ΩΡΑΡΙΟ : ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων προκαλεί ήδη έντονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις μεταξύ όλων των εμπλεκομένων μερών. Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μιας συστηματικής έρευνας που έγινε στις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τη διεύρυνση του ωραρίου και τις επιπτώσεις της στο λιανεμπόριο.

Η 6η Έκθεση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τις Μικρές & Μεσαίες Επιχειρήσεις καταγράφει αναλυτικά τις επιδράσεις της απελευθέρωσης των ωρών λειτουργίας των καταστημάτων σε 19 υπό εξέταση χώρες. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων στην Ευρώπη είναι τα παρακάτω:

• Υπάρχει συγκεκριμένη ώρα έναρξης λειτουργίας (δεν υπάρχει στην Ελλάδα).

• Η τοπική αυτοδιοίκηση αποφασίζει ποιο θα είναι το τοπικό ωράριο ανάλογα με τις ανάγκες της τοπικής αγοράς.

• Δεν υπάρχει ενιαίο ωράριο σε καμία χώρα. Τα ευρωπαϊκά ωράρια διαφέρουν από πόλη σε πόλη, από περιοχή σε περιοχή και σε ορισμένες περιπτώσεις και από δρόμο σε δρόμο.

Ακόμα και σε χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία το διευρυμένο ωράριο εφαρμόζεται μόνο στα μεγάλα αστικά κέντρα και ιδιαίτερα στις τουριστικές περιοχές. Στις υπόλοιπες περιοχές ισχύουν πολλά διαφορετικά και κατά πολύ περιοριστικά ωράρια λειτουργίας. Ακόμα και στην ώρα έναρξης λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων, οι ώρες διαφέρουν (και στα αστικά κέντρα) με συνηθέστερη την 9η πρωινή (Αυστρία, Δημοκρατία της Τσεχίας, Γαλλία, Ιταλία, Αγγλία, Ολλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελβετία, Ρουμανία, Ρωσία, Σλοβακία, Εσθονία, Λουξεμβούργο, Πολωνία) ή/και την 10η πρωινή (Δανία, Γερμανία, Σουηδία, Βέλγιο, Ισπανία, Φινλανδία, Ουγγαρία, Λιθουανία, Λετονία). Εστιατόρια, μπαρ και άλλα καταστήματα εστίασης και διασκέδασης, τα οποία στην Ελλάδα έχουν απελευθερωμένο ωράριο, σε πολλές χώρες είναι ανοικτά πολύ λιγότερες και μόνο συγκεκριμένες ώρες της ημέρας (Ελβετία, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Πολωνία, Σουηδία). Τα ευρωπαϊκά καταστήματα, εκτός των πολυκαταστημάτων και των σούπερ μάρκετ, δεν εφαρμόζουν συνεχές ωράριο. Συνήθως διακόπτουν τη λειτουργία τους 2-3 ώρες το μεσημέρι για το λεγόμενο “lunch break” (διάλειμμα για φαγητό), ενώ σε χώρες, όπως η Ρουμανία, όπου η λειτουργία είναι συνεχής, βάζουν μια κορδέλα και διακόπτουν τη λειτουργία τους για 30’ έως 1 ώρα όταν θέλουν να γευματίσουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα δε για το ότι δεν υπάρχει ενιαίο εθνικό ωράριο στις χώρες της Ευρώπης, αποτελούν οι εισαγωγικές σημειώσεις των τουριστικών οδηγών των περισσότερων χωρών, οι οποίες ενημερώνουν τους τουρίστες πως οι ώρες λειτουργίας των καταστημάτων ποικίλλουν και διαφέρουν από πόλη σε πόλη και συστήνουν να συμβουλεύεται κανείς τις αναρτηθείσες σε κάθε κατάστημα ώρες λειτουργίας.

Ανεξάρτητα από το νομικό πλαίσιο που ορίζει το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων σε κάθε χώρα, υπάρχει η πραγματικότητα που συχνά αποκλίνει από αυτό. Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζονται τα ισχύοντα ωράρια ανά χώρα αλλά και -όπου υπάρχουν- οι αποκλίσεις από αυτό που ορίζει το ισχύον νομικό καθεστώς:

Αυτό που ορίζει ο νόμος είναι: Δευτέρα-Σάββατο: 09:00-19:00/20:00, Κυριακή: Ανοικτές ορισμένες αλυσίδες λιανεμπορίου, τα outlets μπορούν να ανοίξουν πέντε φορές τον χρόνο. Στη Γαλλία όμως επίσης οι ώρες λειτουργίας εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία. Συνηθέστερα: Δευτέρα-Σάββατο: 09:00-13:00 και 15:00/16:00-19:30. Τα πολυκαταστήματα ανοίγουν Δευτέρα 09:00-20:00 αλλά δεν επιτρέπεται να ανοίξουν Κυριακή. Τα εστιατόρια είναι κλειστά το μεσημέρι.

Δευτέρα-Σάββατο: 06:00-20:00, Κυριακή: Κλειστά. Στην πραγματικότητα οι ώρες λειτουργίας ποικίλλουν. Συνηθέστερα: Δευτέρα-Παρασκευή: 09:00/10:00-18:30. Ορισμένα στις 20:00, Σάββατο: 09:00/10:00-16:00 και ορισμένα μέχρι τις 18:00. Γενικά: Τα μόνα καταστήματα που ανοίγουν συνήθως πριν τις 9:00 είναι τα αρτοποιεία. Απελευθερωμένο ωράριο έχουν μόνο ορισμένα βενζινάδικα και καταστήματα σε σταθμούς. Τα υπόλοιπα καταστήματα τις καθημερινές, εκτός των πολυκαταστημάτων, συνήθως κλείνουν το μεσημέρι για 2 ώρες. Τα πολυκαταστήματα παραμένουν ανοιχτά μέχρι τις 20:00 και το Σάββατο (στις μεγάλες πόλεις και καταστήματα όπως το IKEA, το Real και άλλα αυτού του μεγέθους).

Ισχύει ελαστικό ωράριο στις μεγαλύτερες πόλεις και τουριστικές περιοχές. Δευτέρα-Σάββατο: 09:00/19:30, Κυριακή: Ανοικτά παραμένουν λίγα καταστήματα. Στην πραγματικότητα το ωράριο ποικίλλει από πόλη σε πόλη. Γενικά: Δευτέρα-Σάββατο: 9:00-12:30 και 15:30-19:30. Στις τουριστικές περιοχές, όχι όμως απαραίτητα, τα καταστήματα έχουν ελεύθερο ωράριο. Τα περισσότερα καταστήματα είναι κλειστά την Πέμπτη το απόγευμα.

Στους εμπορικούς δρόμους των μεγάλων πόλεων ισχύει το εξής ωράριο: Δευτέρα-Σάββατο: 10:00-14:00, 17:00-20:30, Κυριακή: 10:00-14:00 (μία κάθε μήνα). Στην πραγματικότητα όμως το ωράριο διαμορφώνεται ως εξής: Δευτέρα-Σάββατο:10:00-14:00, 17:00-20:30, Κυριακή: 10:00-14:00 (μία κάθε μήνα). Τα εστιατόρια σερβίρουν 13:00-16:00 και 20:00-23:00.

Σύμφωνα με το ισχύον νομικό καθεστώς το ωράριο διαμορφώνεται ως εξής: Κλειστά Δευτέρα πρωί και επέκταση ωραρίου ορισμένες φορές μέχρι τις 22:00, Δευτέρα-Παρασκευή: 09:00-18:00 (Πέμπτη ή Παρασκευή μέχρι τις 21:00), Κυριακή: Ανοικτά δώδεκα φορές τον χρόνο, με εξαίρεση τις τουριστικές περιοχές για όλο τον χρόνο. Στην πραγματικότητα ισχύουν τα εξής: Δευτέρα-Παρασκευή: 09:00-18:00 (Πέμπτη ή Παρασκευή μέχρι τις 21:00) Τα περισσότερα μαγαζιά είναι κλειστά τη Δευτέρα το πρωί και ανοίγουν 13:00-18:00, Σάββατο: 9:00-17:00. Μόνο στις μεγάλες τουριστικές πόλεις ανοίγουν Κυριακή και για κάθε πόλη ισχύουν διαφορετικά ωράρια σε αυτή την περίπτωση.

Το ισχύον ωράριο είναι: Εμπορικά Κέντρα: 10:00-22:00(όλη την εβδομάδα), Υπόλοιπα καταστήματα: Δευτέρα-Παρασκευή: 08:00-18:00, Σάββατο: 08:00-16:00, Κυριακή: Επιτρέπεται. Αυτό που ακολουθείται στην πραγματικότητα είναι: Δευτέρα-Παρασκευή: 08:00-17:00 ή 18:00, ορισμένα καταστήματα: 11:00-19:00, Σάββατο: 08:00-13:00 ή 14:00. Γενικά: Τα καταστήματα είναι ανοικτά Σαββατοκύριακο και ορισμένα 24 ώρες στις μεγάλες μόνο πόλεις. Τα εστιατόρια, τα μπαρ, οι καφετέριες ανοίγουν στις 12:00 και κλείνουν 22:00-23:00. Τα καταστήματα τροφίμων μέχρι τις 19:00.

Ισχύει ελαστικό ωράριο κυρίως στις μεγάλες πόλεις. Δευτέρα-Παρασκευή: 08:00-13:00, 15:00-19:00, Σάββατο: 09:00-13:00, Κυριακή: Στους μεγάλους δρόμους κατά κανόνα δεν είναι ανοικτά. Εμπορικά Κέντρα: 10:00-23:00 (όλη την εβδομάδα). Στην πραγματικότητα τα καταστήματα λειτουργούν: Δευτέρα-Παρασκευή: 09:00-13:00 και 15:00-19:00, Σάββατο: 09:00-13:00.

Το ωράριο διαφέρει από πόλη σε πόλη. Στις μεγαλύτερες πόλεις: Δευτέρα-Σάββατο: 9:00-17:30, Κυριακή 10:00/11:00-16:00. Τα μεγάλα σούπερ μάρκετ λειτουργούν 24 ώρες, εκτός Κυριακής (στις μεγάλες πόλεις). Στις μικρότερες πόλεις τα μαγαζιά κλείνουν νωρίτερα.

Στις περισσότερες χώρες υπάρχει μια τάση απελευθέρωσης του ωραρίου. Όμως σε ορισμένες χώρες που είχαν ήδη ελεύθερο ωράριο παρουσιάζεται ακριβώς η αντίθετη τάση. Και αυτό διότι: Υπάρχουν αφενός η πίεση των εργατικών συνδικάτων (Νορβηγία) και αφετέρου οι οικονομικές επιπτώσεις που οφείλονται σε σημαντική απώλεια μεριδίου αγοράς, καθώς ο αριθμός των μικρών καταστημάτων λιανικού εμπορίου μειώνεται, σε αντίθεση με τον αριθμό των αναδυόμενων εμπορικών κέντρων που αυξάνει (Ισπανία). Στη Γαλλία, αντίστοιχα, οι αρνητικές επιπτώσεις, που προέκυψαν στα μικρά μαγαζιά από τη δημιουργία πολλών υπεραγορών (το 1999), είχαν ως αποτέλεσμα τη λήψη μέτρων που αποθάρρυναν τη δημιουργία νέων.

Γίνονται προσπάθειες να αντισταθμιστεί το μειονέκτημα των μικρών καταστημάτων έναντι των μεγάλων, με ρυθμίσεις που δίνουν περισσότερη ελευθερία ωρών λειτουργίας στα μικρά καταστήματα (Νορβηγία). Παρόμοιες ρυθμίσεις τέθηκαν σε ισχύ στην Πορτογαλία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Δανία, περιορίζοντας τις ώρες λειτουργίας των μεγάλων καταστημάτων το Σάββατο και την Κυριακή και επιτρέποντας μόνο στα πολύ μικρά καταστήματα να έχουν ελεύθερο ωράριο τις συγκεκριμένες ημέρες.

Παρά τις πρόσφατες ρυθμίσεις διεύρυνσης του ωραρίου σε πολλές χώρες, τα μαγαζιά παραμένουν κλειστά την Κυριακή στις περισσότερες από αυτές, με εξαίρεση τα βενζινάδικα, τους φούρνους, τα εστιατόρια, τα ανθοπωλεία, τα μαγαζιά τουριστικών ειδών και τα καταστήματα στις τουριστικές περιοχές. Αντίστοιχα στην Ισπανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία και την Ολλανδία, έχει ορισθεί ένας συγκεκριμένος αριθμός Κυριακών στις οποίες επιτρέπεται η λειτουργία των καταστημάτων.