Πανόραμα των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ 2012: Ζηµιές για πρώτη χρονιά στον κλάδο

Με εντελώς νέα δεδομένα, λόγω ύφεσης, καλείται να λειτουργήσει ο κλάδος των σούπερ μάρκετ, ο οποίος, σύμφωνα με τα στοιχεία του Πανοράματος των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ 2012, παρουσίασε μηδαμινή αύξηση κύκλου εργασιών και ζημιές, για πρώτη φορά στα 16 χρόνια καταγραφής των εξελίξεων από την εν λόγω έκδοση. Στο κείμενο που ακολουθεί προδημοσιεύεται ο σχολιασμός επιλεγμένων μεγεθών και δεικτών, που δίνουν μια πρώτη γεύση της εκτενούς ανάλυσης των οικονομικών μεγεθών του κλάδου για το 2011 αλλά και των εκτιμήσεων για το άμεσο μέλλον...

Από τα στοιχεία των λογαριασμών εκμετάλλευσης των ισολογισμών των 68 επιχειρήσεων, που αποτελούν το δείγμα της φετινής έκδοσης του Πανοράματος, γίνεται σαφές ότι η δομή του λιανεμπορίου τροφίμων συνολικά διαφοροποιείται. Συγκεκριμένα, η αύξηση του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων (έστω και οριακή) αποτελεί ένδειξη του ότι το οργανωμένο λιανεμπόριο, εν μέσω οικονομικής ύφεσης, ανταποκρίνεται στις ανάγκες των καταναλωτών, οι οποίοι προτιμούν τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ για τις αγορές τους έναντι των μικρότερων σημείων πώλησης.

Η αύξηση του κύκλου εργασιών του δείγματος ήταν 0,98%, δηλαδή 96 εκατ. ευρώ, φτάνοντας τα 9,89 δισ. ευρώ, όταν η αντίστοιχη αύξηση το 2010 ήταν 83,2 εκατ. ευρώ. Οι 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις κατέγραψαν ελάχιστη άνοδο κύκλου εργασιών, κατά 0,04%, φτάνοντας στα 7,97 δισ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει, όμως, το 80,60% των πωλήσεων του δείγματος. Από το στοιχείο αυτό προκύπτει ότι η αύξηση προήλθε από τις μεσαίες αλυσίδες του κλάδου, και, ιδιαίτερα, από τις εταιρείες που βρίσκονται στις θέσεις 11-20 σε σχέση στην κατάταξη ανάλογα με τις πωλήσεις τους, και κατέγραψαν αύξηση κύκλου εργασιών 10,89%, φτάνοντας τα 1,07 δισ. ευρώ, ποσό που αναλογεί στο 10,82% των πωλήσεων του συνόλου (έναντι 9,85% το 2010).

Βέβαια, η αξιολόγηση της πορείας του κύκλου εργασιών συνολικά για τον κλάδο είναι ένα πιο πολύπλοκο θέμα. Ο αναγνώστης θα πρέπει να λάβει υπόψη του στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων εκμετάλλευσης την ανακατανομή των καταστημάτων του κλάδου ανάμεσα στις αλυσίδες (ιδιαίτερα στις αλυσίδες soft discounters), τη μείωση της καταναλωτικής δαπάνης των ελληνικών νοικοκυριών, τη στροφή προς φθηνότερα προϊόντα για την κάλυψη των ίδιων αναγκών (πχ προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας), αλλά και τις επιπτώσεις της επιπλέον φορολογίας, και ιδιαιτέρως του ΦΠΑ, τόσο στις πωλήσεις όσο και στη κερδοφορία των επιχειρήσεων.

Μικρή αύξηση των πωλήσεων
Συνολικά, το δείγμα των 68 επιχειρήσεων, οι οποίες εξετάζονται στην φετινή έκδοση, παρουσίασε αύξηση στις πωλήσεις του ενάντια στο πιο δυσμενές οικονομικό περιβάλλον των τελευταίων 30 χρόνων. Αύξηση, που θα ήταν κατά πολύ μεγαλύτερη αν δεν καταγραφόταν η σημαντική μείωση της Καρφούρ Μαρινόπουλος κατά σχεδόν 42 εκατ. ευρώ και της Dia Hellas, κατά σχεδόν 71 εκατ. ευρώ (αποτέλεσμα της απορρόφησης των καταστημάτων της αλυσίδας από την Καρφούρ Μαρινόπουλος). Σημειώνεται ότι ο ισολογισμός της Dia Hellas περιλαμβάνει τις πωλήσεις των καταστημάτων της, από τα οποία, όμως, κάποια δεν λειτούργησαν το 2011 και τα υπόλοιπα λειτούργησαν υπό την επωνυμία τής Καρφούρ Μαρινόπουλος.

Μπορεί αθροιστικά με την απορρόφηση της Dia Hellas και τις λοιπές θυγατρικές αλυσίδες ο όμιλος Καρφούρ Μαρινόπουλοs να ενίσχυσε τη θέση του ξεπερνώντας τα 2,3 δισ. ευρώ (ο όμιλος Καρφούρ Μαρινόπουλοs δεν δημοσιεύει ενοποιημένο ισολογισμό, οπότε ο παραπάνω αριθμός αποτελεί εκτίμηση), αλλά η συνολική λογιστική επίπτωση στην αγορά είναι αρνητική. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, πως στις εταιρείες με αύξηση των πωλήσεων, σημαντικό ρόλο έπαιξε η εξαγορά καταστημάτων από την εκκαθάριση της Ατλάντικ. Τη μεγαλύτερη αύξηση κύκλου εργασιών εμφάνισε η Σκλαβενίτηs, φτάνοντας το 1,26 δισ. ευρώ, προσθέτοντας 69,6 εκατ. ευρώ στις πωλήσεις της, ποσό που αναλογεί σε αύξηση κατά 5,84%. Τη Σκλαβενίτης ακολούθησε η Μασούτης, η οποία ενίσχυσε τις πωλήσεις της κατά 67,5 εκατ. ευρώ, με εντυπωσιακή ποσοστιαία ενίσχυση 10,64%, φτάνοντας πλέον στην 5η θέση του κλάδου.

Σημαντική ήταν και η άνοδος που εμφάνισε και η Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος, με αύξηση πωλήσεων κατά 42,7 εκατ. ευρώ (+2,86%) ξεπερνώντας το 1,5 δισ. ευρώ σε πωλήσεις. Τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση πωλήσεων εμφάνισαν εταιρείες της 2ης δεκάδας στη λίστα των πωλήσεων. Συγκεκριμένα, τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση εμφάνισε η Βιδάλης Μάρκετ, κατά 48,34%, με αύξηση από 26,4 εκατ. ευρώ σε 39,1 εκατ. ευρώ και ακολούθησαν η Αλιμέντα Top, με αύξηση κατά 47,19%, από 18,5 εκατ. ευρώ σε 27,2 εκατ. ευρώ, και η Ανδρικόπουλος με αύξηση κατά 46,26%, από 36 εκατ. ευρώ σε 52,7 εκατ. ευρώ.

Αντίθετα, τη μεγαλύτερη μείωση εμφάνισαν η Ξυνός, με πτώση κατά 98,14%, από 53,3 εκατ. ευρώ σε 993 χιλ. ευρώ, η Σ/Μ Βασίλειος Κοκώσης, με πτώση κατά 38,57%, από 13,1 εκατ. ευρώ 8 εκατ. ευρώ, και η Σικυών Σ/Μ Τροφίμων, με πτώση κατά 22,36%, από 2,9 εκατ. ευρώ σε 2 εκατ. ευρώ. Η εξέλιξη των πωλήσεων γενικά στις 68 αλυσίδες ήταν θετική, με 38 εταιρείες να σημειώνουν αύξηση τον κύκλο εργασιών τους και οι 30 μείωση. Από τις επιχειρήσεις που κατέγραψαν άνοδο, 10 είχαν αύξηση μεγαλύτερη από 20% και 4 μείωση μεγαλύτερη από 20%.

Πτώση στα μικτά αποτελέσματα εκμετάλλευσης
Αντίθετα με τις πωλήσεις, πτωτικά κινήθηκαν τα μικτά αποτελέσματα εκμετάλλευσης των εταιρειών. Το σύνολο των 68 επιχειρήσεων παρουσίασε μία μείωση 0,70%, η οποία έρχεται να προστεθεί στη μείωση του 2010 κατά 0,33%, καταλήγοντας σε μικτά κέρδη αξίας 1,98 δισ. ευρώ. Το μικτό περιθώριο κέρδους για τις 68 αλυσίδες διαμορφώθηκε στο 20%, ελαφρώς μειωμένο από το 20,34% που καταγράφηκε το 2010, και κρίνεται αρκετά χαμηλό σε σχέση με τα επίπεδα του 21% – 21,5%, στα οποία κυμαινόταν τα προηγούμενα χρόνια. Το συνολικό μικτό περιθώριο, που περιλαμβάνει και τα λοιπά έσοδα εκμετάλλευσης, διαμορφώθηκε στο 21,88% (και αυτά μειωμένα κατά -0,42% σε σχέση με το 2010). Η πτώση αυτή του μικτού κέρδους είναι αποτέλεσμα της συγκριτικά μεγαλύτερης αύξησης του κόστους πωληθέντων σε σχέση με την αύξηση των πωλήσεων.

Συγκεκριμένα, το συνολικό κόστος πωληθέντων, με τελική αξία 7,91 δισ. ευρώ, αυξήθηκε κατά 1,41% σε σχέση με το 2010. Έτσι, παρότι οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 0,98%, τα μικτά κέρδη μειώθηκαν. Η εξέλιξη αυτή είναι αποτέλεσμα διάφορων παραγόντων, που έχουν να κάνουν με τη λειτουργία της αγοράς. Το 2011, όπως και οι προηγούμενες χρονιές, ήταν ένα έτος ιδιαίτερα έντονων αλλαγών των καταναλωτικών τάσεων, αύξησης του συντελεστή ΦΠΑ στα προϊόντα (από 11% σε 13% στα τρόφιμα και από 13% σε 23% για τα αναψυκτικά), επιβολής νέων φόρων (πχ ειδικό τέλος ακινήτων), αλλά και μεγάλων αυξήσεων στις διεθνείς τιμές των πρώτων υλών. Τα στοιχεία της ανάλυσης της εξέλιξης των τιμών από διάφορους οργανισμούς καταδεικνύουν ότι τόσο οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ όσο και οι προμηθευτικές επιχειρήσεις κατέβαλαν σημαντικές προσπάθειες για απορρόφηση αυτών των αυξήσεων. Συνυπολογίζοντας όλους αυτούς τους παράγοντες, τα αποτελέσματα μικτών αποτελεσμάτων του κλάδου δείχνουν προσπάθειες για ένταση του ανταγωνισμού μέσω μείωσης των τιμών και απορρόφησης κόστους από τις αλυσίδες.

Από τις 68 αλυσίδες οι 34 παρουσίασαν αύξηση των μικτών αποτελεσμάτων τους και οι 34 κάμψη. Όσον αφορά στον δείκτη μικτού περιθωρίου κέρδους, όπως αναφέρθηκε ήδη, παρέμεινε στα συνηθισμένα για τον κλάδο επίπεδα με τιμή 20% (έναντι 20,72 το 2010, 20,97% το 2009, 20,34% το 2008 και 20,03% το 2007). Σημειώνεται ότι αυτός ο δείκτης δεν είναι πλήρως αντιπροσωπευτικός του συνόλου της αγοράς, καθώς απουσιάζουν τα στοιχεία της Lidl, του πιο μεγάλου και μοναδικού πλέον hard discounter της αγοράς. Εκτιμάται, λοιπόν, ότι συνολικά η αγορά σούπερ μάρκετ έχει λίγο χαμηλότερο μικτό περιθώριο.

Πρώτη χρονιά ζημιών για τον κλάδο
Το 2011 ήταν η πρώτη χρονιά που συνολικά ο κλάδος εμφανίζει ζημιές στα καθαρά του αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, τα καθαρά αποτελέσματα για το σύνολο των 68 επιχειρήσεων είναι -181,4 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά το… τρομακτικό 738,49% σε σχέση με τα κέρδη 28,4 εκατ. ευρώ του 2010. Το καθαρό περιθώριο κέρδους, επομένως, διαμορφώθηκε σε -1,83%, σε σχέση το 0,29% του 2010. Βέβαια, σε μεγάλο βαθμό αυτή η εξέλιξη είναι αποτέλεσμα των επιδόσεων τής Καρφούρ Μαρινόπουλος.

Η Καρφούρ Μαρινόπουλος το 2011 εμφάνισε ζημιές αξίας -235,7 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 177,82% σε σχέση με τα -84,9 εκατ. ευρώ ζημιών του 2010. Ανάλογα ήταν και τα αποτελέσματα της Dia Hellas, με -59,1 εκατ. ευρώ ζημιές, αυξημένες κατά 85,79% σε σχέση με τα -31,8 εκατ. ευρώ του 2010. Ο δείκτης καθαρού περιθωρίου της Καρφούρ Μαρινόπουλος διαμορφώθηκε στο -12,86% και της Dia Hellas στο -23,88%.Αντίθετα, τα μεγαλύτερα καθαρά κέρδη για άλλη μια χρονιά εμφάνισε η Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος, με 41 εκατ. ευρώ και την ακολούθησαν η Σκλαβενίτης με 19,3 εκατ. ευρώ, η Μετρό με 17,7 εκατ. ευρώ, και η Μασούτης με 16,6 εκατ. ευρώ. Οι δύο τελευταίες ήταν και οι μόνες εταιρείες από τις δέκα μεγαλύτερες, που κατάφεραν να ενισχύσουν σε αξία τα κέρδη τους: Η Μασούτης ενίσχυσε τα κέρδη της κατά 8,48% και η Μετρό κατά 4,24%.