποδεκτά ελλείμματα ανά κατηγορία αγαθών.