ΟΙ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ ΣΤΟ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ : ΛΙΓΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΜΙΚΡΟ ΚΑΛΑΘΙ ΑΓΟΡΩΝ

Η συμμετοχή των αλλοδαπών στο σύνολο των εργαζόμενων ανά αλυσίδα είναι κατά μέσο όρο 1% με 2%, ενώ η δυσκολία που αντιμετωπίζουν με την ελληνική γλώσσα είναι η κύρια αιτία για την οποία δεν έχουν σημαντικές ευκαιρίες απασχόλησης στα δίκτυα πωλήσεων. Αλλά ούτε η συμμετοχή τους ως καταναλωτών στον τζίρο των αλυσίδων σούπερ μάρκετ, όπως εκτιμούν στελέχη του λιανεμπορίου, δίνει το κίνητρο στις επιχειρήσεις να στραφούν στρατηγικά στην ικανοποίηση των αναγκών τους.rnΚι όμως οι αλλοδαποί στην Ελλάδα επισήμως ανέρχονται σε 762.000 –ανεπίσημα ξεπερνούν το 1.000.000– αντιπροσωπεύοντας από 7% έως 10% του πληθυσμού της χώρας, δουλεύοντας, στήνοντας δικές τους επιχειρήσεις, αποκτώντας κινητή και ακίνητη περιουσία, αυξάνοντας το «ειδικό βάρος τους» στην οικονομία μας.

Η συμμετοχή τους στο σύνολο των εργαζόμενων ανά αλυσίδα και σε μέσα επίπεδα διαμορφώνεται στο 1% με 2%, ενώ η δυσκολία που αντιμετωπίζουν με την ελληνική γλώσσα είναι η κύρια αιτία για την οποία δεν έχουν σημαντικές ευκαιρίες απασχόλησης στα δίκτυα πωλήσεων, όπου απασχολείται ο κύριος όγκος των εργαζόμενων στο οργανωμένο λιανεμπόριο.

Περιορισμένη είναι όμως η παρουσία των αλλοδαπών και ως καταναλωτών στα σούπερ μάρκετ, αφού όπως δηλώνεται –χωρίς ωστόσο να τεκμηριώνεται με αριθμητικά στοιχεία ή συγκεκριμένες μετρήσεις– ο τζίρος που πραγματοποιείται από αυτούς «χάνεται» στον τεράστιο όγκο πωλήσεων που πραγματοποιούν οι αλυσίδες ετησίως.

Ας δούμε όμως αναλυτικότερα πώς περιγράφουν τα ίδια τα στελέχη της αγοράς τη σχέση που έχουν αναπτύξει οι αλλοδαποί, είτε ως εργαζόμενοι είτε ως καταναλωτές, με το οργανωμένο λιανεμπόριο.

Αν κάπου οι αλλοδαποί φαίνεται να κερδίζουν σημαντικό αριθμό θέσεων εργασίας αυτές βρίσκονται στους χώρους των αποθηκών και, πάντως, μακριά από τις συναλλαγές με τους καταναλωτές, δεδομένου ότι κάθε επιχείρηση έχει επενδύσει σημαντικά κεφάλαια και πολύ χρόνο στην εξυπηρέτηση των πελατών της, η οποία πρώτα απ’ όλα απαιτεί τη σωστή χρήση της ελληνικής γλώσσας, η οποία μάλιστα τυγχάνει να είναι μια από τις δυσκολότερες παγκοσμίως. Υπό αυτή την έννοια οι αλλοδαποί εργαζόμενοι μπορούν να αποδώσουν ως αποθηκάριοι, μεταφορείς, συσκευαστές προϊόντων ή βοηθοί οδηγών, γνωρίζοντας στοιχειώδη ελληνικά ώστε να αναγιγνώσκουν τα βασικά στοιχεία μιας παραγγελίας και να την εκτελούν. Άλλες θέσεις στις οποίες μπορούν να απασχοληθούν αφορούν στην καθαριότητα των εγκαταστάσεων (αποθηκών και δικτύου πωλήσεων) και σε εξαιρετικές περιπτώσεις στην τοποθέτηση προϊόντων στα ράφια των καταστημάτων.

Στην πλειονότητά τους ως προς τις εθνικότητές τους οι αλλοδαποί είναι Βούλγαροι, Αλβανοί, Γεωργιανοί, Μολδαβοί, Πακιστανοί και Ινδοί, ενώ στον κλάδο απασχολούνται εργαζόμενοι και από άλλες χώρες της Ανατολής, καθώς και από χώρες της πρώην ΕΣΣΔ. Στη συντριπτική πλειοψηφία τους δείχνουν ενδιαφέρον για το πόστο που αναλαμβάνουν, ενώ δεν προκαλούν προβλήματα, καθώς όσοι επιδιώκουν την πρόσληψή τους σε μια οργανωμένη αλυσίδα το κάνουν με στόχο την πλήρη ενσωμάτωσή τους στην ελληνική κοινωνία, αλλά και γιατί πρακτικά το περιβάλλον μιας μεγάλης εταιρείας δεν επιτρέπει κανενός είδους παρεκτροπές. Οι εξαιρέσεις είναι ιδιαίτερα περιορισμένες.

Μεταξύ των αλλοδαπών, όπως τουλάχιστον μας επισημάνθηκε, ξεχωρίζουν για την εργατικότητα, την αξιοπιστία και τη σταθερότητα της συνεργασίας τους οι Πακιστανοί και οι Ινδοί.

Από την πλευρά του ο Έλληνας καταναλωτής αποδέχεται να εξυπηρετείται από αλλοδαπό υπάλληλο, αρκεί βέβαια να μπορεί να επικοινωνήσει σε ανεκτό επίπεδο μαζί του. Πάντως στη μεγάλη πλειονότητά τους οι εταιρείες δεν απασχολούν αλλοδαπούς σε πόστα όπως των νωπών κρεάτων και των λαχανικών, των γαλακτοκομικών και των αλλαντικών, όπου ο πελάτης αξιώνει άριστο σέρβις από το κατάστημα.

Σημειώνεται ως αυτονόητο γεγονός ότι οι εταιρείες του οργανωμένου λιανεμπορίου προσλαμβάνουν ως μέλη του προσωπικού τους μόνο όσους αλλοδαπούς διαθέτουν όλα τα νόμιμα παραστατικά και τους αντιμετωπίζουν μισθολογικά ακριβώς όπως και τους Έλληνες συναδέλφους τους.

Θα έλεγε κανείς ότι οι αλλοδαποί ως καταναλωτές κατατάσσονται σε δύο βασικές κατηγορίες. Στην πρώτη περιλαμβάνονται όσοι συγκλίνουν ή προσπαθούν να συγκλίνουν στο πρότυπο του Έλληνα καταναλωτή –συνήθως πρόκειται για ανθρώπους μόνιμα εγκατεστημένους στην Ελλάδα με τις οικογένειές τους ή έχουν δημιουργήσει οικογένεια στη χώρα μας. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν όσοι παραμένουν στη χώρα μας για περιορισμένο χρονικό διάστημα, με σκοπό την επιστροφή στις πατρίδες τους με τις οικονομίες από την εργασία τους στην Ελλάδα.

Όπως μας πληροφόρησαν τα στελέχη των αλυσίδων, οι καταναλωτές της πρώτης κατηγορίας, ευρισκόμενοι πλησιέστερα στο ελληνικό πρότυπο καταναλωτικής συμπεριφοράς, ως επί το πλείστον επιλέγουν επώνυμες μάρκες και μάλλον δύσκολα καταφεύγουν στα private label προϊόντα ή σε αγαθά δεύτερης ποιότητας. Ως καταναλωτές οι αλλοδαποί της δεύτερης κατηγορίας, περιορίζουν τις επιλογές τους σε αγαθά χαμηλής αξίας, καθώς η πρώτη τους προτεραιότητα όσο μένουν στη χώρα μας είναι το να εξοικονομήσουν χρήματα.

Πάντως τα στελέχη των αλυσίδων επιμένουν ότι ο τζίρος των επιχειρήσεων που προέρχεται από τις αγορές των αλλοδαπών δεν έχει μεγάλη συμμετοχή στο ετήσιο σύνολο των πωλήσεών τους και για τον λόγο αυτόν οι εταιρείες δεν διαφοροποιούν ιδιαίτερα την τιμολογιακή και γενικότερα την εμπορική πολιτική τους ανά κατάστημα προκειμένου να βρεθούν πιο κοντά στις ανάγκες των αλλοδαπών. Πάντως, σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις καταστημάτων, οι αλυσίδες τροποποιούν το μίγμα των προϊόντων τους όταν διαπιστώνουν ότι οι περιοχές που εδρεύουν κατοικούνται από πολλούς αλλοδαπούς συγκεκριμένης εθνικότητας, ενισχύοντας πχ την γκάμα των ποτών με vodka όταν οι αλλοδαποί προέρχονται από χώρες της πρώην ΕΣΣΔ ή των μπαχαρικών όταν έχουν προέρχονται από το Πακιστάν ή την Ινδία. Ως προς την κοινωνική συμπεριφορά τους τονίζεται ότι ουδέποτε προκαλούν ένταση εκτός των καταστημάτων.

Ποια είναι όμως η σχέση που αναπτύσσει καθένας των ισχυρότερων «παικτών» των αλυσίδων σούπερ μάρκετ με τους αλλοδαπούς, εργαζόμενους και καταναλωτές;

ΚΑΡΦΟΥΡ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ

Η εταιρεία έχει συμπεριλάβει στο εργατικό δυναμικό της και αλλοδαπούς από τρίτες χώρες, απασχολώντας τους κυρίως στους αποθηκευτικούς χώρους. Όμως η διοίκησή της επιφυλάχθηκε να δημοσιοποιήσει περισσότερα στοιχεία για το προφίλ των αλλοδαπών, τις εθνικότητές τους, τις θέσεις που καταλαμβάνουν, καθώς και τα προβλήματα που ενδεχομένως αντιμετωπίζει η εταιρεία στη συνεργασία μαζί τους.

Σε ό,τι αφορά την τιμολογιακή της πολιτική, είναι η ίδια στο σύνολο του δικτύου της, ανεξαρτήτως των ιδιαιτεροτήτων της πληθυσμιακής σύνθεσης των περιοχών όπου εδρεύουν οι μονάδες της. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μόνο, όταν δηλαδή το επιβάλλει ο ανταγωνισμός και ειδικότερα όταν κάποιο κατάστημα της αλυσίδας γειτνιάζει με άλλο που «χτυπά» τις τιμές, η ΚΑΡΦΟΥΡ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ υποχρεώνεται να προσαρμόζει αναλόγως την τιμολογιακή πολιτική της. Αλλά αυτό δεν σχετίζεται κατ’ ανάγκη με την παρουσία αλλοδαπών.

Αντίστοιχα στην πολιτική της αναφορικά με το μίγμα των προϊόντων της στα ράφια δεν υπάρχουν ειδικές προβλέψεις σχετικά με τις προτιμήσεις των αλλοδαπών πελατών της. Εξαίρεση στον κανόνα αποτελεί, ορισμένες μόνο φορές, η πρόβλεψη για την ικανοποίηση των αλλοδαπών της ΕΕ –πχ για τους Γάλλους το κατάστημα του Αμαρουσίου της αλυσίδας ενισχύει τη συλλογή ειδικών κωδικών στα τετράδια ή άλλων σχολικών ειδών, αφού κοντά στο κατάστημα εδρεύει η Γαλλική Σχολή. Σε περιοχές όπου κατοικούν οικογένειες χαμηλού κοινωνικού εισοδήματος, στις κατηγορίες ένδυσης-υπόδησης η αλυσίδα δεν φιλοξενεί κωδικούς υψηλής τιμής. Η σύνθεση του κωδικολογίου της εταιρείας, αν και εξυπηρετεί τις ανάγκες των αλλοδαπών, απευθύνεται ουσιαστικά για τους Έλληνες καταναλωτές.

ΑΦΟΙ ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΙ

Δεν ξεπερνούν τους 100 οι αλλοδαποί εργαζόμενοι στις εγκαταστάσεις του ομίλου ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΣ. Όπως επισημαίνουν στελέχη του, οι προσλήψεις αλλοδαπών δεν είναι συχνές, κυρίως λόγω των προβλημάτων που παρατηρούνται με τα έγγραφα, αλλά και της δυσκολίας που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι στη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Όποτε γίνονται προσλήψεις, αυτές αφορούν κυρίως Γεωργιανούς, Μολδαβούς, Πακιστανούς και Ινδούς, οι οποίοι αναλαμβάνουν εργασία είτε στις αποθήκες της εταιρείας είτε στις εγκαταστάσεις τεμαχισμού και συσκευασίας του κρέατος.

Σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των καταναλωτικών αναγκών των αλλοδαπών η εταιρεία τροποποιεί την τιμολογιακή της πολιτική ή ακόμη και τη σύνθεση των προϊόντων που φιλοξενεί στα ράφια συγκεκριμένων καταστημάτων, ώστε να κερδίζει το ενδιαφέρον τους, ανεβάζοντας τη συχνότητα των επισκέψεών τους. Στο μεταξύ, σε μονάδες που εδρεύουν σε περιοχές όπως η Πλατεία Βάθη, το Μεταξουργείο ή η Αχαρνών, το εμπορικό τμήμα της αλυσίδας εμπλουτίζει τις συλλογές των private label προϊόντων –καθώς και των first price προϊόντων– ενώ παράλληλα συμπιέζει στα κατώτατα δυνατά όρια τις τιμές λιανικής σε κατηγορίες προϊόντων που έλκουν τους αλλοδαπούς. Μάλιστα, όπως επισημαίνεται, σε όσες κατηγορίες δεν υπάρχουν first price κωδικοί η εταιρεία «αναγκάζεται» να κατεβάσει τις τιμές στα προϊόντα Spar, ώστε να κεντρίσει το ενδιαφέρον των αλλοδαπών. Σημειώνεται πάντως ότι οι όποιες σχετικές προσαρμογές προωθεί η αλυσίδα αφορούν αποκλειστικά τα καταστήματα της πρωτεύουσας.

ΑΤΛΑΝΤΙΚ

Χαμηλότερη του 1% είναι η συμμετοχή των αλλοδαπών εργαζόμενων στο σύνολο των απασχολούμενων στην ΑΤΛΑΝΤΙΚ. Όπως επισημαίνουν στελέχη της, ο εξαιρετικά περιορισμένος αριθμός των αλλοδαπών στο εργατικό δυναμικό της εταιρείας οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η διεύθυνση προσωπικού προσλαμβάνει ξένους εφόσον γνωρίζουν καλά την ελληνική γλώσσα, κριτήριο το οποίο πληρούν ελάχιστοι ενδιαφερόμενοι, ενώ κατ’ εξαίρεση αλλοδαποί χωρίς καλή γνώση ελληνικών προσλαμβάνονται μόνο για τις αποθήκες της ΑΤΛΑΝΤΙΚ.

Η αλυσίδα δεν διαφοροποιεί την πολιτική της –εμπορική ή τιμολογιακή– προκειμένου να αυξήσει τις πωλήσεις της σε πληθυσμιακές ομάδες όπως αυτή των αλλοδαπών, καθώς εκτιμά ότι τα οφέλη από μια τέτοια ενέργεια θα είναι περιορισμένα. Ωστόσο, μέσω των private label και των first price private label αγαθών η αλυσίδα στηρίζει σημαντικά την εκπτωτική της πολιτική, βρισκόμενη με τον τρόπο αυτό κοντά στις ανάγκες των αλλοδαπών.

ΜΕΤΡΟ

Περιορισμένος είναι ο αριθμός των αλλοδαπών εργαζόμενων στο δίκτυο πωλήσεων της ΜΕΤΡΟ. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της αλυσίδας, η συμμετοχή τους στο σύνολο του προσωπικού της φθάνει το 1,7%. Ενώ η παρουσία τους είναι πιο ενισχυμένη στον τομέα των αποθηκών, φθάνοντας το 6%, στα καταστήματα είναι η μικρότερη από οποιονδήποτε άλλο τομέα και δεν υπερβαίνει το 1% του προσωπικού τους. Η εταιρεία τοποθετεί τους αλλοδαπούς σε θέσεις όπου δεν απαιτείται η καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας, επισημαίνοντας ότι η μισθολογική αντιμετώπισή τους είναι ανάλογη με αυτή των Ελλήνων εργαζόμενων.

Η ΜΕΤΡΟ δεν διαφοροποιεί την τιμολογιακή πολιτική της ανά μονάδα προκειμένου να προσελκύει αλλοδαπούς καταναλωτές, ωστόσο σε ό,τι αφορά την γκάμα των αγαθών, θέλοντας να τονώσει το ενδιαφέρον των πελατών που ανήκουν σε ειδικές κατηγορίες του πληθυσμού –σε αυτές ανήκουν και αυτοί που προέρχονται από τρίτες χώρες– αποφασίζει αλλαγές στη σύνθεση του ραφιού, οι οποίες ωστόσο είναι περιορισμένης έκτασης και δεν γίνονται εύκολα αντιληπτές από τους υπόλοιπους καταναλωτές. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, η οργάνωση των ραφιών είναι οριζόντια, τόσο στα επώνυμα είδη, όσο όμως και στα private label, που έχουν την ίδια περίπου παρουσία σε όλα τα ράφια της αλυσίδας.

Σε χαμηλά επίπεδα βρίσκεται η συμμετοχή των αλλοδαπών απασχολούμενων στο σύνολο των εργαζόμενων της ΠΕΝΤΕ. Σύμφωνα με στελέχη της εταιρείας, γίνεται προσπάθεια ώστε οι ανάγκες της σε προσωπικό να καλύπτονται από Έλληνες εργαζόμενους, ενώ προσλήψεις ξένων γίνονται μόνο μετά από συστάσεις, γι’ αυτό και ο συνολικός αριθμός τους παραμένει εξαιρετικά περιορισμένος. Όσο για τις θέσεις εργασίας που καλύπτουν αφορούν κυρίως τις αποθήκες.

Η εταιρεία δεν παρακολουθεί την καταναλωτική συμπεριφορά των αλλοδαπών, θεωρώντας ότι οι αγορές τους δεν επηρεάζουν αισθητά τα ετήσια έσοδά της. Πάντως κορυφαίος παράγοντας της αλυσίδας επισημαίνει ότι οι αλλοδαποί περιορίζουν τις αγορές τους στα είδη χαμηλού κόστους, καθορίζοντας ως προσδιοριστικό στοιχείο των επιλογών τους την τιμή κάθε αγαθού. Στο πλαίσιο αυτό το ενδιαφέρον τους είναι εστιασμένο στους private label κωδικούς.

DIA

Μηδενική είναι η συμμετοχή των αλλοδαπών στο εργατικό δυναμικό της DIA. Η εταιρεία, σύμφωνα με δηλώσεις στελεχών της, δεν απασχολεί αλλοδαπούς σε κανένα από τα καταστήματά της, καθώς και σε κανέναν άλλο τομέα εργασίας, χωρίς ωστόσο αυτό να οφείλεται σε κάποιους ιδιαίτερους λόγους.

Η εταιρεία αντιμετωπίζει τους αλλοδαπούς καταναλωτές όπως ακριβώς και τους Έλληνες, χωρίς δηλαδή να διαφοροποιεί την εμπορική της πολιτική στις μονάδες της που εδρεύουν σε περιοχές με έχουν έντονη παρουσία. Όπως μας επισημάνθηκε, από την κάρτα πιστότητας της αλυσίδας θα μπορούσαν να υπάρξουν συγκεκριμένα συμπεράσματα σχετικά με τον αριθμό των αλλοδαπών, τις εθνικότητές τους και τις καταναλωτικές τους συνήθειες, ωστόσο κρίνεται ότι μιας τέτοιας κλίμακας μικροοικονομική ανάλυση δεν θα απέφερε σημαντικά οφέλη στην αλυσίδα.

Μόνο ως καταναλωτές εισέρχονται οι αλλοδαποί στις μικρομεσαίες και μικρές επιχειρήσεις του οργανωμένου λιανεμπορίου. Παράγοντες των ομίλων αγορών δήλωσαν στο «σελφ σέρβις» ότι ο αριθμός των αλλοδαπών που εργάζονται στα μικρά-οικογενειακά σούπερ μάρκετ είναι εξαιρετικά περιορισμένος, καθώς δεν έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη των επιχειρηματιών, ενώ προϋπόθεση για την οποιασδήποτε πρόσληψη είναι η σύσταση ή η προηγούμενη γνωριμία.

Σε ό,τι αφορά την καταναλωτική τους συμπεριφορά, οι αλλοδαποί, όπως διαπιστώνεται κυρίως στην περιφέρεια, φαίνεται ότι προτιμούν τα μικρά καταστήματα –κυρίως τα συνοικιακά σούπερ μάρκετ που βρίσκονται κοντά στους χώρους είτε της εργασίας είτε της κατοικίας τους– ενώ τα μεγάλα σούπερ μάρκετ τα επισκέπτονται όταν πρόκειται να ψωνίσουν μαζικά και κατά κανόνα όταν προγραμματίζουν να στείλουν προμήθειες στην πατρίδα τους.