Στη σύντομη παρουσίαση της πρώτης μεγάλου μήκους ταινίας της Δήμητρας Κουζή, με τίτλο «Καλημέρα κύριε Φώτη», με αφορμή τη συμμετοχή της στο 22ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, αναφέρονται τα εξής: «Ο δάσκαλος Φώτης Ψυχάρης διδάσκει εδώ και 30 χρόνια στο 54ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών, στην Πλατεία Βάθη.
Η μεγάλη πλειονότητα των μαθητών είναι παιδιά μεταναστών και προσφύγων. Η έλλειψη κοινού γλωσσικού και πολιτισμικού κώδικα ωθεί τον Φώτη να αναπτύξει άλλους τρόπους διδασκαλίας. Το θέατρο, που συνδυάζει πολλές και διαφορετικές τέχνες, είναι ένα από τα εργαλεία του». Η σκηνοθέτρια, σε πρόσφατη συνέντευξή της στην ΕΦΣΥΝ, μιλώντας για την ταινία, κάνει μια αναδρομή στην πρώτη της συνάντηση με τον δάσκαλο Φώτη και τα παιδιά του, στο Μουσείο Μπενάκη. Αυτό που της τράβηξε την προσοχή, δηλώνει, είναι ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφερόταν ο δάσκαλος στα παιδιά, οι γνώσεις τους και η συμμετοχή τους στην περιήγηση.
Το δικό μου ενδιαφέρον κέρδισε, πέρα από την εκπαιδευτική προσέγγιση που ακολουθεί ο δάσκαλος, η οποία θα μπορούσε να είναι απάντηση σε πολλούς που αποφασίζουν για θέματα παιδείας χωρίς να σκέφτονται τα ίδια τα παιδιά, μια φράση του δασκάλου που αναφέρει η σκηνοθέτρια σε κάποιο σημείο της συνέντευξης: «Είναι πολύ σημαντικό να ακούς από έναν δάσκαλο να λέει στα παιδιά ότι το πιο σημαντικό πράγμα είναι η αυτορρύθμιση, δηλαδή το πώς το κάθε παιδί θα ρυθμίζει το ίδιο τον εαυτό του, θα ξέρει το όριό του: μέχρι πού μπορεί να φθάσει, αλλά και μέχρι ποιο όριο θα δεχθεί και τη συμπεριφορά του άλλου»…
Σε όσους ασχολούνται με τη λειτουργία της αγοράς, η λέξη αυτορρύθμιση παραπέμπει στις γνωστές οικονομικές θεωρίες που υποστηρίζουν τη δύναμή της να βρίσκει νέες ισορροπίες χωρίς την παρέμβαση του κράτους, θεωρώντας τον ρόλο του αν όχι περιττό ή περιοριστικό, επουσιώδη. Να, λοιπόν, μια άλλη χρήση της λέξης, που θα έπρεπε να μάθουν από μικροί όσοι ασχολούνται με τα «μεγάλα θέματα», όπως είναι η εξέλιξη των κοινωνικών και οικονομικών συστημάτων, των θεσμών, των επιχειρήσεων, αλλά και με την πολιτική διαχείριση των προκλήσεων κάθε εποχής. Γιατί, παρόλο που στην πλειονότητά τους οι διαμορφωτές του μέλλοντός μας υποστηρίζουν με θέρμη την ανάγκη των ορίων, αυτό που φαίνεται τελικά να τους ενδιαφέρει είναι η ελευθερία (ή μήπως η ασυδοσία) στη μετατόπισή τους κατά το δοκούν. Ίσως γιατί δεν έμαθαν από μικροί να σέβονται τα όρια των άλλων…
Δυστυχώς, αυτή η ελλιπής παιδεία προκαλεί αμέτρητα θύματα, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και ο ίδιος ο πλανήτης γη. Πώς θα μπορούσε, για παράδειγμα, κάποιος, που έχει μάθει να σέβεται τα όρια της φύσης να λαμβάνει και να υλοποιεί αποφάσεις, με το πρόσχημα της ανάπτυξης, οι οποίες, όπως φωνάζουν πλέον ακόμη και όσοι στο παρελθόν αδιαφορούσαν για την επερχόμενη καταστροφή, σε τραγικές συνέπειες για τη ζωή…
Για ένα παιδί είναι πιο εύκολο να μάθει να σέβεται τα όρια που διασφαλίζουν τη συμβίωση με όρους σεβασμού στις ανάγκες ακόμη και του πλέον αδύναμου. Είναι εύκολο να μάθει να δέχεται τη διαφορετικότητα, τις ξεχωριστές ικανότητες, αλλά και τις αδυναμίες, ως μέρος της ζωής και όχι ως στοιχείο που επιτρέπει την άσκηση μιας παράλογης τελικά εξουσίας. Είναι εύκολο γιατί έχει ακόμη ανοιχτά αυτιά και μάτια και καταγράφει χωρίς προκαταλήψεις τις επιπτώσεις της παραβίασης των ορίων που θέτει ο σεβασμός στον άλλο. Με τη βοήθεια της οικογένειας, του σχολείου ή και άλλων θεσμών του κράτους, όταν αυτό λειτουργεί σωστά, μπορεί να μάθει τι σημαίνει να είσαι μέλος μιας ομάδας, που ωφελείται ή πλήττεται από οποιαδήποτε πράξη αφορά την κοινότητα. Μπορεί να μυηθεί σε έναν υγιή τρόπο σκέψης, που εμπεριέχει την ατομική ευθύνη για την υγεία κάθε ενός και διασφαλίζει την ύπαρξη ενός περιβάλλοντος που επιτρέπει την εκδήλωση δεξιοτήτων και αντιλήψεων χρήσιμων σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Δυστυχώς, αυτό το μάθημα δεν το έχουν διδαχθεί πολλοί από όσους επεμβαίνουν στη ζωή μας.
Οι βίαιες παρεμβάσεις στη φύση και σε κοινότητες που δεν έχουν τα μέσα να αντισταθούν, στο όνομα μιας αμφιλεγόμενης ανάπτυξης, έχουν ορατές συνέπειες σε κρίσιμους τομείς της ζωής μας, όπως η υγεία. Είναι δράσεις που διευρύνουν ανεξέλεγκτα τα όρια του ιδιωτικού συμφέροντος, σε βάρος των ορίων επιβίωσης των κοινωνιών, ακόμη και ολόκληρου του πλανήτη. Αποτελούν ένδειξη πως απέχουμε πολύ από την κατανόηση της αξίας της αυτορρύθμισης, όπως τη διδάσκει ο δάσκαλος Φώτης…