Στο κλείσιμο της προηγούμενης χρονιάς οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με την Οδηγία Αναφοράς για την Εταιρική Υπευθυνότητα –Corporate Sustainability Directive (CSRD)–, που τέθηκε σε ισχύ πρόσφατα. Η εξέλιξη αυτή φέρνει για πρώτη φορά την αναφορά βιωσιμότητας στο ίδιο επίπεδο με την οικονομική αναφορά, πράγμα θεμελιώδες για τη στήριξη της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ και τη μετατροπή της Ευρώπης στην πρώτη κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050.
ίναι σαφές ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει ένα ακόμα σημαντικό βήμα, προκειμένου η κουλτούρα της διαφάνειας σχετικά με τον αντίκτυπο των εταιρειών στους ανθρώπους και το περιβάλλον να αποκτήσει κυρίαρχη σημασία. Η Οδηγία CSRD εισάγει μεγαλύτερη λεπτομέρεια στις απαιτήσεις αναφοράς από την προκάτοχό της, την Οδηγία για τη μη χρηματοοικονομική αναφορά (NFRD). Η νέα Οδηγία απευθύνεται σε περισσότερες από πενήντα χιλιάδες εταιρείες και ομίλους σε ολόκληρη την ΕΕ, που θα πρέπει να συμμορφωθούν με τους νέους κανόνες έναντι των περίπου δώδεκα χιλιάδων για το NFRD.
Υπενθυμίζεται ότι οι κανόνες που εισήγαγε η Οδηγία για τη μη χρηματοοικονομική πληροφόρηση (NFRD) αφορούσαν θέματα περιβάλλοντος, κοινωνικών, εργατικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δωροδοκίας, διαφθοράς, σύνθεσης και λειτουργίας των Διοικητικών Συμβουλίων κλπ. Αυτοί οι κανόνες αναφοράς εφαρμόζονται ήδη στις μεγάλες εταιρείες δημοσίου συμφέροντος με προσωπικό περισσότερο των πεντακοσίων ατόμων. Τα σημαντικότερα προβλήματα που κατέγραψε η ΕΕ από την εφαρμογή των δεδομένων μη χρηματοοικονομικής πληροφόρησης ήταν η μη αναφορά όλων των σχετικών πληροφοριών που απαιτούνται, καθώς και η μη επαρκής συγκρισιμότητα και αξιοπιστία των αναφερόμενων πληροφοριών.
Η πανδημία ενίσχυσε την ανάγκη ανακατεύθυνσης χρημάτων προς βιώσιμα έργα, προκειμένου να γίνουν οι οικονομίες, οι επιχειρήσεις και οι κοινωνίες –ιδίως τα συστήματα υγείας– πιο ανθεκτικές έναντι των κλιματικών και περιβαλλοντικών σοκ. Για να επιτευχθεί αυτό, απαιτείται μια κοινή γλώσσα και ένας σαφής ορισμός του τι είναι «βιώσιμο». Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το σχέδιο δράσης για τη χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης απαίτησε τη δημιουργία ενός κοινού συστήματος ταξινόμησης για βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες της ΕΕ.
Με το νέο πλαίσιο, οι εταιρείες θα πρέπει να αποκαλύπτουν πληροφορίες αειφορίας στην έκθεση διαχείρισης, σύμφωνα με τα υποχρεωτικά ευρωπαϊκά πρότυπα αναφοράς βιωσιμότητας, και να τις υποβάλλουν σε ψηφιακή μηχανικά αναγνώσιμη μορφή. Μέσω των νέων κανόνων, οι επενδυτές και οι άλλοι ενδιαφερόμενοι θα εξασφαλίσουν πρόσβαση στις πληροφορίες που χρειάζονται για την αξιολόγηση των επενδυτικών κινδύνων, λόγω της κλιματικής αλλαγής, και άλλα ζητήματα της βιωσιμότητας.
Ποιες εταιρείες αφορούν οι νέοι κανόνες
Σε ποιες εταιρείες πρέπει να εφαρμόζονται οι νέοι κανόνες;
• Σε όλες τις εισηγμένες εταιρείες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων και ΜμΕ,
• σε όλες οι μεγάλες εταιρείες που υπερβαίνουν δύο από τα τρία ακόλουθα κριτήρια της Λογιστικής Οδηγίας 2013/34/ΕΕ: Το προσωπικό των 250 ατόμων κατά τη διάρκεια της χρήσης ή του συνολικού ισολογισμού 20 εκατ. ευρώ ή καθαρού κύκλου εργασιών 40 εκατ. ευρώ,
• σε εταιρείες εκτός ΕΕ που πραγματοποιούν καθαρό κύκλο εργασιών άνω των 150 εκατ. ευρώ και έχουν θυγατρική στην ΕΕ που ακολουθεί τα ισχύοντα κριτήρια για τις εταιρείες της ΕΕ ή υποκατάστημα στην ΕΕ καθαρού κύκλου εργασιών άνω των 40 εκατ. ευρώ,
• σε μικρά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 1 του κανονισμού.
Μια θυγατρική εξαιρείται από τις υποχρεώσεις CSRD, εάν η μητρική επιχείρηση συντάξει μια ενοποιημένη έκθεση βιωσιμότητας συμμόρφωσης CSRD. Αυτή η εξαίρεση θυγατρικών ισχύει επίσης για θυγατρικές που είναι οντότητες δημοσίου συμφέροντος, εκτός εάν εμπίπτουν στα όρια των μεγάλων επιχειρήσεων.
Οι όροι συμμόρφωσης των επιχειρήσεων
Οι προτεινόμενοι κανόνες δεν αφορούν άμεσα τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) εκτός από τις εισηγμένες ΜμΕ, που θα έχουν τη δυνατότητα να υποβάλλουν εκθέσεις σύμφωνα με τα πρότυπα που αναλογούν στις ικανότητες και πόρους τους, ενώ θα είναι σχετικές με την κλίμακα και την πολυπλοκότητα των δραστηριοτήτων τους. Για τις ΜμΕ θα υπάρξει μια μεταβατική περίοδος δύο ετών εξαίρεσης από τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας. Ως εκ τούτου, οι διατάξεις για την υποβολή εκθέσεων εταιρικής βιωσιμότητας που αφορούν τις ΜμΕ θα αφορά τα οικονομικά έτη μετά την 1η Ιανουαρίου του 2026.
Οι ακόλουθες ημερομηνίες ορίζουν την έναρξη ισχύος της συμμόρφωσης για κάθε γκρουπ διαφορετικής δυναμικότητας επιχειρήσεων:
• Η 1η Ιανουαρίου του 2024 (πρώτες εκθέσεις το 2025) αφορά εταιρείες που εμπίπτουν ήδη στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας σχετικά με τη μη χρηματοοικονομική αναφορά 2014/95/ΕΕ,
• η 1η Ιανουαρίου του 2025 (πρώτες εκθέσεις το 2026) αφορά τις μεγάλες εταιρείες που δεν υπάγονταν στην NFRD και απασχολούν περισσότερους από 250 εργαζόμενους,
• η 1η Ιανουαρίου του 2026 (πρώτες εκθέσεις το 2027) αφορά τις εισηγμένες ΜμΕ και
• η 1η Ιανουαρίου του 2028 (πρώτες εκθέσεις το 2029) αφορά τις εταιρείες εκτός ΕΕ με υποκαταστήματα/θυγατρικές στην ΕΕ.
Οι εταιρείες που υπόκεινται στο CSRD θα πρέπει να υποβάλλουν αναφορές σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα Αναφοράς Αειφορίας (ESRS). Τα προσχέδια προτύπων αναπτύσσονται από την EFRAG, παλαιότερα γνωστή ως European Financial Reporting Advisory. Τα πρότυπα θα είναι προσαρμοσμένα στις πολιτικές της ΕΕ, ενώ θα βασίζονται και θα συμβάλλουν σε διεθνείς πρωτοβουλίες τυποποίησης. Η Επιτροπή θα πρέπει να εγκρίνει το πρώτο σύνολο προτύπων έως τα μέσα του 2023, με βάση τα σχέδια προτύπων που δημοσιεύει η EFRAG.
Μια εταιρεία που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής, θα πρέπει να αναφέρει πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την κατανόηση των επιπτώσεων από τη δραστηριότητα της εταιρείας σε θέματα βιωσιμότητας και το πώς επηρεάζουν την ανάπτυξη, την απόδοση και τη θέση της εταιρείας. Πρωτίστως θα αναφέρεται η περιγραφή του επιχειρηματικού μοντέλου, της στρατηγικής, των ευκαιριών και της ανθεκτικότητας στους κινδύνους βιωσιμότητας, καθώς και τα σχέδια μετάβασης. Οι στόχοι θα καταγράφονται αναλυτικά και η κατάσταση προόδου τους θα εμφανίζεται με δείκτες. Η εν λόγω Οδηγία δίνει έμφαση στην εταιρική διακυβέρνηση αναφορικά με τη βιωσιμότητα της εταιρείας, με ανάλυση των διοικητικών, διαχειριστικών και εποπτικών φορέων, καθώς και της τεχνογνωσίας τους σχετικά με την εκπλήρωση του ρόλου τους. Τέλος, η ανάλυση θα περιλαμβάνει όλες τις εταιρικές πολιτικές βιωσιμότητας, τα προγράμματα κινήτρων που συνδέονται με θέματα αειφορίας, τη δέουσα επιμέλεια των θεμάτων βιωσιμότητας που συνδέονται με τις επιπτώσεις των ενεργειών κάθε εταιρείας, με σκοπό την πρόληψη και τον μετριασμό των βασικών κινδύνων, τη διαχείρισή τους, όπως και την αποκατάσταση των τυχόν συνεπειών τους.
Είναι προφανές ότι η ΕΕ κάνει ένα πολύ σημαντικό βήμα να καταστήσει τα ζητήματα βιωσιμότητας αναπόσπαστο μέρος της χρηματοοικονομικής της πολιτικής, προκειμένου να υποστηρίξει την ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, που αποβλέπει στη συμβατότητα των ιδιωτικών επενδύσεων με τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία. Εκτιμάται πως μέχρι το τέλος της δεκαετίας θα εφαρμοστεί από το μεγαλύτερο μέρος της επιχειρηματικότητας, είτε μέσω του «domino effect» από την αλυσίδα αξίας των μεγάλων και μεσαίων επιχειρήσεων, τις επιχειρηματικές σχέσεις και την αλυσίδα εφοδιασμού τους είτε μέσω της βιώσιμης αξιολόγησης, ως απαίτηση των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων μέσω των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργακόπουλος είναι σύμβουλος εταιρικής υπευθυνότητας, Partner της εταιρείας Netrino, ενώ ο Γιώργος Καϊσμαρίδης είναι Executive Business Consultant, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής Επιχειρηματικότητας (ΕΠΙ3) της Netrino.