Ενώ για ένα μεγάλο ποσοστό επιχειρήσεων τα συστήματα διαχείρισης στόλου πρόσφεραν μέχρι και πριν την πανδημία ένα αξιόπιστο εργαλείο για τη βελτιστοποίηση των μεταφορών εμπορευμάτων, οι νέοι παράγοντες που προστέθηκαν στην εξίσωση εξαιτίας της πανδημίας, δημιουργούν την ανάγκη για εκ νέου «ρύθμιση».

Όλα τα προβλήματα χώρου και χρόνου ξεκινούν από το γεγονός ότι δεν έχουμε τη δυνατότητα να θεωρήσουμε αυτούς τους δύο παράγοντες άπειρους στις καθημερινές μας εξισώσεις. Με αυτό ως δεδομένο, αξιοποιώντας τα σύγχρονα συστήματα logistics, τις συνέργειες και την εμπειρία που αποκτήθηκε ακόμη και από λάθη σε βάθος δεκαετιών, οι ελληνικές αλυσίδες τροφίμων είχαν καταφέρει να πετύχουν ένα πολύ καλό αποτέλεσμα στη ροή των εμπορευμάτων από κεντρικά σημεία διανομής προς το κατάστημα. Σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Βουτυρά, Γενικό Διευθυντή Οργάνωσης και Πληροφορικής της METRO ΑΕΒΕ, «ποσοστά κεντρικοποίησης άνω του 70% στο πρώτο στάδιο της διανομής, που αφορά τις μεταφορές από τις κεντρικές αποθήκες προς το κατάστημα, είναι πλέον δεδομένα στην Ελλάδα».

Η κεντρικοποίηση επιτυγχάνεται τόσο με μεγάλες αποθήκες που έχουν κατασκευάσει οι αλυσίδες τροφίμων, όσο και με συνέργειες, όπως αυτές που αφορούν την αποθήκευση κατεψυγμένων προϊόντων. Μάλιστα, όπως μας λέει ο κύριος Βουτυράς, «παρά το γεγονός ότι οι ψυχόμενοι χώροι αποθήκευσης έχουν μεγάλο κόστος κατασκευής και συντήρησης, οι μεγάλες κυρίως αλυσίδες επενδύουν σε αυτούς τα τελευταία χρόνια, προκειμένου να έχουν καλύτερο έλεγχο της ποιότητας των διακινούμενων προϊόντων».

Αυτή την ήρεμη κατάσταση ήρθε να ταράξει η πανδημία, αναγκάζοντας ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό αγοραστών, συγκριτικά με την πρότερη χρονική περίοδο, να επιλέξουν τις ψηφιακές αγορές και κατ’ επέκταση τη παραλαβή των προϊόντων κατ’ οίκον.

Courier, ταξί, οδηγοί αποθήκης, Όλοι βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή
Στην «πολεμική» κατάσταση που επικράτησε κατά τις πρώτες μέρες της πανδημίας, χρειάστηκε να μεταφερθούν στην πρώτη γραμμή περισσότερες δυνάμεις. Όπως ήταν λογικό, η υπάρχουσα οργάνωση δεν επαρκούσε και άρα το κόστος διανομής εκτινάχθηκε στα ύψη, γεγονός που σε ένα μεγάλο ποσοστό οφειλόταν και στις εταιρείες courier. Καθώς η κατάσταση ομαλοποιούνταν, οι εξωτερικοί συνεργάτες αποσύρθηκαν από την πρώτη γραμμή.

Πλέον το ερώτημα που απασχολεί την αγορά είναι πώς θα διαμορφωθούν τα συστήματα πληροφορικής, αλλά και ο στόλος οχημάτων, ώστε να συνεχιστεί η εξυπηρέτηση των online παραγγελιών, με λειτουργικό κόστος που να δημιουργεί οφέλη και για τις δύο πλευρές. Σημειώνουμε πως η αύξηση των διανομών θα φέρει τις εταιρείες αντιμέτωπες με το δίλημμα επιλογής της κινητήριας ενέργειας των οχημάτων, τόσο λόγω λειτουργικού κόστους όσο και περιβαλλοντικής ευθύνης. Δεν αποκλείεται στο άμεσο μέλλον να δούμε επενδύσεις σε ηλεκτροκίνητα τετράτροχα, αλλά και σε δίτροχα οχήματα.

Πολυπαραμετρική η εξίσωση της βέλτιστης διανομής
Σύμφωνα με τον κ. Σάββα Τορτοπίδη, Διευθυντή Πληροφορικής της Δ. Μασούτης, προκειμένου, η εταιρεία να πετύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα στην κρίσιμη περίοδο της πανδημίας, χρειάστηκε να συνεργαστεί με τρίτους στον τομέα των μεταφορών. «Διαπιστώσαμε ότι η ευελιξία και η μείωση του λειτουργικού κόστους που μας προσφέρονται μέσω της συνεργασίας με τρίτους, είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες για ένα βιώσιμο μοντέλο διανομής στον τελικό αγοραστή», δηλώνει. «Ωστόσο, παρατηρήσαμε και αρκετά περιστατικά που μας έδειξαν πως πρέπει να προσέξουμε ώστε να μη γίνει αυτή η επιλογή σε βάρος της ποιότητας εξυπηρέτησης του πελάτη».

Η Μασούτης, η οποία συνεργάζεται με την εταιρεία Έμφασις για το σύστημα διαχείρισης στόλου, είχε ενσωματώσει από τον περασμένο Δεκέμβριο στις διαδικασίες της τη λειτουργία της δρομολόγησης και μάλιστα με ενημέρωση του πελάτη για την ακριβή ώρα άφιξης. Ωστόσο, με την είσοδο των τρίτων μεταφορέων δεν έγινε δυνατό να επεκταθεί η αξιοποίηση της εφαρμογής στο σύνολο του διαθέσιμου στόλου. «Το δύσκολο στάδιο της διαδικασίας», όπως μας λέει ο κ. Τορτοπίδης, «θα είναι όταν θα χρειαστεί να συνεργαστεί η εφαρμογή μας με τις εφαρμογές τρίτων, ώστε τα οχήματά τους να είναι διαθέσιμα σε εμάς σύμφωνα με τις ημερήσιες ανάγκες μας».

Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, η αύξηση της ζήτησης για διανομή κατ’ οίκον αναμένεται να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη σύσταση του στόλου οχημάτων, στις εφαρμογές δρομολόγησης και τέλος στη συνεργασία των αλυσίδων σούπερ μάρκετ με τρίτους προμηθευτές, από τους τομείς των μεταφορών και των logistics.

Εστιάζοντας στη δεύτερη από τις αναμενόμενες αλλαγές, θα εντοπίσουμε μια αύξηση πολυπλοκότητας, καθώς οι παράμετροι που χρειάζεται να λαμβάνονται υπ’ όψιν για να είναι μια παράδοση επιτυχημένη είναι πολλαπλάσιοι αυτών που ίσχυαν για τις παραδόσεις από τις κεντρικές αποθήκες στο κατάστημα. Κάποιοι εξ αυτών είναι περισσότερο σημαντικοί, όπως ότι τα προϊόντα θα πρέπει να παραδοθούν στον πελάτη σε ένα δεδομένο χρονικό «παράθυρο». Μάλιστα, ο πελάτης είναι τόσο περισσότερο ικανοποιημένος όσο λιγότερο χρειάζεται να περιμένει στον χώρο παράδοσης. Επίσης, κάποια από τα προϊόντα που θεωρούνται ευπαθή, όπως για παράδειγμα τυριά, αυγά, εμφιαλωμένο κρασί ή μπίρα, θα πρέπει να φθάσουν στον πελάτη άθικτα και στη σωστή θερμοκρασία.

Τα ψηφιακά σούπερ μάρκετ είχαν εξασκηθεί σε αυτές τις απαιτήσεις αρκετά πριν την πανδημία, αλλά με πλήθος διανομών πολύ μικρότερο, τόσο σε σχέση με την περίοδο της κρίσης όσο και σε σχέση με την αναμενόμενη ζήτηση για το άμεσο μέλλον. Οπότε, τα «σκοτεινά δωμάτια» που είχαν δημιουργήσει οι εταιρείες αυτές, αλλά και τα συστήματα αυτοματοποίησης στο σύνολο της προετοιμασίας μιας παραγγελίας, ίσως πλέον να μην είναι επαρκή.

Ανάλογα ανεπαρκή δεν αποκλείεται να αποδειχτούν και τα συστήματα δρομολόγησης. Η αύξηση του όγκου δεδομένων απαιτεί την αξιοποίηση αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης, τους οποίους ακόμα και αν κάποιες εταιρείες υιοθετούσαν σήμερα, θα χρειάζονταν αρκετό χρόνο εκπαίδευσης.

Τέλος, στην περίπτωση που θα χρειαστούν συνεργασίες με τρίτους, θα είναι απαραίτητη η δημιουργία γεφυρών μεταξύ συστημάτων, ώστε τα δεδομένα να κεντρικοποιούνται και να είναι ευκολότερη η διαδικασία υπολογισμού διαθεσιμότητας οχημάτων, ογκομέτρησης και λειτουργικού κόστους. Σύμφωνα με εκπροσώπους της αγοράς, το κόστος συλλογής και διανομής μπορεί να φτάνει μέχρι και το 15% της αξίας του καλαθιού, γεγονός που σημαίνει ότι αφενός είναι ασύμφορο, αφετέρου ότι υπάρχουν πολλά περιθώρια να μειωθεί.

Express delivery με μικρότερα καλάθια
Ένας παράγοντας που άλλαξε ή που θα μπορούσε να αλλάξει από τη συνεργασία των αλυσίδων τροφίμων με εταιρείες courier, είναι η ταχύτερη παράδοση μικρών παραγγελιών με την αξιοποίηση δίτροχων οχημάτων. Πρακτικά μέχρι τώρα αυτό δεν ήταν εφικτό γιατί το μέσο καλάθι αξίας 40 ευρώ σε πολλές περιπτώσεις ήταν αδύνατο να μεταφερθεί από δίτροχο όχημα. Αν όμως οι αλυσίδες δημιουργήσουν μια εξειδικευμένη υπηρεσία παράδοσης μικρών καλαθιών, δεδομένου μάλιστα ότι στα καταστήματά τους διαθέτουν φρέσκα προϊόντα, καπνικά προϊόντα και εφημερίδες, τότε η κατάσταση μπορεί να αλλάξει. Σε αποστάσεις μέχρι και ένα έως δύο χιλιόμετρα από το κατάστημα, ανάλογα με τον τύπο του δίτροχου, θα μπορούσαν σε διάστημα κάτω της μισής ώρας να εξυπηρετούνται δύο ή και περισσότερες παραδόσεις.