Θετικός είναι ο απολογισμός της πορείας των οικονομικών μεγεθών του κλάδου των σούπερ μάρκετ κατά το 2017, με σημεία όμως που χρήζουν διευκρίνησης. Συγκεκριμένα, το 2017, βάσει του δείγματος της ετήσιας έκδοσης «Πανόραμα των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ 2018», ο συνολικός κύκλος εργασιών των αλυσίδων σούπερ μάρκετ ανήλθε σε 8,37 δισ. ευρώ, αυξημένος κατά 585,25 εκατ. ευρώ ή κατά +7,51%, σε σχέση με τα 7,79 δισ. ευρώ του 2016, ενώ η κερδοφορία περιορίστηκε κατά -73,71%, από 267,17 εκατ. ευρώ το 2016 -ποσό ρεκόρ- σε 70,24 εκατ. ευρώ.

Tα στοιχεία της φετινής έκδοσης προκύπτουν από την ανάλυση των ισολογισμών 36 αλυσίδων. Στο εν λόγω δείγμα ανάλυσης περιλαμβάνονται όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου, με την εξαίρεση της Lidl, η οποία από ιδρύσεώς της δεν λειτουργεί με καθεστώς ΑΕ και δεν δημοσιεύει οικονομικές καταστάσεις (οι πωλήσεις της για το 2017 εκτιμώνται περί τα 1,4-1,5 δισ. ευρώ).

Τα αποτελέσματα της χρηματοοικονομικής ανάλυσης για τη χρονιά που πέρασε είναι αμφίσημα, καθώς υπάρχουν θετικές και αρνητικές εξελίξεις στα μεγέθη των πωλήσεων και των κερδών, με εταιρείες να κερδίζουν σε πωλήσεις, αλλά να χάνουν σε κερδοφορία και αντίστοιχα εταιρείες να χάνουν πωλήσεις, αλλά να κερδίζουν σε κερδοφορία.

Στην εξέλιξη και των δύο αυτών βασικών οικονομικών μεγεθών, συνετέλεσε σημαντικά ο όμιλος Σκλαβενίτης, στη μεν αύξηση των πωλήσεων με τη σταδιακή επαναλειτουργία του πρώην δικτύου Μαρινόπουλος, στη δε μείωση της κερδοφορίας με την αρνητική επίδοση της Ελληνικές Υπεραγορές Σκλαβενίτης (από κέρδη 55,50 εκατ. ευρώ το 2016, σημείωσε το 2017 ζημιές ύψους 109,80 εκατ. ευρώ).

Σε ό,τι αφορά την κερδοφορία, πρέπει να σημειωθεί πως το μεγάλο ποσοστό μείωσης δεν είναι αντιπροσωπευτικό των επιδόσεων των επιμέρους επιχειρήσεων του κλάδου, καθότι, παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες εταιρείες που συμμετέχουν στο δείγμα της έκδοσης μείωσαν σε αξία τα κέρδη τους, στην πλειονότητά τους παρέμειναν κερδοφόρες, με υψηλά αποτελέσματα.

Πρώτος ο όμιλος Σκλαβενίτης, βάσει των ενοποιημένων ισολογισμών
Στην ανάλυση όπου λαμβάνονται υπόψη και οι ενοποιημένοι ισολογισμοί (για τις επιχειρήσεις που δημοσιεύουν ισολογισμό σε επίπεδο ομίλου), ο όμιλος Σκλαβενίτης ανεβαίνει πλέον στην 1η θέση της κατάταξης. Αντίστοιχα, στην ανάλυση των οικονομικών μεγεθών βάσει των εταιρικών ισολογισμών, όπου η Ελληνικές Υπεραγορές Σκλαβενίτης εμφανίζεται με ξεχωριστό ισολογισμό από την Ι. & Σ. Σκλαβενίτης, η δεύτερη καταλαμβάνει τη 2η θέση, με πρώτη την ΑΒ Βασιλόπουλος. Συνολικά στους 10 μεγαλύτερους σε πωλήσεις ομίλους και εταιρείες καταγράφεται λίγο μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση κύκλου εργασιών, από ό,τι στην ανάλυση βάσει εταιρικών ισολογισμών, κατά +8,93%, στα 7,98 δισ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει το 39,34% των αγορών των νοικοκυριών σε είδη παντοπωλείου, με βάση την έρευνα οικογενειακών προϋπολογισμών της ΕΛΣΤΑΤ για το 2017.

Ανακατατάξεις στις πωλήσεις
Οι ιστορικές εξαγορές του 2016, της Μαρινόπουλος από τη Σκλαβενίτης και της Αφοί Βερόπουλοι από τη Μετρό, εξακολουθούν να επηρεάζουν τα στοιχεία των οικονομικών καταστάσεων του 2017. Ίσως η πιο ενδεικτική απεικόνιση αυτών των αλλαγών εντοπίζεται στη λίστα με τους 10 μεγαλύτερους ομίλους και εταιρείες. Από τους 10 μεγαλύτερους ομίλους και εταιρείες του 2010, το 2017 μόλις 5 παραμένουν με την ίδια επωνυμία στην πρώτη δεκάδα, με την αποχώρηση των Καρφούρ Μαρινόπουλος, Αφοί Βερόπουλοι, Dia Hellas, Αρβανιτίδης και την αλλαγή του Συνεταιρισμού ΙΝ.ΚΑ. σε ΣΥΝ.ΚΑ. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι 5 εταιρείες που παρέμειναν στη λίστα καταλαμβάνουν το 2017 τις 5 πρώτες θέσεις, με συνολικές πωλήσεις 7,04 δισ. ευρώ, έναντι 4,52 δισ. ευρώ το 2010, μία αύξηση της τάξης του 56%! Πρόκειται για μία συνταρακτική αλλαγή στον κλάδο, η οποία πρακτικά μεταφράζεται στο ότι 2 στα 3 ευρώ που δαπανήθηκαν το 2010 στα σούπερ μάρκετ, το 2017 κατευθύνθηκαν σε διαφορετική αλυσίδα. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να σημειωθεί για άλλη μία φορά ότι εξακολουθεί να απουσιάζει από τη σχετική λίστα η Lidl. Όμως, η συνολική εικόνα για τους 10 μεγαλύτερους ομίλους και εταιρείες, όπως καταγράφεται παραπάνω, είναι διαφορετική σε ό,τι αφορά επιμέρους οικονομικά μεγέθη και επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα, δεν παρουσιάζουν όλες οι επιχειρήσεις της πρώτης δεκάδας αύξηση πωλήσεων, ενώ αξιοσημείωτη είναι και η διακύμανση των σχετικών μεγεθών. Η σημαντικότερη αύξηση αφορά αναμφίβολα στις πωλήσεις του ομίλου Σκλαβενίτης, ο οποίος πλέον περιλαμβάνει και την εταιρεία Ελληνικές Υπεραγορές Σκλαβενίτης, όπου ενσωματώθηκε το δίκτυο καταστημάτων της Μαρινόπουλος. Ο όμιλος προσέθεσε 652,18 εκατ. ευρώ στις πωλήσεις του και τις αύξησε από 1,87 δισ. ευρώ το 2016 σε 2,5 δισ. ευρώ (+34,84%), καταλαμβάνοντας, όπως προαναφέρθηκε, την πρώτη θέση στον κλάδο, ως προς το συγκεκριμένο οικονομικό μέγεθος. Τη δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση κατέγραψε η Μετρό, κατά 67,64 εκατ. ευρώ φτάνοντας στη τρίτη θέση στη σχετική λίστα, με πωλήσεις 1,2 δισ. ευρώ, καθώς και το 2017 συνεχίστηκε η ενσωμάτωση του δικτύου της Αφοί Βερόπουλοι, την οποία εξαγόρασε το 2016. Την τρίτη μεγαλύτερη αύξηση εμφάνισε η ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός, κατά 50,50 εκατ. ευρώ ή κατά +28,16%, φτάνοντας τα 229,81 εκατ. ευρώ. Η εταιρεία εξαγόρασε την αλυσίδα Σ/Μ Γρηγοριάδης το 2017, καταλαμβάνοντας την 7η θέση ως προς τις πωλήσεις.


Πρακτικά, δηλαδή, οι μεγαλύτερες αυξήσεις πωλήσεων αποδίδονται σε εξαγορές άλλων εταιρειών. Σε αντίθεση με τις παραπάνω εταιρείες, οι υπόλοιπες 3 από τις 5 πρώτες εταιρείες ή ομίλους του κλάδου κατέγραψαν μείωση στον κύκλο εργασιών τους, εξισορροπώντας τις πολύ μεγάλες αυξήσεις του 2016, χρονιά υπολειτουργίας της Μαρινόπουλος. Συγκεκριμένα, ο όμιλος Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος, ο οποίος βρίσκεται στη 2η θέση το 2017 ως προς τις πωλήσεις, κατέγραψε μείωση -3,43%, επιτυγχάνοντας όμως πολύ υψηλή επίδοση, με πωλήσεις ύψους 2,1 δισ. ευρώ. Η Δ. Μασούτης κατέλαβε την 4η θέση, με πωλήσεις 761, 59 εκατ. ευρώ, μετά από μείωση κατά -1,87%, και η Πέντε την 5η θέση, με πωλήσεις 482,77 εκατ. ευρώ, μετά από μείωση κατά -6,99%.

Μικτή εικόνα για την κερδοφορία
Αθροιστικά οι 10 όμιλοι και εταιρείες παρουσιάζουν το 2017 κέρδη, αλλά τα επιμέρους αποτελέσματα παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις, με μία εταιρεία να σημειώνει ζημιές και αρκετές εταιρείες να παρουσιάζουν μείωση της κερδοφορίας τους. Συνολικά οι 10 μεγαλύτεροι οργανισμοί του κλάδου εμφάνισαν το 2017 καθαρά αποτελέσματα προ φόρων (κέρδη) 44,00 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 82,48% σε σχέση με τα 251,07 εκατ. ευρώ του 2016. Ως εκ τούτου, ο δείκτης καθαρής κερδοφορίας των 10 μεγαλύτερων ομίλων και εταιρειών διαμορφώθηκε στο 0,55%, έναντι 3,43% το 2016. Η καθαρή κερδοφορία για το σύνολο των 36 υπό εξέταση επιχειρήσεων το 2017 δεν διαφοροποιείται σημαντικά, λόγω της επίδρασης που έχουν τα μεγέθη των μεγαλύτερων εταιρειών. Το αντίστοιχο μέγεθος εμφανίζεται μειωμένο κατά 73,71% ή κατά 196,93 εκατ. ευρώ, από 267,17 εκατ. ευρώ σε 70,24 εκατ. ευρώ. Το καθαρό περιθώριο κέρδους, επομένως διαμορφώθηκε σε 0,84% έναντι 3,43%, ενώ η απόδοση ίδιων κεφαλαίων, εξαιτίας του συνδυασμού της μεγάλης μείωσης κερδών, αλλά και της ταυτόχρονης αύξησης των ιδίων κεφαλαίων, μειώθηκε σημαντικά, από 24,61% σε 6,10%. Η εξέλιξη αυτή είναι αποτέλεσμα τόσο των μεγάλων ζημιών που εμφάνισε η νεοϊδρυθείσα Ελληνικές Υπεραγορές Σκλαβενίτης όσο και μίας γενικότερης τάσης, καθώς οι 7 από τις 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις καταγράφουν συνολικά μειωμένα κέρδη, όπως και οι 23 από τις 36 του συνολικού δείγματος της έκδοσης.

Όπως πάντα, πιο ρεαλιστική εικόνα προσφέρει ο δείκτης των αποτελεσμάτων προ Χρηματοοικονομικού Κόστους και Αποσβέσεων (Earnings Before Interest, Tax, Depreciation and Amortization – EBITDA), ο οποίος, ενσωματώνοντας τη σταθεροποιητική τάση των αποσβέσεων, παρουσίασε μικρότερη μείωση, από 5,87% σε 3,42%, που αποτελεί ένα αρκετά φυσιολογικό μέγεθος. Ο δείκτης EBITDA είναι ίσως και ο πιο αποκαλυπτικός, καθώς δείχνει πιο καθαρά την «πρωτογενή» κατάσταση του οργανισμού (πλεόνασμα-έλλειμμα), αφού ακυρώνει την επίδραση της διαχείρισης παγίων, της υπεραξίας και τις ιδιομορφίες του δανεισμού κάθε επιχείρησης.

Οι 5 «μεγαλομεσαίοι»
Και φέτος 5 εταιρείες εκπροσωπούν μία ξεχωριστή ομάδα. Ξεχωρίζουν τόσο από την 11η αλυσίδα σε πωλήσεις (Ανδρικόπουλος) όσο και από την 5η (Πέντε). Από αυτές, η Προμηθευτική Τροφίμων εξαγοράσθηκε το 2018 από την Δ. Μασούτης, οι υπόλοιπες 3 ανήκουν στον όμιλο αγορών ΕΛΟΜΑΣ (ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός, Συνεταιρισμός ΣΥΝ.ΚΑ. και Bazaar), και τη λίστα συμπληρώνει η Market In. Οι εν λόγω τέσσερις επιχειρήσεις έχουν αύξηση των πωλήσεων και καλή κερδοφορία. Αναπτύσσονται πιο γρήγορα και αποδοτικά από το σύνολο των μικρότερων αλυσίδων, εκμεταλλευόμενες τις ευκαιρίες που εμφανίστηκαν τη συγκεκριμένη περίοδο. Από τις επιχειρήσεις αυτές, τις μεγαλύτερες πωλήσεις κατέγραψε η Market In, με 251,01 εκατ. ευρώ (+9,39%) και κέρδη +0,54%. Ακολουθούν οι 3 εταιρείες του ομίλου αγορών ΕΛΟΜΑΣ, με τον όμιλο Κρητικός, που εξαγόρασε τα Σ/Μ Γρηγοριάδης, να σημειώνει πωλήσεις 229,81 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 28,16% και κερδοφορία 0,95%, τον Συνεταιρισμό ΣΥΝ.ΚΑ. με πωλήσεις 175.73 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 1,93% και κερδοφορία 1,41%, και τη Bazaar με πωλήσεις 162,63 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 1,70% και δείκτη κερδοφορίας 2,04%.