Αντίστροφα μετρούν πολιτεία και αγορά για τη θέσπιση του νέου πλαισίου, που θα ορίζει τα του καθεστώτος ανακύκλωσης των πλαστικών και μεταλλικών φιαλών μιας χρήσης για ποτά, όπως και του συστήματος επιστροφής της εγγύησης, που θα καταβάλλει ο καταναλωτής για την αγορά τέτοιου είδους προϊόντων. Ήδη το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έθεσε σε δημόσια διαβούλευση σχετικό νομοσχέδιο υπό τον τίτλο «Ρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό της διαχείρισης αποβλήτων, τη βελτίωση του πλαισίου εξοικονόμησης ενέργειας, την ανάπτυξη των έργων ενέργειας και την αντιμετώπιση πολεοδομικών ζητημάτων»…

Το νομοσχέδιο ορίζει, μεταξύ άλλων, τους βασικούς άξονες του νέου πλαισίου εγγυοδοσίας για την αγορά των συσκευασμένων ποτών συγκεκριμένων κατηγοριών, προβλέποντας την οργάνωση ενός ενιαίου και πανελλαδικής εμβέλειας Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) των αποβλήτων τους, για την εφαρμογή του συστήματος επιστροφής των σχετικών εγγυήσεων στους καταναλωτές, ώστε να γίνει δυνατή η επίτευξη των ποσοτικών στόχων της ανακύκλωσης.

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα έχει τη δυνατότητα άμεσης παρεμβάσης για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση έκτακτων περιπτώσεων σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων, με σκοπό την αποτροπή περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων και την προστασία της δημόσιας υγείας. Επίσης θα εξουσιοδοτηθεί από το νόμο να επιβάλει πρόστιμα σε όσους δε θα συμμορφώνονται με το νέο καθεστώς ανακύκλωσης των απορριμμάτων.

Το «σελφ σέρβις» συνομίλησε με ανώτατα στελέχη της οργανωμένη λιανικής, τα οποία περιέγραψαν πώς θα λειτουργήσει το προαναφερόμενο σύστημα καταβολής της εγγύησης, γνωστό ως DRS, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι η όλη διαδικασία είναι υπό διαμόρφωση. Στο πλαίσιο αυτό, η αγορά του κλάδου αναμένει τις τελικές αποφάσεις της κυβέρνησης σχετικά με την ίδρυση των φορέων διαχείρισης του εν λόγω συστήματος και τον καθορισμό του τρόπου συμμετοχής της επιχειρηματικής κοινότητας στο νέο καθεστώς, γιατί πρωτεύει η ορθή εφαρμογή του. Ειδικότερα, όπως μας είπαν αυτά τα στελέχη, πρώτον, θα ιδρυθούν μη κερδοσκοπικοί φορείς, στους οποίους θα συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, οι εκπρόσωποι όλων των φορέων που εμπλέκονται στην εμπορία και διακίνηση ανακυκλωμένων συσκευασιών, ενώ δεν αποκλείεται να συμμετέχουν και οι εκπρόσωποι μεγάλων εταιρειών, οι οποίες θα έχουν σημαντική ευθύνη για τη λειτουργία του συστήματος. Οι φορείς αυτοί θα είναι υπεύθυνοι για την εποπτεία του συστήματος ανακύκλωσης, όπως και για τη συγκέντρωση και τη διαχείριση των προβλεπόμενων από τον νόμο πόρων.
Οι συσκευασίες
και τα μηχανήματα
Δεύτερον, το σύστημα εγγυοδοσίας θα αφορά την αγορά ποτών κάθε είδους, συσκευασιών μέχρι τρία λίτρα, που πωλούνται σε πλαστικές και μεταλλικές φιάλες μιας χρήσης, όπως λ.χ. του φυσικού μεταλλικού και του επιτραπέζιου νερού, των ανθρακούχων ποτών, του γάλατος και των χυμών, διαφόρων τύπου ροφημάτων κ.ά. Το νέο σύστημα δεν περιλαμβάνει πρόβλεψη για τις γυάλινες φιάλες.

Τρίτον, για τη συλλογή των φιαλών θα τοποθετηθούν σε πρώτη φάση ανά την Ελλάδα περί τα 15.000 αυτόματα συστήματα (μηχανές) συλλογής πλαστικών και μεταλλικών φιαλών, στα οποία οι καταναλωτές θα παραδίδουν για ανακύκλωση τέτοιες συσκευασίες κι εκείνα θα τους επιστρέφουν την εγγύηση, που αυτοί είχαν καταβάλλει με την αγορά των συσκευασμένων ποτών. Τα μηχανήματα αυτά θα είναι εγκατεστημένα όχι μόνο σε περίπου 4.000 σούπερ μάρκετ άνω των 400τμ σε όλη τη χώρα, αλλά και σε άλλους χώρους οργανωμένης διανομής ποτών σε πλαστικές και μεταλλικές συσκευασίες, όπως και σε κεντρικά σημεία όλων των μεγάλων πόλεων, ενδεχομένως και σε κεντρικά κτίρια, σε κεντρικά σημεία των πολυσύχναστων τουριστικών περιοχών –σε αεροδρόμια, σε σταθμούς μετρό και σιδηροδρόμου, στα λιμανιών κ.α. Ειδικά σε ό,τι αφορά τις τουριστικές περιοχές, οι συνομιλητές μας επισήμαναν ότι τα μηχανήματα αυτά πρέπει να είναι τοποθετημένα παντού στους μεγάλους κόμβους κοσμοσυρροής. Από αυτή την άποψη πιθανώς ο νόμος να περιλαμβάνει κάποια πρόβλεψη αναγκαίων χωροταξικών διευθετήσεων της τουριστικής αγοράς.

Οι απαιτούμενες σχετικές επενδύσεις πιθανώς θα φτάσουν τα 200 εκατ. ευρώ στον αρχικό κύκλο της εγκατάστασης των μηχανημάτων, αλλά και των ποικίλων βασικών υποδομών του συστήματος ανακύκλωσης των συσκευασιών και απόδοσης των εγγυήσεων στους καταναλωτές. Κρίνοντας από τις διεθνείς εμπειρίες, τα μηχανήματα αυτά έχουν τη δυνατότητα διαχείρισης μεγάλων ποσοτήτων τέτοιων συσκευασιών και συναλλαγών με φυσικό χρήμα, αλλά δέχονται και πιστωτικές κάρτες, καταθέτοντας αυτόματα τις εγγυήσεις στους τραπεζικούς λογαριασμούς των δικαιούχων. Μένει να δούμε ακριβώς τις προδιαγραφές λειτουργίας των προτεινόμενων στην περίπτωσή μας μηχανημάτων. Το μόνο βέβαιο είναι ότι πρέπει να εγκατασταθούν σε εύκολα προσβάσιμους στο κοινό χώρους, με πρόβλεψη θέσεων στάθμευσης.

Οι εγγυήσεις
Τέταρτον, ο καταναλωτής κάθε φορά που θα αγοράζει ένα συσκευασμένο ποτά, θα υποχρεούται να καταβάλει την εγγύηση για την ανακύκλωση της συσκευασίας του, η οποία, άλλωστε, θα είναι ενσωματωμένη στην τιμή λιανικής του προϊόντος. Με την παράδοση της συσκευασίας στο σύστημα, μετά την κατανάλωση του προϊόντος, θα του επιστρέφεται η αναλογούσα εγγύηση, ώστε να μην επιβαρύνεται οικονομικά. Για τις μη επιστρεφόμενες συσκευασίες, οι καταναλωτές θα χάνουν την προκαταβεβλημένη εγγύηση. Τα ποσά από τις «χαμένες» εγγυήσεις θα παραμένουν στους φορείς εγγυοδοσίας, συγκεντρωμένα σε ειδικό λογαριασμό, προκειμένου να διατίθενται επενδυτικά για σκοπούς της ανακύκλωσης.

Σύμφωνα με μια πρώτη εκτίμηση σχετικά με το ύψος της εγγύησης ανά συσκευασία, για τα πλαστικά μπουκαλάκια του μισού λίτρου εμφιαλωμένου νερού, π.χ., πιθανώς θα είναι τα 10 λεπτά και για τα μπουκάλια ενάμιση λίτρου τα 20 λεπτά. Ωστόσο, αυτές είναι κάποιες αρχικές προτάσεις, οι οποίες προφανώς είναι υπό εξέταση –εννοείται ότι οι αξίες των εγγυήσεων θα διαφοροποιούνται ανά συσκευασία και προϊόν. Επίσης, εννοείται ότι οι καταναλωτές, προκειμένου να εντάσσονται στη διαδικασία της συλλογής και παράδοσης των συσκευασιών μιας χρήσης, θα πρέπει να τις συγκεντρώνουν στα νοικοκυριά τους, στους χώρους εργασίας τους ή και στα αυτοκίνητά τους.

Πέμπτο, στο σύστημα εγγυοδοσίας θα συμμετέχουν και τα καταστήματα cash & carry, τα οποία θα διαχειρίζονται τις επιστροφές των φιαλών και τις καταβολές των εγγυήσεων στους πελάτες τους. Οι δε επιχειρήσεις της μαζικής εστίασης, όπως γενικότερα οι δραστηριοποιούμενοι στις αγορές Ho.Re.Ca., θα καταβάλλουν τις εγγυήσεις για τις αγορές των σχετικών προϊόντων αντί των πελατών τους και εν συνεχεία θα τις εισπράττουν, χωρίς να τους επιβαρύνουν. Μένει να φανεί κατά πόσο οι επιχειρήσεις του κλάδου θα καταφέρουν να μην επιβαρυνθούν εν μέρει την αξία των προκαταβεβλημένων εγγυήσεων στους προμηθευτές τους…

Το πολύ σ’ ένα τρίμηνο πρέπει να ξέρουμε
Επισημαίνεται ότι τα υφιστάμενα συστήματα διαχείρισης συσκευασιών κατά την έναρξη ισχύος του υπό κατάρτιση νόμου, όπως και κάθε νέο εθελοντικό συστήματα επιστροφής εγγύησης για επαναχρησιμοποιούμενες συσκευασίες, θα παραμείνουν ενεργά, με την προϋπόθεση ότι θα είναι δηλωμένα από τους φορείς τους στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης.

Στελέχη της αγοράς του κλάδου σχολιάζουν ότι η σχετική νομοθεσία πρέπει να ολοκληρωθεί και να ψηφιστεί το αργότερο ως το τέλος του έτους, ώστε οι επιχειρήσεις να μπορέσουν να ανταποκριθούν έγκαιρα στο νέο καθεστώς. Άλλωστε, είναι αναγκαίος ένας εύλογος χρόνος και για τη σχετική ενημέρωση και προσαρμογή των καταναλωτών, άρα ο εθνικός νομοθέτης οφείλει να κινηθεί ταχύτατα.

Είναι προφανές ότι με τη συνολική νομοθετική παρέμβαση θα συντελεστεί μία ιδιαίτερα διευρυμένη μεταρρύθμιση στον τομέα της ανακύκλωσης των απορριμμάτων, η οποία εδώ και πολλά χρόνια βρίσκει ευρεία εφαρμογή σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές.