Ο γενικός διευθυντής της ΕΣΕ έγραψε στη στήλη αυτή τον προηγούμενο μήνα για τις έντονες τάσεις παρεμβατισμού της πολιτείας στην αγορά μας. Παίρνω τη σκυτάλη και στο άρθρο μου προσπαθώ να περιγράψω καθένα από τα επτά (!) νομοθετημένα μέτρα σε ισχύ και τα αποτελέσματά τους.
Παρότι ομολογώ ότι διαφωνώ με αυτού του είδους τις επιλεκτικές και πυροσβεστικές παρεμβάσεις στη λειτουργία της αγοράς, υπόσχομαι να είμαι αντικειμενικός στην κρίση μου.
1. Ελεγχόμενο περιθώριο κέρδους για τα σούπερ μάρκετ: Ισχύει με διάφορες τροποποιήσεις από τον Σεπτέμβριο του 2020 και αφορά όλες τις βασικές κατηγορίες προϊόντων. Πέρα από την τεράστια γραφειοκρατία που απαιτεί η πιστή εφαρμογή του μέτρου, φέρνει αποτελέσματα αντίθετα με το σκοπό του, καθώς στην ουσία εμποδίζει την άσκηση εμπορικής πολιτικής. Για την ακρίβεια, κάθε αλυσίδα είναι εγκλωβισμένη στην πολιτική τιμών και προσφορών που ασκούσε πριν την έναρξη ισχύος του μέτρου. Δεν μπορεί να ανεβάσει το περιθώριο κέρδους σε κάποια προϊόντα, αλλά έτσι δεν έχει τα περιθώρια να το κατεβάσει σε κάποια άλλα, που ίσως έχουν τώρα μεγαλύτερη σημασία για τον καταναλωτή.
2. «Καλάθι του Νοικοκυριού» –ισχύει από τον Οκτώβριο του 2022: Είχε απόδοση στην αρχή, έβαλε και εμάς τις αλυσίδες και τους προμηθευτές μας σε ανταγωνισμό επιλογής δυνατών κωδικών για το «καλάθι». Όμως σταδιακά κούρασε τον καταναλωτή, δεν του δίνει πια σημασία, δεν αποδίδει τίποτα πλέον –η δουλειά όμως για εμάς παραμένει.
3. Μόνιμη μείωση τιμής 5% –ισχύει από τον Σεπτέμβριο του 2023. Η συμμετοχή ξεπέρασε τις προσδοκίες, τα ράφια γέμισαν τεράστια καρτελάκια (με διαστάσεις, χρώματα, σχέδιο και τρόπο τοποθέτησης καθορισμένο από το νόμο!), οι πελάτες μας όμως δεν φάνηκε να το υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό. Θεώρησαν το 5% ως προσφορά και ως τέτοια είναι φυσικά πολύ μικρή. Η ιδέα να δείξουμε ότι οι τιμές παγώνουν σε αρκετές εκατοντάδες προϊόντα δεν ήταν κακή, αλλά όταν σπέρνεις ανέμους, θερίζεις θύελλες: Μετά από τόσα πρόστιμα και διαπόμπευση των κακών πολυεθνικών και των αλυσίδων, ο καταναλωτής δεν εμπιστεύεται κανέναν μας πια.
4. Ελεγχόμενο (και αρκετά χαμηλό) περιθώριο κέρδους προμηθευτών στις βρεφικές τροφές –ισχύει από την 1η Μαρτίου φέτος: Μια σύγκριση των τιμών με αρκετά περίπλοκη μεθοδολογία κατέδειξε ότι η Ελλάδα είναι δυο-τρεις φορές ακριβότερη από άλλες ευρωπαϊκές χώρες στα προϊόντα αυτά. Τώρα που ορίστηκε περιθώριο κέρδους σίγουρα μικρότερο από αυτό που απολαμβάνουν οι προμηθευτές στην Ευρώπη, θα περίμενε κανείς μια δραστική πτώση τιμών. Αλλά οι τιμές έπεσαν μόνο 5%-16%. Άνθρακες μάλλον ο θησαυρός…
5. Απαγόρευση παροχών στα φρέσκα προϊόντα (μαναβική, κρέας, ψάρι) –ισχύει από την 1η Μαρτίου φέτος: Το πιο αμφιλεγόμενο μέτρο. Η απαγόρευση συμμετοχής των προμηθευτών σε προωθητικές ενέργειες είναι πολύ πιθανό ότι θα μειώσει την έντασή τους, κάτι που δεν θα ωφελήσει ούτε τους καταναλωτές ούτε τις πωλήσεις.
6. Υποχρεωτική μείωση τιμών καταλόγου σε δεκατρείς σημαντικές κατηγορίες non food –ισχύει από την 1η Μαρτίου φέτος, ανάλογα με το ποσό των εκπτώσεων και πιστωτικών που εκδόθηκαν για οποιοδήποτε λόγο το προηγούμενο έτος. Πρόκειται για μια θεσμική παρέμβαση, που προσπαθεί να λύσει το γόρδιο δεσμό των υπερβολικών προσφορών. Για να κρίνουμε την αποτελεσματικότητά της, μένει να δούμε πόσο θα πλήξει τις προσφορές που κάνουν οι προμηθευτές. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα μας βάλει σε διαρκή διαφωνία μαζί τους για τα τεχνικά ζητήματα του ύψους παροχών που προκύπτουν από την αλλαγή τιμοκαταλόγων.
7. Απαγόρευση προσφορών για τρεις μήνες μετά από κάθε ανατίμηση προμηθευτή –ισχύει από τις 20 Ιανουαρίου φέτος: Μέτρο δύσκολο στην παρακολούθησή του για τους λιανέμπορους, επώδυνο για τους προμηθευτές. Ο χρόνος θα δείξει, αν θα λειτουργήσει αποτρεπτικά στις ανατιμήσεις, όπως ελπίζει το Υπουργείο Ανάπτυξης.
Δεν είναι όλα τα μέτρα λανθασμένα. Αντίθετα, καθένα έχει μια λογική πίσω του, που μερικές φορές αποδίδει, άλλες φαίνεται ότι είναι εκτός πραγματικότητας. Το πρόβλημα όμως είναι ότι όλο και προστίθενται μέτρα, γίνονται όλο και περισσότερες παρεμβάσεις στη λειτουργία της αγοράς κι έτσι ο ανταγωνισμός περιορίζεται, δεν τονώνεται. Ας ελπίσουμε ότι θα αποκλιμακωθεί γρήγορα ο πληθωρισμός τροφίμων, για να επιστρέψουμε σταδιακά στην κανονικότητα…