Τι εξελίξεις αναμένονται στον κλάδο το 2024; Θα υπάρξουν εκπλήξεις; Θα είναι θετικές ή αρνητικές και πότε θα εκδηλωθούν; Η νέα χρονιά «θ’ αφήσει εποχή» ή απλά θα κυλήσει στους ρυθμούς και το γνωστό κλίμα των τελευταίων χρόνων; Ανώτατα στελέχη του κλάδου πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρξουν σημαντικά γεγονότα το 2024, αλλά από το δεύτερο εξάμηνο του έτους και κυρίως ως επίδραση ανακατατάξεων στο διεθνές περιβάλλον.

Oι συνομιλητές μας εξαιρούν βέβαια από τη συζήτηση τους λεγόμενους αστάθμητους παράγοντες, όπως για παράδειγμα τα πιθανά νέα ακραία καιρικά φαινόμενα ή τις φυσικές καταστροφές, όπως και την έξαρση των γεωπολιτικών εντάσεων ή την εκδήλωση και νέων.

Όπως εξηγούν, σε αυτή τη φάση το πρώτο εξάμηνο του έτους υπό προϋποθέσεις δεν επιφυλάσσει ανατροπές. Τα δύο πολεμικά μέτωπα σε Ουκρανία και Γάζα θα συνεχιστούν, άγνωστο μέχρι πότε, όμως αυτό που μπορεί να προκαλέσει σε διεθνές επίπεδο πραγματική αναστάτωση είναι οι εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, οι οποίες θα γίνουν τον Νοέμβριο, όπως και οι ευρωεκλογές τον Ιούνιο –στο βαθμό, εννοείται, που τα αποτελέσματά τους ξεπεράσουν το δημοσκοπικά αναμενόμενο, δεδομένης της ενίσχυσης της ευρωσκεπτικιστικής Ακροδεξιάς σε πολλές χώρες-μέλη της ΕΕ.

Μέχρι τα μέσα του χρόνου το εγχώριο εμπόριο θα συνεχίσει να πορεύεται με την όποια ορμή έχει από το 2023, δίδοντας έμφαση στο ζήτημα των τιμών, αλλά και μεταθέτοντας χρονικά για το μέλλον στρατηγικές επιλογές που θα μπορούσαν να τονώσουν την ανταγωνιστικότητα των αλυσίδων, όπως οι επενδύσεις στην καινοτομία.

Επιχειρώντας μια πρώτη προσέγγιση στο 2024, ανώτατοι παράγοντες της αγοράς του κλάδου κάνουν τα εξής ενδιαφέροντα σχόλια:

16 απαντήσεις για το τι μέλλει γενέσθαι
1.Η χρονιά αναμένεται ήπια. Το οργανωμένο λιανεμπόριο αναμένεται ότι θα έχει ακόμη ένα αναπτυξιακό δωδεκάμηνο, όμως και πάλι αυτό θα είναι προϊόν του πληθωρισμού, καθότι στα αγαθά ευρείας κατανάλωσης ο πληθωρισμός εκτιμάται ότι θα εξακολουθήσει να κινείται αισθητά πάνω από τον γενικό δείκτη.

2. Κατά συνέπεια το ζήτημα των τιμών ή της ακρίβειας του σούπερ μάρκετ θα μονοπωλήσει το ενδιαφέρον και φέτος. Για τις εταιρείες του κλάδου το ζητούμενο είναι αν θα καταφέρουν να συγκρατήσουν τον πληθωρισμό στα τρόφιμα, που παραμένει υψηλός, ή θα διεκδικήσουν την ανάπτυξη των πωλήσεών τους αποκλειστικά και μόνο μέσω αυτού.

3. Βλέποντας επιμέρους πεδία της κλαδικής αγοράς, στα τρόφιμα μεγάλες αλλαγές στην τιμολόγηση δεν αναμένονται. Ο ανταγωνισμός είναι σχετικά έντονος, όπως τουλάχιστον υποστηρίζουν στελέχη της αγοράς, όμως στα μη τρόφιμα, όπου τα περιθώρια κέρδους είναι υψηλότερα, ίσως επιχειρηθούν κάποιες «διορθώσεις», με στόχο την εκλογίκευση του κόστους αγορών του μέσου καταναλωτή.

4. Στο βαθμό που δεν εκδηλωθεί σαφής τάση αποκλιμάκωσης των τιμών, αναμένεται ότι και φέτος θα κερδίσει έδαφος το φαινόμενο των πιο μικρών οικονομικότερων συσκευασιών, δηλαδή των ψευδαισθήσεων που θέλει να δημιουργεί το μάρκετινγκ στον καταναλωτή ότι με τα ίδια λεφτά που διέθετε παλιότερα ψωνίζει περίπου τα ίδια προϊόντα.

5. Στο βαθμό, ωστόσο, που οι εταιρείες ρισκάρουν και κινηθούν επιθετικά στο πεδίο των τιμών, δρώντας ανταγωνιστικά, ίσως επιτευχθεί μια κάποια αύξηση των διακινούμενων όγκων όχι μεγαλύτερη του 2%. Σε μια τέτοια περίπτωση εκτιμάται ότι οι αλυσίδες θα ενισχύσουν σε μεγαλύτερο ποσοστό το ρυθμό αύξησης των πωλήσεών τους, που δεν αποκλείεται να ξεπεράσει το 6%.

6. Οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ θα ζυγίσουν για μια ακόμη χρονιά τα κόστη λειτουργίας τους, δίνοντας έμφαση στις τιμές της ενέργειας και στο κόστος του χρήματος (όσες, φυσικά, είναι «ανοικτές» στον τραπεζικό δανεισμό). Οι πρώτες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι, αν και τα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών θα μειωθούν δύο φορές από 0,25 της μονάδας σε μέσα επίπεδα, θα παραμείνουν υψηλότερα του 2023, επιβαρύνοντας ανάλογα το κόστος δανεισμού. Ωστόσο, αναμένεται ότι οι τιμές της ενέργειας υπό σχετικά ομαλές συνθήκες θα εμφανίσουν και νέα μείωση. Υπενθυμίζουμε ότι το 2023 οι τιμές της ενέργειας παρουσίασαν θεαματική μείωση έναντι του 2022, όπως θεματική ήταν και η αύξηση των τραπεζικών επιτοκίων για τις χορηγήσεις δανείων. Όσο για τις τιμές των πρώτων υλών, η ανασφάλεια από την οποία διακατέχονται οι παραγωγοί παραμένει μεγάλη και φέτος, πράγμα που το επιτείνουν τα σοβαρά προβλήματα στη διέλευση των containerships από τη διώρυγα του Σουέζ, που εκτινάσσουν το κόστος των μεταφορών. Αρκεί να ληφθεί υπόψιν ότι περίπου το 75% του διηπειρωτικού εμπορίου της Ευρώπης περνά από το Σουέζ.

7. Στις κρίσιμες παραμέτρους της χρονιάς φέτος περιλαμβάνεται και η απόδοση που θα έχει ο κλάδος των τουριστικών υπηρεσιών. Η πορεία του θα επιδράσει σημαντικά στις επιδόσεις του κλάδου.

8. Επιδράσεις θα υπάρξουν και από τις νέες θεσμικές παρεμβάσεις της κυβέρνησης στον τρόπο λειτουργίας του εμπορίου –ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το πλαίσιο της παροχής των προσφορών και των εκπτώσεων–, όπως και στα ζητήματα σχετικά με τις τιμές. Ήδη η νέα χρονιά ξεκίνησε με την παρεμβατική δράση του Υπουργείου Ανάπτυξης και μάλιστα ιδιαίτερα επιθετικά σε ό,τι αφορά την τιμολόγηση του βρεφικού γάλακτος, αλλά και αναφορικά με τα περιθώρια κέρδους σε βασικά προϊόντα, την τιμολόγηση του νωπού κρέατος και των οπωροκηπευτικών και τις προσφορές στο ράφι.

9. Έμμεσες έως και άμεσες φέτος θα είναι οι παρενέργειες από τις κενές θέσεις εργασίας στις επιχειρήσεις του κλάδου. Ο σχετικός δείκτης κινείται προς το χειρότερο, με όλες τις προβλέψεις να κάνουν λόγο για περαιτέρω ένταση του φαινομένου.

10. Ένα ακόμη στοιχείο που θα σφραγίσει τη νέα χρονιά είναι η ακόμα μεγαλύτερη αποδυνάμωση του μέσου εισοδήματος των νοικοκυριών. Παρά τις όποιες αυξήσεις δοθούν και φέτος σε μισθούς και συντάξεις, οι πληθωριστικές πιέσεις, οι οποίες εκτιμάται ότι θα φθάσουν στο 3%-4% στα αγαθά καθημερινής ανάγκης (εσωτερικός ή κλαδικός πληθωρισμός), θα δυσχεράνουν ακόμα περισσότερο τη πλειονότητα των καταναλωτών.

11. Και φέτος, αν προσβλέπει σε κάτι το «top 10» του κλάδου, είναι η αφαίρεση μεριδίων αγοράς από του μικρούς «παίκτες» της ευρείας και ποικιλόμορφης κλαδικής αγοράς. Ενόσω δεν αναμένεται μεγέθυνση της «πίτας» της αγοράς, ο συνολικός τζίρος από τη διάθεση αγαθών ευρείας κατανάλωσης θα παραμείνει σταθερός περί τα 24 δισ. ευρώ. Θα τον μοιραστούν, λοιπόν, περίπου κατά 13-14 δισ. ευρώ τα οργανωμένα ισχυρά δίκτυα και κατά 10-11 δισ. ευρώ όλοι οι άλλοι.
12. Οι επενδύσεις στην επέκταση των δικτύων πωλήσεων των αλυσίδων αναμένεται ότι θα συνεχιστούν το 2024. Το «top 10» του κλάδου διαθέτει συνολικά ετησίως περί τα 300-400 εκατ. ευρώ για τη δημιουργία νέων καταστημάτων και τις αναβαθμίσεις παλαιότερων και για τις υποδομές των κέντρων logistics.

13. Εξαγορές θα επιδιωχθούν και φέτος, όμως θα είναι μάλλον τοπικής εμβέλειας. Ουδείς από τους ισχυρούς φαίνεται έτοιμος να προβεί σε κάποιου είδους θεαματική κίνηση, ικανή να ανατρέψει τα δεδομένα στις πρώτες πέντε θέσεις του κλάδου.

14. Ο τομέας του franchise αναμένεται να παρουσιάσει ταχύτερη ανάπτυξη. Ήδη «παίκτες» που παραδοσιακά απέφευγαν την εμπλοκή τους στη δικαιόχρηση, έχουν κάνει τα πρώτα τους βήματα στο σχετικό πεδίο. Όπως φαίνεται από τα πλάνα τους, οι επενδύσεις τους θα ενταθούν φέτος και θα κλιμακωθούν τα επόμενα έτη.

15. Τα eShops θα παραμείνουν και φέτος ως ένα βαθμό υποβαθμισμένα. Με τη στάση που τήρησαν τα τελευταία τρία-τέσσερα χρόνια οι εταιρείες του κλάδου, έδειξαν ότι έχουν μεν ενδιαφέρον για τις ψηφιακές παραγγελίες, αλλά την πρωτοβουλία για την επέκτασή τους την αφήνουν στη ζήτηση. Αυτό, άλλωστε, φάνηκε από το ότι, μόλις η πανδημία υποχώρησε και οι καταναλωτές ελάττωσαν τις παραγγελίες τους από τα eShops, οι αλυσίδες δεν έδειξαν ενδιαφέρον να καλλιεργήσουν στους πελάτες τους κουλτούρα ψηφιακών αγορών κι όχι ανεξήγητα, καθώς αυτές δεν τους αποφέρουν κέρδη. Βέβαια, δεν έπαψαν να κινούνται επενδυτικά στο συγκεκριμένο πεδίο, αλλά πολύ συντηρητικά. Ωστόσο, πάντα υπάρχει ο κίνδυνος μιας δυναμικής εισόδου στην εγχώρια αγορά ενός εκ των διεθνών «παικτών» στις προηγμένες πλατφόρμες διάθεσης αγαθών στο ευρύ κοινό. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα έφερνε σημαντική αναστάτωση και αναδιανομή μεριδίων στην εγχώρια αγορά.

16. Πάντως, ορισμένες τουλάχιστον εκ των αλυσίδων θα εμβαθύνουν σε ζητήματα αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών, ώστε να καταστήσουν αποδοτικότερη τη διαχείριση του προϊοντικού τους μίγματος και του πελατολογίου τους. Θα πρόκειται για τη μόνη, ίσως, επενδυτική πρωτοβουλία, η οποία θα δώσει σε κάποιους εκ των «παικτών» του κλάδου ουσιαστικό ανταγωνιστικό προβάδισμα, πράγμα που θα φανεί εν ευθέτω χρόνο.

Tips για τους ισχυρούς του κλάδου
Σε ό,τι αφορά τώρα το πως θα κινηθούν το 2024 οι ισχυροί του κλάδου, γνωστός παράγοντας οποίος έχει βαθιά γνώση του αντικειμένου και παρακολουθεί τις αλυσίδες από απόσταση, κάνει ορισμένα ενδιαφέροντα σχόλια για κάθε εταιρεία χωριστά. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει:

Η ΕΥΣ θα επιμείνει στο ζήτημα των τιμών, κάνοντας καλά αυτό που ξέρει: Nα διεκδικεί μερίδια, βασίζοντας την πολιτική της κυρίως στην τιμολόγηση και, παράλληλα, να διευρύνει το δίκτυό της μέσω εξαγορών τοπικών αλυσίδων σε περιοχές που υπολείπεται των ανταγωνιστών της.

Η ΑΒ Βασιλόπουλος θα επιδιώξει τη βελτίωση των μεγεθών της, ώστε να επιστρέψει σε ένα «φυσιολογικό» ρυθμό ανάπτυξης, που θα την ωθήσει σε αύξηση του μεριδίου της στην αγορά του κλάδου. Οι κινήσεις που κάνει είναι συνδυαστικές και δεν αποκλείεται αυτό φέτος να φανεί στις επιδόσεις της.

Η Lidl, έχοντας σήμερα την υψηλότερη κερδοφορία στην κλαδική αγορά –και σε αξία και σε ποσοστό επί των πωλήσεων–, θα εκμεταλλευθεί το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα και θα επιτεθεί τιμολογιακά. Ήδη το έκανε στην εκκίνηση του χρόνου, απορροφώντας τον ΦΠΑ σε εξήντα προϊόντα βασικής ανάγκης. Προφανώς θα επιμείνει στην πολιτική της, με σκοπό να ταράξει τα νερά στον κλάδο και ν’ αυξήσει τη διείσδυσή της στο ευρύ κοινό.

Η Metro θα παραμείνει σταθερή σε μία συντηρητική αλλά αποδοτική πολιτική ανάπτυξης των πωλήσεών της, έχοντας στο μεταξύ αρχίσει να επιχειρεί φιλόδοξα και στον τομέα του franchise, από τον οποίο προσδοκά μακροπρόθεσμα σημαντικά οφέλη.

Η Μασούτης θα διατηρήσει αμείωτο το ενδιαφέρον της ιδιαίτερα για τη νότια Ελλάδα και κυρίως για την Αττική. Δεν αποκλείεται να προχωρήσει και σε νέες εξαγορές τοπικών αλυσίδων.

Η Πέντε θα επιδιώξει φέτος να καλύψει τις όποιες απώλειες είχε πέρυσι από τις μεγάλες ζημιές που υπέστη από τη θεομηνία Daniel στη Θεσσαλία. Σε δεύτερο χρόνο, ίσως αναζητήσει νέες πολιτικές προσέγγισης του αγοραστικού κοινού, ώστε να κερδίσει το χαμένο έδαφος. Αναμφίβολα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματά της παραμένουν η νοικοκυροσύνη στα οικονομικά της και ο μηδενικός της δανεισμός.

Η ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός σε πρώτη φάση θα φροντίσει να αναδιοργανώσει το δίκτυό της, μετά το μπαράζ εξαγορών της τα τελευταία χρόνια και κατόπιν λογικά θα επιχειρήσει νέες προσπάθειες επιθετικής επέκτασης.

Η Market In θα συνεχίσει να αναπτύσσεται με σταθερά και σχετικά συντηρητικά βήματα, κυνηγώντας τον ανταγωνισμό σε τοπικό επίπεδο, με τη δημιουργία νέων καταστημάτων.