Σε δύο πεδία δίνεται η «μάχη» συγκράτησης των τιμών στα FMCG. Στο ένα το Υπουργείο Ανάπτυξης προσπαθεί να καθιερώσει το «καλάθι του νοικοκυριού» με τις προσφορές των
51 προϊόντων πρώτης ανάγκης για τα οικονομικά ευάλωτα νοικοκυριά και στο άλλο οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ διαβουλεύονται για τις τιμές με τις προμηθευτές εταιρείες, οι οποίες καθημερινά πλέον ανακοινώνουν νέους ανατιμημένους καταλόγους χονδρικής.

Tα μέτωπα που έχουν ανοίξει είναι πολλά. Η ηγεσία του Υπουργείου Ανάπτυξης έχει βάλει σκοπό της να επιβάλλει το «καλάθι του νοικοκυριού», με την ουσιαστική συμμετοχή στη διαμόρφωση των τιμών και της βιομηχανίας. Την ίδια στιγμή τα ανώτατα στελέχη των αλυσίδων σούπερ μάρκετ διαμαρτύρονται έντονα στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου για την πολυπλοκότητα του όλου εγχειρήματος, αλλά και για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε αρκετές περιπτώσεις κωδικών προϊόντων, προκειμένου να εξασφαλίσουν την επάρκειά τους.

Όπως εξηγούν στο «σελφ σέρβις», υπάρχουν αγαθά για τα οποία είναι σχεδόν αδύνατη η εξασφάλιση επάρκειας στις τιμές που επιθυμεί η κάθε αλυσίδα για το δικό της «καλάθι» –χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η φέτα. Σε κάποια άλλα, όπως το ψωμί, η διαφορετικότητα του βάρους, του τύπου, της ποιότητας, αλλά και της γεύσης του προϊόντος καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη την ένταξη στο «καλάθι του νοικοκυριού» ενός συγκεκριμένου κωδικού από την ποικιλία του, για τον οποίο μάλιστα οι παραγωγοί να είναι σε θέση να εγγυηθούν την προμήθεια επαρκών ποσοτήτων.

Προσθέτουν δε ότι οι δυσκολίες στη διαμόρφωση ενός «καλαθιού» για όλη τη χώρα με τόσο εξειδικευμένα προϊόντα, που στις περισσότερες περιπτώσεις η προμήθειά τους γίνεται σε τοπικό επίπεδο, ξεπερνούν κάθε προηγούμενο. Ταυτόχρονα, επισημαίνουν την άρνηση σε μεγάλο βαθμό της βιομηχανίας να συνδράμει τις αλυσίδες με βασικούς κωδικούς της για τη συμπλήρωση της λίστας καθεμιάς με τα επίμαχα προϊόντα.

Ζήτημα παροχών, τιμολόγησης και αποκλεισμού
Στο μεταξύ, όπως σχολιάζουν, υπάρχουν και κάποια προϊόντα –λίγα σε αριθμό–, τα οποία δεν διατίθενται από τους παραγωγούς τους με κάποιου είδους παροχή, με αποτέλεσμα η εξασφάλιση έξτρα έκπτωσης στην τιμή λιανικής από τις αλυσίδες, προκειμένου να ενταχθούν στο «καλάθι του νοικοκυριού», να είναι υπόθεση εξαιρετικά δύσκολη. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα, επισήμαναν, είναι η ζάχαρη.

Επίσης, τίθεται θέμα τιμολόγησης και για κάθε προϊόν που αφαιρείται από το «καλάθι» και επανέρχεται στο ράφι της κανονικής πώλησης, αφού τότε τιμολογείται με την κανονική του τιμή, πράγμα που λειτουργεί αποτρεπτικά για τη ζήτησή του. Προβληματισμός υπάρχει και για τα προϊόντα που μετά την πάροδο κάποιων εβδομάδων ξαναμπαίνουν στο «καλάθι του νοικοκυριού», έχοντας όμως υψηλότερες τιμές από κάθε προηγούμενη φορά, διότι στο μεταξύ ανατιμήθηκαν μία ή και δυο φορές από τους προμηθευτές τους. «Προφανώς θα υπάρξουν αντιδράσεις από τους καταναλωτές», σχολιάζουν παράγοντες του κλάδου.

Ιδιαίτερη είναι η ανησυχία των αλυσίδων και για το ενδεχόμενο κάποιοι κατά βάση μικροί προμηθευτές, να θέσουν θέμα αποκλεισμού τους από το ράφι, εφόσον δεν ενταχθούν στο «καλάθι του νοικοκυριού». Κάτι τέτοιο είναι πιθανό να έχει οικονομικές επιπτώσεις εις βάρος τους και να τις ωθήσει να προσφύγουν στην Επιτροπή Ανταγωνισμού. Επίσης, η καθιέρωση κι ενός δεύτερου «καλαθιού», αυτή τη φορά με προϊόντα για ειδικές κατηγορίες καταναλωτών (π.χ. για διαβητικούς), περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα, δυσκολεύοντας την όποια ευόδωση της πρωτοβουλίας του Υπουργείου Ανάπτυξης.

Διπλά οφέλη για τον καταναλωτή
Από την άλλη πλευρά, παράγοντες του υπουργείου ισχυρίζονται ότι το «καλάθι του νοικοκυριού» θα ωφελήσει διπλά τον καταναλωτή. Ειδικότερα εξηγούν ότι αφενός τους εξασφαλίζει 51 προϊόντα, τα οποία διατίθενται πλέον σε χαμηλότερες τιμές εν μέσω ενός άνευ προηγουμένου κύματος πληθωρισμού, αφετέρου υποχρεώνει τις αλυσίδες και τις προμηθεύτριες εταιρείες να μπουν στη λογική της αυτοσυγκράτησης στην πολιτική τιμών τους γενικότερα εξαιτίας του έντονου ανταγωνισμού πλέον μεταξύ «φθηνών» και «ακριβών» προϊόντων. Σχετικές πληροφορίες αναφέρουν ότι την πρώτη εβδομάδα εφαρμογής του «καλαθιού του νοικοκυριού», οι πωλήσεις των προϊόντων που εντάχθηκαν σε αυτό, ήταν αυξημένες περίπου κατά 130%-150%, ενώ οι χορηγούμενες προς τον καταναλωτή εκπτώσεις κυμάνθηκαν μεταξύ 6% και 30%.

Διορθωτικές παρεμβάσεις
Στο μεταξύ, παραμονές εκδόσεις του παρόντος τεύχους το υπουργείο προχώρησε σε διορθωτικές παρεμβάσεις σε ό,τι αφορά την εφαρμογή του «καλαθιού», προκειμένου να αυξήσει περαιτέρω τη ζήτησή του, καθιστώντας, ταυτόχρονα, διαφανέστερο τον τρόπο σύγκρισης των τιμών, με τις οποίες παρέχονται τα προϊόντα που περιλαμβάνονται σε αυτό. Ειδικότερα, επέβαλε μεν την επάρκεια των αγαθών με επιτακτικό τρόπο, ωστόσο έδωσε τη δυνατότητα στις εταιρείες του κλάδου, εφόσον ένα από τα προϊόντα του «καλαθιού» ξεμείνει από απόθεμα, να αντικαθίσταται από κάποιο άλλο αντίστοιχό του ίσης ή χαμηλότερης τιμής.

Επίσης, το υπουργείο θέσπισε συγκεκριμένες προδιαγραφές σήμανσης του «καλαθιού του νοικοκυριού», ώστε να είναι ξεκάθαρο στον καταναλωτή ποια προϊόντα συμμετέχουν σε αυτό και με ποιες τιμές, ενώ προσδιόρισε και τη διαδικασία βάσει της οποίας θα επιβάλλονται πρόστιμα σε όσες περιπτώσεις διαπιστώνονται παρατυπίες στην εφαρμογή των σχετικών διατάξεων.

Κυβερνητικές πιέσεις στη βιομηχανία
Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Ανάπτυξης, θεωρώντας ότι σε μεγάλο βαθμό ολοκλήρωσε τη διαβούλευσή του με τις αλυσίδες του κλάδου για την καθιέρωση ενός «καλαθιού του νοικοκυριού» με πραγματικά χαμηλές τιμές για τα οικονομικά ευάλωτα νοικοκυριά, έστρεψε το ενδιαφέρον του στην «πηγή» των ανατιμήσεων, τη βιομηχανία, έχοντας διαπιστώσει μία απροθυμία συμμετοχής της στη σχετική προσπάθεια. Παραμονές εκδόσεις του τεύχους, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου είχε συνάντηση με ανώτατους μάνατζερ της βιομηχανίας παραγωγής τροφίμων, ποτών και λοιπών αγαθών ευρείας κατανάλωσης, από τους οποίους ζήτησε επιτακτικά να στηρίξουν την πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Ήδη πριν τη συνάντηση, ο υπουργός Ανάπτυξης, κ. Άδωνις Γεωργιάδης, είχε προειδοποιήσει για τις προθέσεις του, δηλώνοντας ότι η αγορά οφείλει να μην πηγαίνει κόντρα στην κυβέρνηση(!).

Στο πλαίσιο αυτό, και ανεξάρτητα από όσα συζητήθηκαν στην εν λόγω συνάντηση –με δεδομένη την επιμονή του κ. Γεωργιάδη η βιομηχανία να δει «πιο ζεστά» το κυβερνητικό στοίχημα– ο υπουργός κινητοποίησε τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, προκειμένου να συγκεντρωθούν κοστολογικά στοιχεία για τα προϊόντα που συμμετέχουν στο μέσο καλάθι του σούπερ μάρκετ, όπως και για τους τιμοκαταλόγους χονδρικής, τις παρεχόμενες εκπτώσεις, τις τιμές λιανικής των εν λόγω προϊόντων και τα πραγματικά περιθώρια κέρδους των παραγωγών τους. Απώτερος στόχος του είναι να διαπιστώσει τις δυνατότητες της βιομηχανίας να συμμετάσχει στο «καλάθι του νοικοκυριού» και οι μηχανισμοί του πιέζουν ανάλογα. Φυσικά, η σχετική κινητοποίηση μόνο σαν πρωθύστερο σχήμα μπορεί να περιγραφεί, εφόσον η λιανική είναι ο τελευταίος τροχός της άμαξας των ανατιμήσεων…

Το πρόβλημα του πληθωρισμού είναι τόσο μεγάλο, που δεν αφήνει περιθώρια στο αρμόδιο υπουργείο να χαλαρώσει την πίεσή του στην αγορά. Υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου τονίζουν ότι το εκπτωτικό «καλάθι» πρέπει να διατηρήσει τη δυναμική του στις πωλήσεις του κλάδου καθ’ όλη τη διάρκεια των επόμενων μηνών. Συνεπώς, όπως σχολιάζουν, «θα επιμείνουμε με κάθε τρόπο και σε όλα τα επίπεδα, προκειμένου η αγορά να το υποστηρίξει ανεξαρτήτως αντιδράσεων και ενστάσεων…».

Δεδομένου ότι το αργότερο σε έξι-επτά μήνες θα προκηρυχθούν οι εθνικές εκλογές, το ζήτημα της ακρίβειας είναι ήδη το πρώτο θέμα της προεκλογικής επικαιρότητας. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου έχει μπροστά της πολύ δύσκολες μάχες, προκειμένου να μετριάσει όσο γίνεται το οικονομικό δράμα των νοικοκυριών κι ασφαλώς τις πολιτικές του επιπτώσεις για την κυβέρνηση.