Τις έντονες αντιδράσεις του συνόλου των επιχειρήσεων του κλάδου ξεσηκώνει η εφαρμογή της διάταξης για τον περιορισμό του περιθωρίου κέρδους, με το οποίο μπορούν να πωλούν τα προϊόντα τους οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Πρόκειται για τη διάταξη που επιβλήθηκε από το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων την περίοδο της πανδημίας, αλλά παρέμεινε στη συνέχεια ενεργή, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι εντονότατες πληθωριστικές πιέσεις, με σκοπό την προστασία του οικογενειακού εισοδήματος.

Οι αντιδράσεις της αγοράς, που είχαν διατυπωθεί εξ αρχής, πολλαπλασιάστηκαν από τη στιγμή που το υπουργείο δημοσιοποίησε τα πρόστιμα που επέβαλε σε αλυσίδες σούπερ μάρκετ, οι οποίες είτε ήταν υπότροπες είτε το ύψος του προστίμου εις βάρος τους υπερέβαινε το οριζόμενο από το νόμο όριο.

Υψηλόβαθμοι παράγοντες του κλάδου υποστηρίζουν ότι ο νόμος έχει διατυπωθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην είναι ξεκάθαρος στην εφαρμογή του, επιτρέποντας έτσι την εύκολη και ουσιαστικά την αμφίβολης εγκυρότητας επιβολή προστίμων σε βάρος των αλυσίδων σούπερ μάρκετ. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν, «κατά την ερμηνεία της επίμαχης διάταξης από τα αρμόδια ελεγκτικά όργανα δύσκολα μια αλυσίδα έχει τη δυνατότητα να υπερασπιστεί την αθωότητά της». Τα ζητήματα που ανακύπτουν, στο πλαίσιο της εφαρμογής της, αφορούν κυρίως τον αριθμό των κωδικών που εμπίπτουν στη ρύθμιση και τον τρόπο υπολογισμού των αποθεμάτων ανά κωδικό.

Υπό αμφισβήτηση η οριζόντια εφαρμογή
Ειδικότερα, τα στελέχη του κλάδου διερωτώνται γιατί μια εξαιρετικά πολύπλοκη στην εφαρμογή της διάταξη θα πρέπει να αφορά το σύνολο των κωδικών που διακινούνται από τα δίκτυα των αλυσίδων κι όχι μόνο τους κωδικούς που σχετίζονται με τις καθημερινές αγορές των καταναλωτών. Διερωτώνται επίσης πώς ένας κωδικός προϊόντος, ο οποίος δεν υπήρχε πριν τη θέσπιση της διάταξης, να εμπίπτει σε αυτήν. Διερωτώνται, με άλλα λόγια, βάσει ποιας λογικής η αγορά υποχρεούται να υπολογίζει και να θέτει όρια στα περιθώρια κέρδους της για προϊόντα και συγκεκριμένους κωδικούς τους, εφαρμόζοντας μια εξίσωση, η οποία προϋπήρχε της παραγωγής τους.

Στις προαναφερόμενες αιτιάσεις παράγοντες του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων σχολιάζουν ότι η πρόθεση του υπουργείου ήταν και παραμένει συνολικά η προστασία του οικογενειακού εισοδήματος από τον υπερπληθωρισμό και, στο πλαίσιο αυτό, δεν εξαίρεσε συγκεκριμένες κατηγορίες κωδικών από τη ρύθμιση για τον περιορισμό των περιθωρίων κέρδους. Προσθέτουν ακόμα ότι η συχνότητα με την οποία η αγορά –ειδικότερα οι παραγωγοί τυποποιημένων αγαθών– εμπλουτίζουν και κυρίως αντικαθιστούν τους κωδικούς των προϊόντων τους είναι τέτοια, που δεν επιτρέπει την προσαρμογή της διάταξης στον τρόπο που ζητά η αγορά. Επίσης, σχολιάζουν ότι ένα μεγάλο μέρος των νέων κωδικών αφορά λανσαρίσματα συσκευασιών λιγότερου βάρους ή όγκου των προϊόντων που αγοράζονται καθημερινά από τους καταναλωτές, με σκοπό τη μετακύληση σε αυτούς έμμεσων ανατιμήσεων. Υπό αυτή την έννοια, εξηγούν, για τους συγκεκριμένους κωδικούς δεν τίθεται θέμα τροποποίησης της επίμαχης διάταξης.

Πάντως, παράγοντες του κλάδου σχολιάζουν ότι ήδη από τις πρώτες ημέρες εφαρμογής της διάταξης, είχε ζητηθεί από το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων να μειωθεί ο αριθμός των κωδικών που εντάσσονται σε αυτήν. Επισημαίνουν δε ότι, αν και αρχικά η πολιτική του ηγεσία είχε χαρακτηρίσει λογικό το σχετικό αίτημα των επιχειρήσεων, αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο μιας κάποιας παρέμβασης, δεν υπήρξε συνέχεια στη διαπραγμάτευση μεταξύ των επιχειρήσεων και του υπουργείου.

Υπό αμφισβήτηση η φόρμουλα για τα αποθέματα
Σε ό,τι αφορά το θέμα της πολυπλοκότητας του υπολογισμού των αποθεμάτων, παράγοντες του κλάδου επισημαίνουν ότι η φόρμουλα την οποία καλούνται να χρησιμοποιήσουν είναι τόσο δύσχρηστη, που στην πράξη είναι ανεφάρμοστη. Και αυτό διότι τα αρμόδια στελέχη των αλυσίδων είναι αδύνατο να υπολογίζουν αποθέματα για δεκάδες χιλιάδες κωδικούς σε καθημερινή βάση, με αποκλειστικό σκοπό τον υπολογισμό των ανώτατων περιθωρίων κέρδους και βάσει αυτών να τιμολογούν τα προϊόντα στο ράφι.

Για το υπουργείο, την απάντηση στο εν λόγω ζήτημα δίνουν στις νέες τεχνολογίες, οι οποίες προσφέρουν λύσεις που δεν απαιτούν γραφειοκρατία ή τέτοιες αστοχίες, που θα μπορούσαν να «σπρώξουν» μια αλυσίδα σε παραβατική συμπεριφορά. Στο πλαίσιο αυτό, οι κυρώσεις που επιβάλλονται σχετίζονται με περιπτώσεις παραβίασης του νόμου, είτε με δόλο είτε λόγω της πλημμελούς εφαρμογής του. Κατά συνέπεια, προσθέτουν, για το υπουργείο δεν τίθεται θέμα τροποποίησης της συγκεκριμένης ρύθμισης, τουλάχιστον μέχρι την 31η του Μαρτίου, οπότε ολοκληρώνεται η περίοδος της εφαρμογής της.
Μένει, βέβαια, να φανεί τι θα επακολουθήσει νομοθετικά, δεδομένης της προεκλογικής περιόδου, όπως και του γεγονότος ότι η χώρα κατά πάσα πιθανότητα θα οδηγηθεί σε διπλή εκλογική αναμέτρηση, οπότε η κυβέρνηση για διάστημα περίπου εβδομήντα ημέρων θα βρεθεί σε κυκλώνα ανατιμήσεων, ιδιαίτερα στις κατηγορίες των τροφίμων και των ποτών, στις οποίες οι αυξήσεις των τιμών εντείνονται παρότι ο γενικός πληθωρισμός της οικονομίας τους τελευταίους πέντε μήνες εμφανίζει τάσεις συγκράτησης.

Οι αλυσίδες διασύρονται άδικα
Στο μεταξύ, παράγοντες της αγοράς διαμαρτύρονται και για τον διασυρμό των αλυσίδων, με τη δημοσιοποίηση των προστίμων εις βάρος τους, όταν οι ίδιες, όντας αντίθετες με τη γενικότερη λογική του νόμου, δεν έχουν τη δυνατότητα προσφυγής στα αρμόδια δικαστήρια παρά μόνο μετά την επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων. Όπως χαρακτηριστικά τονίζεται, «μια αλυσίδα πρέπει πρώτα να υποστεί το μαρτύριο του προστίμου και εν συνεχεία να αμφισβητήσει την ποινή, όπως άλλωστε και τον ίδιο τον νόμο, αναμένοντας να τελεσιδικήσει η υπόθεσή της δικαστικά, ίσως και μετά από μια ολόκληρη δεκαετία, καθότι το δημόσιο υποχρεούται να εξαντλήσει όλα τα ένδικα μέσα πριν υποχρεωθεί –αν υποχρεωθεί– να ακυρώσει το νόμο».

Προσθέτουν, επίσης, ότι με τις πρόσφατες ανακοινώσεις στις οποίες προέβη το υπουργείο για τα πρόστιμα που επέβαλε, ουσιαστικά δεν τήρησε ούτε την προβλεπόμενη από το ισχύον πλαίσιο διαδικασία, που, μεταξύ άλλων, δίδει τη δυνατότητα στον παραβάτη να τοποθετηθεί επί του προστίμου, υποστηρίζοντας την αθωότητά του. Μάλιστα, προσθέτουν ότι υπήρξαν και περιπτώσεις αλυσίδων, των οποίων οι διοικήσεις ενημερώθηκαν για τα πρόστιμα εις βάρος τους από τον Τύπο, διαβάζοντας τις ανακοινώσεις-αποφάσεις του υπουργού.

Παράγοντες του κλάδου εξηγούν ότι στην πλειονότητά τους οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ έχουν ήδη δεχθεί τα πρώτα πρόστιμα, οπότε στο βαθμό που υπάρξουν και νέες κυρώσεις, θα θεωρηθούν υπότροπες και θα διασυρθούν επικοινωνιακά, δίχως προηγουμένως να έχουν εξαντλήσει τα ένδικα μέσα. Κι όλα αυτά συμβαίνουν, όπως τονίζουν, ενόσω η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο και η κυβέρνηση αναζητεί καθημερινά τρόπους και αφορμές να «υπερασπίζεται» τις πολιτικές της απέναντι στην αντιπολίτευση, από την οποία δέχεται σφοδρά πυρά για το ζήτημα του υψηλού πληθωρισμού και των συνεχιζόμενων ανατιμήσεων.

Ας δούμε, όμως, πώς αντέδρασαν οι επιχειρήσεις του κλάδου, των οποίων τα ονόματα έδωσε στη δημοσιότητα του Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, μετά τα πρόστιμα που τους επιβλήθηκαν από τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή, σε συνεργασία με τη Διϋπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου της Αγοράς (ΔΙΜΕΑ), στις 16 του Φεβρουαρίου.

ΑΒ Βασιλόπουλος, πρόστιμο 319.000 ευρώ
Παράγοντες της ΑΒ Βασιλόπουλος επισημαίνουν ότι η εταιρεία ουδέποτε έλαβε από τις ελεγκτικές αρχές το παραστατικό επιβολής του προστίμου προ των ανακοινώσεων του υπουργείου. Το πρόστιμο, αναφέρουν σχετικά, θα καταβληθεί και εν συνεχεία η ΑΒ θα προσφύγει στη Δικαιοσύνη, θεωρώντας ότι ο υπολογισμός του ήταν λανθασμένος, καθότι δεν βασίστηκε μόνο στα πωληθέντα προϊόντα, για τα οποία τέθηκε ζήτημα εφαρμογής του νόμου, αλλά και στα αποθέματα, δηλαδή σε μη πραγματοποιημένες πωλήσεις. Σχολιάζοντας τη λογική βάσει της οποίας επιβλήθηκε το πρόστιμο, τονίζουν ότι είναι λάθος να λαμβάνεται υπόψη η αύξηση του μικτού περιθωρίου κέρδους ενός μεμονωμένου προϊόντος και μόνο, να μην λαμβάνονται υπ’ όψιν τυχόν αυξήσεις των λειτουργικών εξόδων μιας εταιρείας, όπως επίσης να επιβάλλεται η διατήρηση σταθερής τιμής μικτού περιθωρίου, καθώς και μειωμένης τιμής μικτού περιθωρίου κέρδους για μια σειρά από προϊόντα, χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψιν ότι οι τιμές αυτές δεν αποτελούν πραγματικό κέρδος για την επιχείρηση.

Πέντε, πρόστιμο 21.387 ευρώ
Σύμφωνα με τα στελέχη της Πέντε, η διοίκησή της όπως και οι αρμόδιες διευθύνσεις της, δεν έλαβαν γνώση για τις προθέσεις ούτε για τις ενέργειες του υπουργείου. Ειδικότερα, όπως μας επισημάνθηκε, το πρόστιμο δεν κοινοποιήθηκε στην εταιρεία, ενώ δεν της δόθηκε επαρκής χρόνος ώστε να «απαντήσει» με στοιχεία στους ελεγκτές. Στην ανακοίνωση της εταιρείας αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι «η προσφυγή μας στα διοικητικά δικαστήρια είναι επιβεβλημένη, τα οποία και θα κρίνουν το παράλογο της επιβολής του κατά τα άλλα άδικου και παράνομου διοικητικού προστίμου». Προστίθεται, επίσης, ότι «η διαδικασία επιβολής των προστίμων στηρίζεται σε λανθασμένες παραδοχές και συμπεράσματα, που έρχονται σε αντίθεση με τις αρχές και τους ορισμούς της οικονομικής και της λογιστικής επιστήμης, σε ό,τι αφορά τον τρόπο υπολογισμού των αποθεμάτων, την τελική διάθεση των προϊόντων και τον συντελεστή που έχει θεσμοθετηθεί ως «θεωρητική» τιμή πώλησης». Όπως μάλιστα αναφέρεται στην ανακοίνωση, «η σύγκριση του μικτού περιθωρίου κέρδους προϊόντων σε μικρές περιόδους (μικρότερες της οικονομικής χρήσης) οδηγεί σε στρέβλωση των αποτελεσμάτων της έρευνας», ενώ για το ίδιο το πρόστιμο και τον τρόπο του υπολογισμού του υπογραμμίζεται πως το ότι «στηρίζεται σε υποτιθέμενο θεωρητικό κέρδος, αποτελεί παγκόσμια οικονομική πρωτοτυπία», ενώ στην επιβολή του προστίμου αφενός δεν λαμβάνονται υπόψιν «όλες οι παράμετροι λειτουργίας μιας επιχείρησης, όπως το κόστος λειτουργίας» και αφετέρου αυτό «στηρίζεται σε θεωρητικές πωλήσεις που δεν έχουν πραγματοποιηθεί».

ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός, πρόστιμο 9.330 ευρώ πρόστιμο
Με ανάλογη επιχειρηματολογία τοποθετήθηκε και η ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός. Τα στελέχη της υπογραμμίζουν ότι το πρόστιμο αδίκως επιβλήθηκε στην εταιρεία και ότι η πρόθεση της διοίκησής της είναι να προσφύγει στη Δικαιοσύνη για την ακύρωσή του. «Η εταιρεία μας επιφυλάσσεται να αμφισβητήσει τη νομική και ουσιαστική βασιμότητα του προστίμου, ασκώντας κάθε ένδικο μέσο», αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση της ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός, στην οποία η ποινή χαρακτηρίζεται απόλυτα λανθασμένη καθότι συγκρίνεται η κερδοφορία ενός είδους με τη συνολική κερδοφορία της εταιρείας, η οποία προκύπτει από ένα μίγμα δραστηριοτήτων (όπως πωλήσεις χονδρικής και λιανικής), με τελείως διαφορετικά λειτουργικά έξοδα.

Υποσημειώνουμε ότι πρόστιμο 26.880 ευρώ επιβλήθηκε στη Lidl Ελλάς, ενώ σε άλλη αλυσίδα, η οποία δεν έχει τιμωρηθεί άλλη φορά ανάλογα, επιβλήθηκε ποινή 5.000 ευρώ.