Τα στοιχεία πωλήσεων της IRI (από το σύνολο της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Κρήτης, εκτός των νησιών) σε βάθος τετραετίας δείχνουν ότι δεν υπάρχει επί της ουσίας ανάπτυξη της αγοράς των σούπερ μάρκετ, αλλά μια αργή τάση επαναφοράς του τζίρου στο επίπεδο ισορροπίας του το 2015. Το 2019, η τάση ανάπτυξης των πωλήσεων θα εξακολουθήσει μεν, αλλά με ασθενέστερη ένταση, εξηγεί ο κ. Παναγιώτης Μπορέτος, εμπορικός διευθυντής και αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της IRI Hellas.

Σύμφωνα με την IRI, το ποσοστό ανάπτυξης του κλαδικού τζίρου κατά 2,7% το 2018 συγκριτικά με το 2017, αναφέρεται ειδικά στις επιδόσεις των FMCG προϊόντων σταθερού barcode κι όχι στις πωλήσεις των επί ζυγίω προϊόντων. Όπως σχολίασε ο κ. Παναγιώτης Μπορέτος, οι πωλήσεις των επί ζυγίω προϊόντων υποχώρησαν κατά 1,5% έναντι του 2017 –σχεδόν κατά 20 εκατ. ευρώ. Ειδικότερα, συγκρίνοντας τις πωλήσεις των σούπερ μάρκετ το 2018, όχι απλώς με εκείνες του 2017, αλλά με του 2015, δηλαδή ενός έτους κανονικής ακόμα λειτουργίας του δικτύου της Μαρινόπουλος –άρα σχετικής ισορροπίας στο συσχετισμό ισχύος των μεριδίων αγοράς στον κλαδικό ανταγωνισμό και συνάμα κρίσης της ζήτησης λόγω της εφαρμογής των capital controls–, φαίνεται ότι το αθροιστικό μέγεθος των FMCG και των επί ζυγίω προϊόντων ήταν περίπου 6,8 δισ. ευρώ. Το 2018, λοιπόν, το αντίστοιχο μέγεθος υπολειπόταν του προαναφερόμενου περίπου κατά 100 εκατ. ευρώ, δηλαδή ήταν περίπου 6,7 δισ. ευρώ. Η περαιτέρω ανάλυση, μάλιστα, δείχνει ότι, ενώ ο τζίρος αποκλειστικά των FMCG το 2015 ήταν 5,429 δισ. ευρώ, το 2018 οι πωλήσεις τους ήταν κατά 81 εκατ. ευρώ μικρότερες, συγκεκριμένα 5.348 δισ. ευρώ. Με άλλα λόγια, αφενός μεν ο αθροιστικός τζίρος των δύο γιγαντο-κατηγοριών πέρυσι υπολειπόταν του ύψους του το 2015 κατά 94 εκατ. ευρώ, αφετέρου δε, παρά την κατά τι υποχώρηση των πωλήσεων των επί ζυγίω προϊόντων, αυτά ήταν που κράτησαν την αγορά των σούπερ μάρκετ το 2018 συγκριτικά με το 2015.

Σε τελική ανάλυση, η μελέτη των δεδομένων των πωλήσεων σε βάθος τετραετίας, δείχνει ότι δεν υπάρχει επί της ουσίας ανάπτυξη της αγοράς των σούπερ μάρκετ, αλλά μια αργή τάση επαναφοράς τους στο επίπεδο ισορροπίας του τζίρου τους το 2015.

Σύνθετο φαινόμενο
Η ερμηνεία του φαινομένου κατά τον κ. Μπορέτο είναι σύνθετη και συνάπτεται με την κατάσταση της οικονομίας και του διαθέσιμου προς κατανάλωση μέσου εισοδήματος και, ταυτόχρονα, με τις μεγάλες αναταράξεις που δημιούργησε στον κλάδο η πτώχευση της Μαρινόπουλος και η ανάταξη του δικτύου της υπό την ΕΥΣ. Ειδικότερα ο κ. Μπορέτος σχολίασε μεν ότι η ανάπτυξη του τζίρου των FMCG σε αξία κατά 2,7% το 2018 ήταν πραγματική, δεδομένου ότι ήταν ανάλογη της ανάπτυξής τους σε όγκο υπό καθεστώς σταθερότητας των τιμών, αλλά κρίνει ότι η βραδύτητα της βελτίωσης των μακροοικονομικών δεικτών (αύξηση ΑΕΠ 2,1% το φθινόπωρο, πληθωρισμός μόλις 0,6%, ανεργία 18,6% το καλοκαίρι παρά την επέκταση της τουριστικής αγοράς) δεν δικαιολογεί μια αισθητή ανάπτυξη των λιανικών πωλήσεων. Από την άλλα πλευρά, ερμηνεύοντας τα τεκταινόμενα στην αγορά του κλάδου και τις τάσεις της ζήτησης, επισήμανε παραδειγματικά ότι πτώση των πωλήσεων στα επί ζυγίω προϊόντα το 2016 κατά 5,6% και η άνοδός τους κατά 6% την αμέσως επόμενη χρονιά ήταν σε μεγάλο βαθμό παρακολούθημα πρώτα της αδρανοποίησης του δικτύου της Μαρινόπουλος, οι μεγάλες αίθουσες της οποίας διέθεταν πάγκους κοπής, και της συν τω χρόνω ανάκαμψής του το 2017 υπό την ΕΥΣ. Αντίστοιχα η βαθμιαία πτώση του μεριδίου των ιδιωτικής ετικέτας προϊόντων στο σύνολο της αγοράς των σούπερ μάρκετ από 18% το 2015 στο 17% το 2017 και στο 15,7% το 2018 ήταν κι αυτή κατά ένα μέρος παρακολούθημα του φαινομένου Μαρινόπουλος, η οποία ιδίως στα χρόνια της δύσης της, στηρίχτηκε με στρατηγική έμφαση στη διάθεση προϊόντων της επωνυμίας της όσο κανείς άλλος από τους μεγάλους ανταγωνιστές της πριν ή μετά την πτώση της. Κατά ένα άλλο μέρος, φυσικά, η υποχώρηση του μεριδίου τους οφείλεται στην ένταση των προωθητικών ενεργειών, που μετατόπισε τη ζήτηση στα επώνυμα προϊόντα. Ως προς τις γενικές τάσεις της κατανάλωσης ο κ. Μπορέτος επισήμανε την πιθανή μετατόπιση των καταναλωτών, ειδικά όσων ψάχνουν για φτηνότερα φρέσκα προϊόντα, σε εναλλακτικά κανάλια διανομής, όπως οι λαϊκές αγορές, τα συνοικιακά ειδικά καταστήματα και τα εκπτωτικά. Σχετικά αναφέρθηκε σε περσινή έρευνα καταναλωτή της IRI, αναφορικά με το βαθμό προτίμησης των διαφορετικών καναλιών διανομής, η οποία έδειξε ότι ο μέσος καταναλωτής αφενός επισκέπτεται σταθερά έξι διαφορετικούς τύπους καταστημάτων την εβδομάδα και αφετέρου ως πελάτης των σούπερ μάρκετ, ερωτώμενος σε ποιο άλλο είδος καταστήματος διαθέτει μεγάλο μέρος του εισοδήματός του για την καθημερινή αναπαραγωγή του νοικοκυριού του εκτός του σούπερ μάρκετ που συνηθίζει, απαντά «ένα άλλο σούπερ μάρκετ» κι αμέσως μετά «ένα discounter». Επίσης, υπενθύμισε ότι άλλη έρευνα της IRI είχε δείξει ότι στις θεωρήσεις του καταναλωτή σήμερα το discount κατάστημα δεν διαφέρει από το τυπικό σούπερ μάρκετ. Στο ίδιο πλαίσιο, εξάλλου, υπέδειξε την ανερχόμενη σημασία για το μέσο αγοραστή όμορων καναλιών διανομής προς τα κλαδικά, όπως τα μεγάλα καταστήματα παιχνιδιών, που έχουν διεισδύσει στις αγορές των ειδών bazaar, των παιδικών καλλυντικών, των snacks κ.ά., για να υπογραμμίσει ότι οι όμορες και συγγενείς αγορές τείνουν όλο και περισσότερο να λειτουργούν χωρίς στεγανά, δηλαδή λίγο-πολύ κατά τη λογική των συγκοινωνούντων δοχείων.

Σταθεροποίηση του «προωθητικού πυρετού»
Σχετικά με το ειδικό βάρος των προωθήσεων το 2018, σύμφωνα με τα στοιχεία της IRI, το μερίδιο σε αξία των υπό προσωρινή μείωση τιμής προϊόντων διαμορφώθηκε στο 22,7% επί του συνολικού τζίρου τους στην αγορά των σούπερ μάρκετ έναντι 22,2% το 2017. Οι κατηγορίες προϊόντων με τα μεγαλύτερα μερίδια προωθητικού τζίρου ήταν των χαρτικών υγιεινής με 37%, των προϊόντων προσωπικής υγιεινής με 34%, των απορρυπαντικών με 33,4% και των κατεψυγμένων τροφίμων με 25%. Η μικρή ανάπτυξη του σχετικού μεριδίου πέρυσι εκπέμπει σήματα σταθεροποίησης του προωθητικού πυρετού, σύμφωνα με το συνομιλητή μας. Εξάλλου, τούτο πιστοποιούν τόσο η μείωση των ενεργειών τύπου «1+1 δώρο» (εξαιρουμένων των περιπτώσεων θεσμοποίησης αυτού του τύπου προώθησης ως «κανονικού κωδικού», όπως στα γιαούρτια) όσο και οι κάποιες προσπάθειες επαναφοράς των εθνικών προωθητικών προγραμμάτων, αν και ο λιανεμπορικός ανταγωνισμός δεν αφήνει πολλά περιθώρια για την ανάδυσή τους.

Ασθενέστερη η τάση ανάπτυξης του τζίρου φέτος
Σύμφωνα με την εκτίμηση του συνομιλητή μας, το 2019 η τάση ανάπτυξης του τζίρου θα εξακολουθήσει μεν, αλλά με χαμηλότερο ρυθμό, εφόσον δεν αναμένεται η λειτουργία περισσότερων νέων καταστημάτων. Αντίθετα, λογικά αναμένεται το κλείσιμο κάποιων μονάδων –κυρίως franchisees–, ενόσω το καλοκαίρι θα ολοκληρωθεί και ο κύκλος των ανακαινίσεων των νεοαποκτημένων καταστημάτων της ΕΥΣ. Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Μπορέτος προβλέπει την εκδήλωση ακόμα μεγαλύτερης εξωστρέφειας εκ μέρους των discounters και την εντατικοποίηση των προσπαθειών των μικρών του κλάδου, όπως και των ειδικών καταστημάτων, να συγκρατήσουν ή να διευρύνουν τα μερίδιά τους, απευθυνόμενα στη πολυσυλλεκτική διάθεση αγορών του μέσου πελάτη.