Στην είσπραξη 800 εκ. ευρώ στοχεύει η κυβέρνηση από την αύξηση του χαμηλού συντελεστή ΦΠΑ -την τρίτη κατά σειρά τον τελευταίο χρόνο-, προσθέτοντας άλλη μια «πληγή» στην αγορά, που πλέον αιμορραγεί ακατάσχετα και ήδη διανύει το δυσκολότερο έτος της μεταπολεμικής περιόδου, σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών των εργοδοτικών φορέων και των επιχειρήσεων.
H καθίζηση του τζίρου το 2010 κάνει λίαν αμφίβολη την επίτευξη του στόχου, αλλά γεγονός είναι ότι η νέα αύξηση του ΦΠΑ -και μάλιστα του χαμηλού συντελεστή- αφαιρεί πολύτιμο εισόδημα ιδιαίτερα από τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, μιας και αφορά σε ορισμένες από τις πλέον ανελαστικές δαπάνες των νοικοκυριών, όπως είναι τα τρόφιμα, το ηλεκτρικό ρεύμα, το νερό, η μόρφωση των παιδιών, τα εισιτήρια των συγκοινωνιών κλπ.
Θα επιχειρήσουμε, λοιπόν, να ανιχνεύσουμε την επιβάρυνση που καλούνται να πληρώσουν τα νοικοκυριά ή οι επιχειρήσεις -στις περιπτώσεις που και για όσο διάστημα απορροφήσουν την αύξηση-, με βάση το «καλάθι της νοικοκυράς» που πρόσφατα ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ, σύμφωνα με το οποίο υπολογίζεται ο πληθωρισμός, προσδιορίζονται τα επίπεδα φτώχιας κά.
Το χαράτσι στο «καλάθι της νοικοκυράς»
Κατά την Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών της ΕΛΣΤΑΤ, με έτος αναφοράς το 2008, η αύξηση του χαμηλού συντελεστή ΦΠΑ από 11% σε 13% και του πολύ χαμηλού από 5,5% σε 6,5%, θα κοστίσει ετησίως κατά μέσο όρο σε κάθε νοικοκυριό γύρω στα 150 ευρώ. Από την άλλη πλευρά, όμως, τα νοικοκυριά θα εξοικονομήσουν περίπου 20 ευρώ από τη μείωση του ΦΠΑ από 11% σε 6,5% στα φάρμακα και στα ξενοδοχεία. Έτσι, το μέσο «καθαρό βάρος» ανά νοικοκυριό διαμορφώνεται γύρω στα 130 ευρώ ετησίως.
Περισσότερο από το μισό της επιπλέον δαπάνης αφορά στις αγορές τροφίμων, για τις οποίες η επιβάρυνση φθάνει τα 75 ευρώ. Ακολουθεί η μαζική εστίαση με 44,28 ευρώ, ενώ σε κάθε μία από τις υπόλοιπες κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών η επιμέρους επιβάρυνση δεν ξεπερνά τα 10 ευρώ ετησίως.
Συνολικά, τα 4.072.175 ελληνικά νοικοκυριά θα πληρώσουν μέσα στο 2011 επιπλέον 610 εκ. ευρώ μόνο εξαιτίας της αύξησης του ΦΠΑ, χωρίς να λογαριάσουμε τις μεγάλες αυξήσεις στα εισιτήρια, στη ΔΕΗ, σε άλλα τιμολόγια των ΔΕΚΟ, που σαρώνουν «κατά ριπάς» τα «κουρεμένα» εισοδήματα των καταναλωτών. Τα χρήματα αυτά θα αφαιρεθούν έτσι κι αλλιώς από τον τζίρο του λιανεμπορίου, για να πάνε κατευθείαν στον κρατικό κορβανά κι από εκεί στις τσέπες των δανειστών μας, είτε τα πληρώσει απευθείας ο καταναλωτής είτε αναλάβουν να καλύψουν εν μέρει τη διαφορά οι επιχειρήσεις, απορροφώντας μέρος της αύξησης του ΦΠΑ.
Για την κάλυψη του στόχου των 800 εκ. ευρώ, λείπουν περίπου 200 εκ. ευρώ, τα οποία προφανώς θα καλυφθούν από τις δαπάνες των αλλοδαπών τουριστών, επιχειρήσεων κλπ. Σε ό,τι αφορά τις μειώσεις του ΦΠΑ σε φάρμακα και υπηρεσίες καταλύματος, η συνολική «χασούρα» του Δημοσίου εξαιτίας των οικογενειακών δαπανών δεν θα ξεπεράσει τα 80 εκ. ευρώ, διαμορφώνοντας έτσι τη συνολική επιβάρυνση των νοικοκυριών στα 530 εκ. ευρώ.
Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2011, η απώλεια εσόδων από τη ρύθμιση για τα φάρμακα και τα ξενοδοχεία θα φτάσει τα 250 εκ. ευρώ. Προφανώς, τα 170 εκ. ευρώ που περισσεύουν θα αποτελέσει το όφελος των ασφαλιστικών ταμείων και των ξένων τουριστών (ή των ξενοδοχειακών μονάδων).
Με δύο και τρία παιδιά
Όμως, επειδή ο «μέσος όρος» δεν απεικονίζει τις περισσότερες φορές την πραγματικότητα, με εφόδιο και πάλι την
Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών, επιχειρήσαμε να υπολογίσουμε τι σημαίνουν οι μεταβολές του ΦΠΑ για τις
οικογένειες με παιδιά. Από την επεξεργασία των σχετικών στοιχείων προκύπτει ότι:
• Σε μια τετραμελή οικογένεια, με δύο παιδιά κάτω των 16 χρονών, η αύξηση του χαμηλού συντελεστή θα επιβαρύνει τον προϋπολογισμό της κατά 188 ευρώ ετησίως, δηλαδή περίπου 30 ευρώ πάνω από το μέσο όρο. Το όφελος από τη μετάταξη των φαρμάκων και των υπηρεσιών καταλύματος στον πολύ χαμηλό συντελεστή ανέρχεται σε περίπου 21 ευρώ. Δηλαδή, η τελική επιβάρυνση διαμορφώνεται σε 167 ευρώ.
• Αξίζει να σημειωθεί ότι η διαφορά από τα 130 ευρώ του γενικού μέσου όρου, καλύπτεται σχεδόν εξολοκλήρου από την αύξηση των δαπανών για τρόφιμα (+22 ευρώ), για μαζική εστίαση (+8 ευρώ), για καντίνες σχολείων (+4,5 ευρώ) και για βιβλία (+2 ευρώ).
• Οι οικογένειες με τρία παιδιά και πάνω, θα πληρώσουν επιπλέον 224 ευρώ λόγω της αύξησης του ΦΠΑ, ενώ θα «γλιτώσουν» 14 ευρώ εξαιτίας της μείωσης στα φάρμακα και στα ξενοδοχεία. Δηλαδή, η συνολική ετήσια επιβάρυνση φθάνει τα 210 ευρώ, με τις δαπάνες για τρόφιμα να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος, αφού η διαφορά σε αυτήν την κατηγορία εκτινάσσεται στα 126 ευρώ και είναι 51 ευρώ υψηλότερη από τον γενικό μέσο όρο.
Αν πάνε όλα καλά…
Η κυβέρνηση, με βάση τον Προϋπολογισμό του 2011, στοχεύει να εισπράξει u949 επιπλέον:
• 600 εκ. ευρώ από την εξίσωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης. Το μέτρο θα εφαρμοστεί πιθανότατα τον ερχόμενο Οκτώβριο και με βάση τα ισχύοντα σήμερα, η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης θα εκτιναχθεί στα 1,30 ευρώ το λίτρο, «παγώνοντας» όλη τη χώρα
• 550 εκ. ευρώ από τις αυξήσεις των ειδικών φόρων σε καύσιμα, τσιγάρα και ποτά
• 50 εκ. ευρώ από φόρους πολυτελείας
• 750 εκ. ευρώ επιπλέον ΦΠΑ
• 150 εκ. ευρώ από την τακτοποίηση των ημιυπαίθριων
• 100 εκ. ευρώ από τη διεύρυνση της βάσης ΦΠΑ κλπ.
Βέβαια, όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν ότι θα ζωντανέψει η αγορά, διότι διαφορετικά θα παραμείνουν μόνο ευσεβείς πόθοι και σε λίγους μήνες η κυβέρνηση θα επιπέσει και πάλι επί των μισθών, των συντάξεων και των κερδών των επιχειρήσεων για να καλύψει τη διαφορά και τα ελλείμματα…
Όσο για τους καταναλωτές, ευτυχώς, ο «γαλαντόμος» υπουργός Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνισμού, κ. Μ. Χρυσοχοΐδης, με κάτι περισσότερο από πανηγυρικό τρόπο ανακοίνωσε ότι, μετά από «σύντονες» προσπάθειες, κατάφερε να πείσει τρεις αλυσίδες σούπερ μάρκετ να μειώσουν τις τιμές σε 122 (τι ακρίβεια!) κωδικούς προϊόντων, άλλες δύο αλυσίδες να απορροφήσουν τον ΦΠΑ σε 1.509 κωδικούς και κάπου 31 παραγωγικές και προμηθευτικές εταιρείες να προβούν σε μειώσεις σε 468 επώνυμα προϊόντα!
Ο κ. υπουργός αφιέρωσε κάπου 45 σελίδες στην καταλεπτώς περιγραφή των κωδικών με τις μειώσεις και τα «παγώματα» τιμών, τονίζοντας ότι από όλα αυτά προκύπτει κέρδος 50 ευρώ το μήνα για κάθε νοικοκυριό! Φυσικά, οι καταναλωτές δεν κερδίζουν τόσο εύκολα τα πενηντάρικα – άλλωστε οι 661 κωδικοί αντιστοιχούν περίπου μόλις στο 5%-7% του πλήθους των προϊόντων ενός μέσου σούπερ μάρκετ…
Η «λυπητερή» των εορτών και του έτους
Πάντως, τα μηνύματα από την αγορά κάθε άλλο παρά συνηγορούν στην επίτευξη των στόχων του προϋπολογισμού, σχετικά με την άντληση νέων εσόδων από την αγορά –στην ουσία από την αύξηση της αγοραστικής κίνησης ή, στην περίπτωση του ΦΠΑ, από την απόδοση μεγαλύτερου μέρους του, σε σχέση με το 2010. Την περίοδο των Χριστουγέννων, την πλέον «ζουμερή» για το λιανεμπόριο, όπως τη χαρακτηρίζει ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, κ. Δ. Ασημακόπουλος, η κίνηση φέτος ήταν αναιμική.
Σχεδόν όλοι οι φορείς εκτιμούν ότι κατά μέσο όρο ο χριστουγεννιάτικος τζίρος μειώθηκε κατά 20%-25%. Σε πραγματικούς αριθμούς το λιανικό εμπόριο, σύμφωνα με ανακοίνωση της ΕΣΕΕ, έχασε περίπου 3 δισ. ευρώ, σε σχέση με το -επίσης κακό- 2009, λόγω της μείωσης των εισοδημάτων των καταναλωτών, της αύξησης του αριθμού των ανέργων και των αυξήσεων έμμεσων και ειδικών φόρων το τέταρτο τρίμηνο του 2010.
Τα στοιχεία που επεξεργάστηκε η Συνομοσπονδία δείχνουν ότι:
• Από την περικοπή του 13ου μισθού και των επιδομάτων από τους εργαζόμενους στο Δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και της 13ης σύνταξης, οι απώλειες έφτασαν τα 1,25 δισ. ευρώ.
• Η αύξηση των ανέργων κατά 170.000 ισοδυναμεί με μία απώλεια δυνητικού εισοδήματος της τάξης των 190 εκ. ευρώ.
• Επιπλέον, οι πρόσθετες επιβαρύνσεις του 2010 από τις αυξήσεις έμμεσων και άμεσων φόρων ανέρχονται σε 1,55 δισ. ευρώ (καύσιμα 250 εκ. ευρώ, τσιγάρα 250, ποτά 50, φόροι πολυτελείας 50, αυξήσεις ΦΠΑ 750, ρύθμιση ημιυπαίθριων 150, αύξηση αντικειμενικών αξιών 50 εκ. ευρώ).
Η ΕΣΕΕ εκτιμά ότι το 2009 ο συνολικός τζίρος στα είδη διατροφής (χονδρική και λιανική) έφτασε τα 13 δισ. ευρώ, ενώ φέτος μόλις ξεπέρασε τα 10,4 δισ., δηλαδή καταγράφηκε μείωση της τάξης των 2,6 δισ. ευρώ.
Σε ό,τι αφορά τη λιανική αγορά τροφίμων, ο τζίρος μειώθηκε από 5,9 σε 4,7 δισ. ευρώ, δηλαδή κατά 1,2 δισ. ευρώ.
Στην υπόλοιπη (πλην τροφίμων) λιανική αγορά ο τζίρος μειώθηκε από 10,5 δισ. σε 8,4 δισ., δηλαδή κατά 2,1 δισ. ευρώ. Συνολικά, πάντα κατά τις εκτιμήσεις της ΕΣΕΕ, ο τζίρος του λιανεμπορίου την περίοδο των εορτών συρρικνώθηκε από 16,5 δισ. ευρώ το 2009 σε 13,2 δισ. το 2010, δηλαδή η διαφορά ξεπερνά τα 3 δισ. ευρώ.
Το 2011, εκτιμούν σχεδόν ομόφωνα όλοι οι παράγοντες των φορέων που δραστηριοποιούνται στον χώρο του λιανεμπορίου, θα είναι πολύ πιο δύσκολο, u954 καθώς τα «λουκέτα» και η ανεργία θα λαμβάνουν εκρηκτικές διαστάσεις.
Όπως επισημαίνουν, είναι πλέον εμφανής ο κίνδυνος να κλείσουν συνολικά μέσα στη διετία 2010-2011 πάνω από 170.000 επιχειρήσεις, δηλαδή σχεδόν 1 στις 5 ελληνικές επιχειρήσεις και να χαθούν περισσότερες από 300.000 θέσεις εργασίας όλων των κατηγοριών (εργοδοτών, αυτοπασχολούμενων, μισθωτών).