ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ : ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΕΣ ΕΝΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΠΛΗΞΕΙΣ

Το τελευταίο τετράμηνο του έτους αναμένονται σημαντικές αλλαγές σε ό,τι αφορά τον τρόπο διαμόρφωσης των τιμών λιανικής, μέσω θεσμικών παρεμβάσεων που θα τεθούν σε ισχύ πιθανώς από το 2005. Η έναρξη θα γίνει με την ανακοίνωση των νέων ρυθμίσεων του νόμου που απαγορεύει τις πωλήσεις κάτω του τιμολογιακού κόστους, οι οποίες, όπως λέγεται, θα καταργούν τον όρο «τιμολογιακό», απαγορεύοντας τις πωλήσεις σε τιμές κάτω του κόστους κτήσης κάθε αγαθού. Θεσμικές παρεμβάσεις αναμένονται σύντομα και στους τομείς του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων, των προσφορών και εκπτώσεων, της λειτουργίας του ανταγωνισμού και του καθεστώτος ίδρυσης και λειτουργίας των υπεραγορών.

Ο Σεπτέμβριος φαίνεται πως αποτελεί τον… μίτο της Αριάδνης την άκρη του οποίου κρατά το Υπουργείο Ανάπτυξης. Το κουβάρι θα αρχίσει να ξετυλίγεται άμεσα, με την ανακοίνωση των νέων ρυθμίσεων του νόμου που απαγορεύει τις πωλήσεις κάτω του κόστους. Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, το υπό διαμόρφωση καθεστώς θα καταργεί τον όρο «τιμολογιακό», απαγορεύοντας τις πωλήσεις σε τιμές κάτω του κόστους κτήσης κάθε αγαθού. Στον υπολογισμό θα λαμβάνεται ως αφετηρία το τιμολογιακό κόστος και από αυτό θα αφαιρείται κάθε έκπτωση ή παροχή που χορηγείται από τον προμηθευτή προς την αλυσίδα και αποδεικνύεται από φορολογικά ή άλλα επίσημα παραστατικά, εξαιρουμένων των προωθητικών ενεργειών.

Ωστόσο, όπως φανερώνουν τα πρώτα στοιχεία, σε αυτή την περίπτωση η διερεύνηση μιας καταγγελίας για διενέργεια πωλήσεων κάτω του κόστους δεν θα μπορεί να γίνει πριν την ολοκλήρωση της εταιρικής χρήσης. Πράγματι, αν δεν υπολογιστούν επί των τιμών χονδρικής οι εκπτώσεις «στόχου τζίρου» και οι επιστροφές, ώστε να διαμορφωθεί βάσει αυτών το κόστος κτήσης του αγαθού, πώς θα γίνεται η διερεύνηση;

Το 2004 λοιπόν επιφυλάσσει στην αγορά σημαντικές αλλαγές σε ό,τι αφορά τον τρόπο διαμόρφωσης των τιμών λιανικής, αλλαγές οι οποίες θα επέλθουν με θεσμικές παρεμβάσεις που θα τεθούν σε ισχύ πιθανότατα από το 2005. Οι αισιόδοξοι ισχυρίζονται ότι με το νέο καθεστώς οι τιμές θα συμπιεστούν προς όφελος του πληθωρισμού από 2% έως και 5% (!), ενώ οι απαισιόδοξοι δηλώνουν ότι το κατέβασμα του πήχη των τιμών σε επίπεδα χαμηλότερα του τιμολογιακού κόστους –πράγμα που επιδιώκεται με την τροποποίηση του νόμου– θα βγάλει στο περιθώριο ένα μεγάλο αριθμό μικρών και μικρομεσαίων εταιρειών του κλάδου, οδηγώντας παράλληλα σε νέες συγκρούσεις το λιανεμπόριο και τους προμηθευτές του.

Χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης

Πάντως το κλίμα στην αγορά φαίνεται πως έχει βαρύνει εδώ και μήνες, καθώς στην πλειονότητά τους οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ διαπιστώνουν χαμηλούς ρυθμούς οργανικής ανάπτυξης, που αποδίδονται τόσο στον κορεσμό της αγοράς του οργανωμένου λιανεμπορίου όσο και στις απώλειες τις οποίες υπέστη το οικογενειακό εισόδημα από τις δυσβάστακτες ανατιμήσεις που πέρασαν στην ελληνική αγορά με την έλευση του ευρώ.

Ωστόσο, παρά τις γκρίνιες, τα απαισιόδοξα σχόλια των στελεχών και το βαρύ κλίμα που έχει δημιουργηθεί στον κλάδο, ορισμένες περιοχές της χώρας συνεχίζουν να κεντρίζουν το ενδιαφέρον των ισχυρών. Στη Θεσσαλονίκη για παράδειγμα το τελευταίο διάστημα πυκνώνουν με γρήγορους ρυθμούς τα σημεία πώλησης που ελέγχονται από τους ισχυρούς. Πέραν των αλυσίδων που ήδη έχουν εδραιωθεί στη συμπρωτεύουσα, η ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ πραγματοποιεί σημαντικά ανοίγματα στην αγορά της, ενώ φέτος το καλοκαίρι η ΚΑΡΦΟΥΡ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, ιδρύοντας το City Gate –ένα υπερσύγχρονο εμπορικό και ψυχαγωγικό κέντρο όπου στεγάζεται και το υπέρ μάρκετ της εταιρείας– άλλαξε εκ νέου τις ισορροπίες του ανταγωνισμού στην περιοχή.

Το σκηνικό της αγοράς φαίνεται ότι μεταλλάσσεται ταχύτατα. Σε αυτό συνέβαλε και η απόφαση πώλησης της ΞΥΝΟΣ ΑΕ στην ΚΑΡΦΟΥΡ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ. Η σχετική συμφωνία προκάλεσε ποικίλα σχόλια στην αγορά, καθ’ ότι η ΞΥΝΟΣ με το παράδειγμά της απέδειξε ότι μια εταιρεία δεν φτάνει απλώς να πορεύεται με επιτυχία, αλλά και να γνωρίζει το πότε να «αποσύρεται», εξασφαλίζοντας υπεραξίες τις οποίες στο μέλλον θα έχανε υπό την πίεση του ανταγωνισμού.

Όλα λοιπόν δείχνουν ότι στον χορό των εξαγορών και των συγχωνεύσεων θα δοκιμάσουν να μπουν πολλοί –κάποιοι κυνηγώντας την «καλή συμφωνία στη σωστή στιγμή» και κάποιοι άλλοι ασφυκτιώντας από τις συνθήκες του ανταγωνισμού. Ήδη οι ισχυροί του κλάδου δηλώνουν ότι συχνά-πυκνά δέχονται «προξενιά» από μικρές αλυσίδες, που ωστόσο δεν έχουν ευτυχή κατάληξη, αφού τις περισσότερες φορές είτε τα τιμήματα που ζητούν κρίνονται ως υπερβολικά είτε γιατί διαπιστώνεται «ασυμβατότητα δικτύων» λόγω αλληλοεπικαλύψεων στις περιοχές που εδρεύουν τα καταστήματά τους και όχι μόνο.

Ο ανταγωνισμός θα ενταθεί και ως συνέπεια της περαιτέρω ανάπτυξης των discounters. Η DIA διευρύνει ταχύτατα το δίκτυό της, στοχεύοντας για τα επόμενα χρόνια τον αριθμό των 600 καταστημάτων, η LIDL αυξάνει με επιτυχία τον τζίρο της, ενώ μια ακόμη εταιρεία που εγκατέστησε φέτος την έδρα της στη Ελλάδα, η γερμανική PLUS, όλα δείχνουν πως σύντομα θα ιδρύσει την πρώτη εμπορική μονάδα της.

Τον ανταγωνισμό εντείνει και η ανάπτυξη του συστήματος franchise. Επιτρέποντας στους ισχυρούς να διεισδύουν στις τοπικές αγορές, προσφέρει ταυτόχρονα σε επίδοξους επιχειρηματίες την ευκαιρία να προσαρτούνται με τα κεφάλαιά τους στα άρματα των ισχυρών δικτύων. Η DIA, έχοντας σήμερα το μεγαλύτερο δίκτυο franchise, άνοιξε ως φαίνεται την όρεξη άλλων μεγάλων αλυσίδων. Έτσι, από το ίδιο group εταιρειών, η ΚΑΡΦΟΥΡ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ διαθέτει ήδη παρουσία στην αγορά με 66 μονάδες franchise, με την επωνυμία 5’ Μαρινόπουλος, η ΑΤΛΑΝΤΙΚ μετά την εξαγορά της ΑΡΙΣΤΑ έδωσε έμφαση στην ανάπτυξη του franchise, ενώ στην ίδια αγορά εισήλθε και η ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ, δανείζοντας στους franchisees της τον τίτλο Τροφό Μάρκετ.

Οι μικροί λιανέμποροι, «απαντώντας» στην πρακτική του franchise και στην εν γένει διείσδυση των ισχυρών στις τοπικές και τις συνοικιακές αγορές, προχώρησαν στη δημιουργία οργανωμένων δικτύων με πολύ μικρά καταστήματα. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις των «OLA Stores», των «ΟΚ» και των καταστημάτων «Το Μικρό», που δίνουν πλέον ένα διαφορετικό τόνο στον ανταγωνισμό, ανοίγοντας όμως ένα καινούργιο πεδίο αντιπαράθεσης στην αγορά. Το διευρυμένο ωράριο λειτουργίας που εφάρμοσαν προκάλεσε τους ισχυρούς, οι οποίοι βρήκαν έτσι την αφορμή να «κοντράρουν» κατά μία έννοια τα σχέδιά τους.

Η κυβέρνηση πάντως έχει υποσχεθεί ότι θα ρυθμίσει το ζήτημα συνολικά, αφού το θέμα του ωραρίου λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων παραμένει ανοικτό κυρίως στην περιφέρεια, όπου ορισμένοι νομάρχες περιορίζουν το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων το Σάββατο. Ο κ. Γιάννης Παπαθανασίου, υφυπουργός Ανάπτυξης, δηλώνει έτοιμος να προχωρήσει σε νέες ρυθμίσεις με τις οποίες θα θεσπιστεί το Εθνικό Ωράριο. Βάσει αυτού οι νομάρχες θα διατηρούν μεν το δικαίωμα ρυθμιστικών παρεμβάσεων στο ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων που εδρεύουν στα όρια ευθύνης τους, αλλά μόνο όσον αφορά την ικανοποίηση των αναγκών διεύρυνσής του.

Ο φετινός χειμώνας αναμένεται ιδιαίτερα θερμός για την αγορά, δεδομένου ότι το υπουργείο σκοπεύει επίσης να προχωρήσει και σε σειρά θεσμικών διευθετήσεων καθοριστικής σημασίας για την εμπορική κοινότητα. Πέραν του ωραρίου και της τροποποίησης του νόμου που απαγορεύει τις πωλήσεις κάτω του τιμολογιακού κόστους, η κυβέρνηση θα παρέμβει στο θέμα των προσφορών και των εκπτώσεων, αλλά και στη λειτουργία του ανταγωνισμού, ενισχύοντας την αρμόδια αρχή, ενώ εν ευθέτω χρόνω αναμένονται παρεμβάσεις στα ζητήματα των διατροφικών ισχυρισμών που αφορούν τρόφιμα με ευεργετικές ή θρεπτικές ουσίες, των επισημάνσεων στα τρόφιμα που δεν εμπεριέχουν γενετικά τροποποιημένες ουσίες, καθώς και του χαώδους καθεστώτος που αφορά την ίδρυση και λειτουργία των υπεραγορών.

Ο κ. υφυπουργός υπόσχεται στην επιχειρηματική κοινότητα ένα φθινόπωρο γεμάτο ενδιαφέρον, εκπλήξεις και ανατροπές. Μένει να διαπιστωθεί πώς ακριβώς η αγορά θα αφομοιώσει τις αλλαγές, δηλαδή ποιες από αυτές θα λειτουργήσουν ευρύτερα υπέρ της επιχειρηματικότητας και ποιες θα ωφελήσουν τους ολίγους και ισχυρούς.