ΟΙ ΕΞΑΓΟΡΕΣ ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΠΛΑΝΟ

Οι εξαγορές κι οι συγχωνεύσεις μετασχημάτισαν και πάλι τον χάρτη του οργανωμένου λιανεμπορίου. Οι αλυσίδες διεισδύουν στις τοπικές αγορές μέσω των συμβάσεων δικαιόχρησης, ενώ στα επενδυτικά τους πλάνα προβλέπονται επενδύσεις κυρίως σε μικρομεσαία καταστήματα. «Έξω πάμε καλά»: στα Βαλκάνια γίνονται νέα επιχειρηματικά ανοίγματα, αλλά ο εγχώριος πόλεμος των τιμών δεν λεει να σταματήσει. Ταυτόχρονα η έλευση του ευρώ έφερε σφοδρό κύμα ανατιμήσεων. Πρόκειται για ορισμένες από τις βασικότερες εξελίξεις που σημάδεψαν την πορεία του κλάδου των σούπερ μάρκετ το τελευταίο 18μηνο.

Σημαντικά ήταν και τα γεγονότα που συνέβησαν στο θεσμικό περιβάλλον του κλάδου. Για τις καθυστερήσεις πληρωμών έγινε προσπάθεια να… μπουν σε τάξη, ο νόμος για την απαγόρευση των πωλήσεων κάτω του τιμολογιακού κόστους τέθηκε σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2002, το Υπουργείο Ανάπτυξης ολοκλήρωσε την παρέμβασή του για την αναμόρφωση του πλαισίου λειτουργίας των λαϊκών αγορών, του υπαίθριου και του πλανόδιου εμπορίου. Ωστόσο υπάρχουν και προβλήματα που χρονίζουν, όπως το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων, το οποίο αποτελεί τον γόρδιο δεσμό της εμπορικής κοινότητας εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.

Ας δούμε όμως με περισσότερες λεπτομέρειες πώς κύλησαν οι τελευταίοι 18 μήνες για το οργανωμένο λιανεμπόριο. Οι μεγάλες αλυσίδες, όπως ήταν αναμενόμενο, πρωτοστάτησαν και πάλι στις εξελίξεiς, με την ΑΤΛΑΝΤΙΚ να εξαγοράζει την ΑΡΙΣΤΑ και τη ΜΑΣΟΥΤΗΣ να θέτει υπό τον έλεγχό της την ΑΛΦΑ ΔΕΛΤΑ. Οι δύο αυτές εξαγορές επηρέασαν κατά κύριο λόγο τις ισορροπίες του κλάδου στη βόρεια Ελλάδα. Επέδρασαν όμως και σε πανελλαδικό επίπεδο, διαφοροποιώντας τα μερίδια της αγοράς. Όλες οι ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι επιθετικές κινήσεις εκ μέρους των ισχυρών του κλάδου, οι οποίες έχουν ως στόχο την περαιτέρω ενίσχυσή τους, θα συνεχιστούν και το επόμενο διάστημα. Εξάλλου δεν είναι τυχαίες οι δηλώσεις στελεχών της ΑΤΛΑΝΤΙΚ ότι δεν εγκαταλείπουν την πολιτική των εξαγορών ούτε της ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΣ ότι συνεχίζουν να δέχονται προσφορές επιχειρηματιών για τη σύναψη συμμαχιών.

Ο όμιλος ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΣ επέμεινε στις στρατηγικές του κινήσεις εκτός των ελληνικών συνόρων. Το πρώτο κατάστημά του στη Σερβία απέδειξε ότι η επιλογή πριν από μερικά χρόνια των Σκοπίων για επενδύσεις δεν ήταν τυχαία. Τα Βαλκάνια αποτελούν πλέον για τον όμιλο μία αγορά με εξαιρετικό αναπτυξιακό ενδιαφέρον. Μάλιστα, μετά το πρώτο Super Vero στο Βελιγράδι, η εταιρεία προετοιμάζεται για τη δημιουργία και μιας ακόμη μονάδας στην ίδια πόλη, ενώ οι επόμενες κινήσεις του δρομολογούνται με άκρα μυστικότητα.

Από την πλευρά της η ΚΑΡΦΟΥΡ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ έκανε δύο δυναμικά ανοίγματα. Το ένα στον τομέα των υπηρεσιών, εγκαινιάζοντας τα πρώτα της γραφεία Carrefour Travel εντός των υπέρ μάρκετ της Πέτρου Ράλλη και του Μαρουσίου, και το δεύτερο στον τομέα της ψυχαγωγίας με τη δημιουργία ενός σύγχρονου πολυχώρου στην περιοχή της Λάρισας. Μάλιστα για το σκοπό αυτό θα εγκατασταθεί στην Πάτρα ο πολυκινηματογράφος Europlex Cinemas Hellas, σε ιδιόκτητο οικόπεδο της αλυσίδας όπου ήδη λειτουργούν ένα δικό της σούπερ μάρκετ και άλλα δέκα καταστήματα.

Το franchise αποτέλεσε ένα ακόμη σημαντικό πεδίο επενδύσεων για το οργανωμένο λιανεμπόριο. Η DIA HELLAS, η ΑΛΦΑ-ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ, η ΚΑΡΦΟΥΡ MΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ και η ΑΤΛΑΝΤΙΚ έχουν ήδη λάβει τις αποφάσεις τους. Η DIA HELLAS πριν από χρόνια εισήλθε πρώτη στο franchise, ενώ η ΑΛΦΑ-ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ, μετά την εξαγορά της ΤΡΟΦΟ, δημιούργησε τα καταστήματα Τροφό Μάρκετ, τα οποία αναπτύσσει με συμβάσεις δικαιόχρησης. Αρχικά το σχετικό project ανέλαβε η ΕΝΑ, όμως στη συνέχεια η ευθύνη του franchise πέρασε απευθείας στην ΑΛΦΑ-ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ. Από την πλευρά της η ΚΑΡΦΟΥΡ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ έκανε το μεγάλο βήμα δανείζοντας τον τίτλο 5’ Μαρινόπουλος σε ιδιώτες επιχειρηματίες και ιδρύοντας την πρώτη τέτοιου τύπου μονάδα στα μέσα του φετινού καλοκαιριού. Όσο για την ΑΤΛΑΝΤΙΚ, εισήλθε στην αγορά του franchise μετά την εξαγορά της ΑΡΙΣΤΑ.

Σε ό,τι αφορά τα επενδυτικά πλάνα του κλάδου, ο κύριος όγκος των προς διάθεση κεφαλαίων κατευθύνεται στη δημιουργία καταστημάτων μικρού και μεσαίου μεγέθους. Οι επενδύσεις για καταστήματα από 400 τ.μ. έως 1.500 τ.μ. καλύπτουν περίπου το 60% των κεφαλαίων που διατίθενται κατ’ έτος για την επέκταση των δικτύων των αλυσίδων. Ωστόσο πρέπει να σημειωθεί ότι λόγω των εξαγορών και των συγχωνεύσεων, αλλά και των ανακαινίσεων των παλαιών καταστημάτων, τα τελευταία χρόνια είναι αισθητή η μείωση των επενδύσεων σε νέες εμπορικές μονάδες.

Στους ομίλους αφορών οι πρόσφατες ανακατατάξεις ήταν μικρού βεληνεκούς, με εξαίρεση ίσως τη συμμαχία της ΕΛΕΤΑ με τον ΑΣΠΙΔΑ υπό την επωνυμία ΚΕΑ. Οι μικρομεσαίες αλυσίδες, και πολύ περισσότερο οι μικρές, δείχνουν ότι αντιλαμβάνονται τις εξελίξεις και προσπαθούν να αντιδράσουν στον βαθμό που τους το επιτρέπουν οι συνθήκες. Πάντως τουλάχιστον μέχρι σήμερα οι όμιλοι αγορών δεν τόλμησαν το μεγάλο βήμα, τη λειτουργία δηλαδή των επιχειρήσεων-μελών τους υπό ενιαίο εμπορικό τίτλο.

Ταυτόχρονα τα κονταροχτυπήματα μεταξύ των ομίλων για τη διεκδίκηση νέων μελών συνεχίζονται, ενώ εντείνονται οι προσπάθειές τους αφενός για την ενίσχυση των κεντρικών συμφωνιών τους με τους προμηθευτές και αφετέρου για τη διεύρυνση των συλλογών τους με private label προϊόντα.

Αναμφίβολα το κύμα ανατιμήσεων που έφερε η έλευση του ευρώ στην ελληνική αγορά απασχόλησε τόσο τον επιχειρηματικό κόσμο και τους καταναλωτές όσο και την κυβέρνηση. Όλα δείχνουν ότι το θέμα αυτό θα εξακολουθήσει να απασχολεί επίμονα και επί μακρόν την οικονομική και την πολιτική ζωή του τόπου.

Το οργανωμένο λιανεμπόριο εισήλθε με επιτυχία στο περιβάλλον του ευρώ, όμως δεν μπόρεσε να αναχαιτίσει τις ανατιμήσεις στα αγαθά ευρείας κατανάλωσης που αποφάσισαν οι βιομηχανίες και που σε ορισμένες περιπτώσεις έφθασαν το 10%. Μάλιστα, στο 12μηνο Αύγουστος 2001-Αύγουστος 2002 οι ανατιμήσεις σε κάποιες περιπτώσεις έφθασαν και το 30,21%. Το Υπουργείο Ανάπτυξης αναγκάστηκε να περάσει στην αντεπίθεση παραπέμποντας στον εισαγγελέα γνωστές εταιρείες οι οποίες είχαν προχωρήσει σε ανατιμήσεις χωρίς να ενημερώσουν προηγουμένως τη διεύθυνση Βιομηχανικών Προϊόντων για τη σχεδιαζόμενη τιμολογιακή πολιτική τους. Η πρωτοβουλία αυτή του Υπουργείου δεν απέφερε το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Οι αυξήσεις συνεχίστηκαν, ο πληθωρισμός υπέστη ανήκεστο βλάβη, ενώ στον χορό των ανατιμήσεων εισήλθε ορμητικά και ο κλάδος των νωπών οπωροκηπευτικών, με το ευρώ στις λαϊκές αγορές να έχει ισοτιμία 1/1 με το… κατοστάρικο.

Το κύμα των ανατιμήσεων πέρασε και στο 2003. Το α’ εξάμηνο του έτους οι αυξήσεις στα βιομηχανικά αγαθά κυμάνθηκαν από 3% έως 11,5%, ενώ υπερβολική ήταν η άνοδος των τιμών στα νωπά φρούτα και λαχανικά.

Το ζήτημα της απαγόρευσης των πωλήσεων κάτω του τιμολογιακού κόστους εδώ και μήνες προβληματίζει την επιχειρηματική κοινότητα. Το Υπουργείο Ανάπτυξης δεν υποστήριξε σθεναρά την εφαρμογή του νόμου που ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2002, ο ΣΕΣΜΕ πιέζει για την καθιέρωση του νέου καθεστώτος, ενώ ορισμένες αλυσίδες συνεχίζουν την επιθετική τιμολογιακή πολιτική τους με τιμές έως και 12% κάτω του τιμολογιακού κόστους. Πάντως μετά από πιέσεις και την πάροδο περίπου 15 μηνών, η πρώτη υπόθεση παραβίασης του νόμου έφθασε στην Επιτροπή Ανταγωνισμού, ενώ αναμένονταν και νέες παραπομπές.

Σε θεσμικό επίπεδο η χώρα μας τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της ελληνικής Προεδρίας στην ΕΕ, επέμεινε και επιμένει να διαφωνεί με μία γενική απελευθέρωση των πωλήσεων κάτω του κόστους.

Στο διάστημα που προηγήθηκε θεσμοθετήθηκαν τα ανώτατα όρια στις καθυστερήσεις των πληρωμών. Έτσι εφόσον δεν υφίσταται σύμβαση, δεν θα πρέπει πλέον να υπερβαίνουν τις 30 ημέρες για τις ιδιωτικές συμβάσεις και τις 60 για τις συμβάσεις με το δημόσιο.

Τέλος, η αλλαγή του ωραρίου λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων παραμένει ανοικτό ζήτημα εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Σε ό,τι αφορά όμως τους νομάρχες και τα προβλήματα που είχαν δημιουργήσει σε ορισμένες περιπτώσεις με αυθαίρετες αποφάσεις, σημειώθηκε μία ουσιαστική εξέλιξη: μετά από νομοθετική παρέμβαση έχασαν την αρμοδιότητα που είχαν να καθορίζουν το ωράριο στην περιφέρειά τους.