Όταν το ημερολόγιο δείξει 31 Δεκεμβρίου, θα κλείσει άλλος ένας κύκλος ζωής μας. Και αυτή τη χρονιά τη ζήσαμε μέρα τη μέρα, σχηματίζοντας νοητικά την εικόνα του αύριο, συνδυάζοντας τα δεδομένα του σήμερα.

Αυτή η διαδικασία, που δημιουργεί μια αίσθηση συνέχειας και δίνει νόημα στη ζωή μας, δέχθηκε ισχυρό πλήγμα την τελευταία δεκαετία. Στη χώρα μας, πεδίο εφαρμογής πολιτικών και επιχειρηματικών πειραματισμών με σαφώς προκαθορισμένο υποκείμενο, εργαλεία και στόχο, η ανασφάλεια για το αύριο «χτύπησε κόκκινο».

Μεταξύ των κλάδων που ένιωσαν βαθιά τι σημαίνει ανασφάλεια ήταν αυτός της δημοσιογραφίας. Φυσικά, πολύ πριν από την εκδήλωση της κρίσης υπήρξαν δομικές αλλαγές που γέννησαν νέες προκλήσεις, όπως η μεταφορά της εκδοτικής δραστηριότητας από ανθρώπους του επαγγέλματος σε επιχειρηματίες άλλων κλάδων, με φαινόμενα εκμετάλλευσης του δικαιώματος της ενημέρωσης για εξυπηρέτηση προσωπικών και πολιτικών σκοπιμοτήτων, αλλά και η ανάπτυξη των ψηφιακών αντίστοιχων καναλιών. Η κρίση πέρασε σαν οδοστρωτήρας πάνω από όσα είχαν γλυτώσει από προηγούμενες… επελάσεις, ισοπεδώνοντας τους ευσυνείδητοους επαγγελματίες.

Η ανασφάλεια για το αύριο, για τη διατήρηση στοιχειωδών μέσων επιβίωσης, οδήγησε πολλούς εργαζόμενους στον κλάδο να δεχθούν υποβάθμιση της δουλειάς τους. Για τη διατήρηση μιας θέσης εργασίας απαραίτητη προϋπόθεση ήταν η ελάχιστη ενασχόληση με την αμερόληπτη δημοσιογραφική έρευνα και η αναπαραγωγή προκάτ ειδήσεων. Ευννοημένοι της κατάστησης ήταν όσοι ασχολήθηκαν με το επάγγελμα βλέποντάς το ως ευκαιρία προσωπικής προβολής και πλουτισμού.

Όμως, μια ουσιώδης ανάγκη δεν μπορεί να καταπιεστεί για πάντα, αφού η καταπίεσή της παράγει δυσλειτουργικές κοινωνικές σχέσεις και έντονες συγκρούσεις. Γι΄ αυτό και η ανάγκη για ενημέρωση δεν έπαψε στιγμή να γεννά ανθρώπους που ψάχνουν την ουσία πίσω από τα γεγονότα και αγωνίζονται για τη διασφάλιση των προϋποθέσεων αναζήτησής της. Στην εποχή της ενδυνάμωσης όσων πολεμούν την έρευνα και τη γνώση, παρά το γεγονός ότι αναφέρονται συχνά στην αξία της τυπικής τους -ακαδημαϊκής- τεκμηρίωσης, εξακολουθούν να υπάρχουν σε όλο τον κόσμο λαμπρά παραδείγματα ανθρώπων που χάνουν ακόμη και τη ζωή τους υπηρετώντας τις αξίες τους.

Στην εναρκτήρια ομιλία της Συνόδου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 11ης Δεκεμβρίου, ο Πρόεδρος Αντόνιο Ταγιάνι, με αφορμή την 70η επέτειο από την υπογραφή της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, υπενθύμισε ότι οι πρώτοι θεματοφύλακες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι οι δημοσιογράφοι, αναφερόμενος σε δημοσιογράφους που δολοφονήθηκαν στην προσπάθεια αποκάλυψης σκανδάλων, όπως η μαλτέζα Δάφνη Καρουάνα Γκαλιζία και ο σλοβάκος Γιαν Κούτσιακ. Και να σημειωθεί πως ο νυν Πρόεδρος του ΕΚ υπήρξε εκπρόσωπος τύπου της κυβέρνησης Μπερλουσκόνι και ένας εκ των ιδρυτών του κόμματος «Forza Italia». Με τον θεσμικό του τώρα ρόλο, έχοντας συνεργαστεί με έναν επιχειρηματία που έφερε…νέα ήθη στις σχέσεις ΜΜΕ-αγοράς-πολιτικής, υπενθυμίζει την αξία της προάσπισης του δικαιώματος στην ενημέρωση. Ξεπερνώντας το οξύμωρο αυτής της πραγματικότητας, αξίζει να αναφερθεί κανείς στη δημόσια αναγνώριση των δημοσιογράφων που κάνουν τη δουλειά τους, παραμερίζοντας σχεδόν κάθε σκέψη για το δικό τους αύριο…

Η διασφάλιση του δικαιώματος άσκησης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος πρέπει να είναι μέλημα καταρχάς των ίδιων των δημοσιογράφων. Πρέπει να είναι όμως και όσων επιθυμούν, ακόμη και στο πιο στενό πλαίσιο της επιδίωξης του κέρδους, να έχουν πρόσβαση σε επιστημονικές και αμερόληπτες έρευνες και αναλύσεις, αφού είναι πολύτιμες για τον σχεδιασμό του μέλλοντός τους. Ίσως με αυτό τον τρόπο αποτραπεί η επικράτηση πολιτικών και επιχειρηματικών πρακτικών που έχουν τραγικές και συχνά μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στην οικονομία, αλλά, το κυριότερο, στην κοινωνία.