Μετά από μια μακρά πορεία στον χώρο της έρευνας, με εξειδίκευση στο λιανεμπόριο τροφίμων, ο Milos Ryba κατέχει πλέον τη θέση του Head of Retail Strategic Projects στον IGD, τον σημαντικότερο οργανισμό του Ηνωμένου Βασιλείου, που μελετά τις εξελίξεις στον κλάδο. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό μας με την ευκαιρία της έκδοσης του επετειακού τεύχους, μιλά για τις αλλαγές που διαμόρφωσαν ένα νέο τοπίο στην αγορά κατά τη δεκαετία από το 2009 έως σήμερα, αλλά και για τις σημαντικότερες τάσεις.

Aπαντώντας στην ερώτηση σχετικά με τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο λιανεμπόριο ταχυκίνητων προϊόντων, στην Ευρώπη και διεθνώς (σε επίπεδο συγκέντρωσης, διεθνούς δραστηριότητας, διείσδυσης σε νέες αγορές, ανάπτυξης τζίρου, δικτύου καταστημάτων κλπ), ο Milos Ryba τοποθετήθηκε ως εξής:

Milos Ryba: Η οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 οδήγησε σε περαιτέρω συγκέντρωση τον κλάδο, τη στιγμή που ορισμένες διεθνείς λιανεμπορικές επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να αναθεωρήσουν την επεκτατική τους στρατηγική και να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στις κύριες -συνήθως τις εγχώριες- αγορές. Σε αυτό το πλαίσιο, είχαμε την αποεπένδυση, κυρίως από λιανέμπορους που δεν είχαν κατακτήσει ηγετική θέση στις συγκεκριμένες αγορές. Για παράδειγμα, ο όμιλος Rewe πούλησε τα σούπερ μάρκετ Billa που λειτουργούσε στη Ρουμανία, καθώς και την εκπτωτική αλυσίδα Penny στη Βουλγαρία. Από τη Βουλγαρία αποχώρησε και ο όμιλος Delhaize (νυν Ahold Delhaize), η SPAR εγκατέλειψε την Τσεχία, ενώ ο όμιλος Metro και η Carrefour αποσύρθηκαν από την Ελλάδα. Η κρίση είχε σημαντικές επιπτώσεις και σε ισχυρές τοπικές αλυσίδες. Η Mercator έφυγε από τη Βουλγαρία, η Agrokor συγχωνεύθηκε με την Mercator, ενώ σημαντικές εξαγορές έγιναν και στη χώρα σας.

    σ.σ.: Ποιες ήταν οι σημαντικότερες αλλαγές στη λίστα με τους top λιανέμπορους; Ποιο είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι και ποιοι οι χαμένοι της δεκαετίας;

Το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον βοήθησε κυρίως τις εκπτωτικές αλυσίδες, όπως η Lidl και η Aldi, να εδραιώσουν τη θέση τους στην Ευρώπη, ενώ διεθνείς λιανέμποροι, όπως η Tesco και η Carrefour συνάντησαν δυσκολίες στη μάχη του ανταγωνισμού μαζί τους. Κατά την τελευταία δεκαετία, η Lidl κατέλαβε την πρώτη θέση στον τομέα του λιανεμπορίου τροφίμων στην Ευρώπη, ξεπερνώντας την Tesco και την Carrefour, ενώ οι γαλλικές επιχειρήσεις Auchan και Metro Group έχασαν τη θέση τους μεταξύ των Top5 του κλάδου στην Ευρώπη. Ενώ το 2013 στις πρώτες θέσεις βρίσκαμε τις Tesco, Carrefour, Metro Group και Auchan, το 2019 στην λίστα βλέπουμε τις Lidl, Tesco, Rewe Group, Carrefour και Edeka. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τη Lidl, τα τελευταία πέντε χρόνια διεύρυνε την απόσταση που τη χωρίζει από τους ανταγωνιστές της και, σύμφωνα με τις προβλέψεις μας, έως το 2021 θα ανεβάσει τον κύκλο εργασιών της στα 100 δισ. ευρώ.

    σ.σ.: Υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στα στρατηγικά πλάνα των κορυφαίων λιανεμπόρων της Ευρώπης-συμπεριλαμβανομένων των pure online; Ποιες ήταν οι αποφάσεις που καθόρισαν την προσαρμογή τους στις νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες;

M. R.: Οι βασικές στρατηγικές αποφάσεις, πέραν της επικέντρωσης σε core αγορές, αφορούσαν τα κανάλια αγοράς και την ανάπτυξη κατηγοριών. Οι λιανέμποροι προσάρμοσαν τα μοντέλα των καταστημάτων τους στα «αγοραστικά ταξίδια», αναμορφώνοντας τη γκάμα των προϊόντων τους και επενδύοντας στην αναβίωση των μεγάλων format. Επίσης, μεταξύ των βασικών προτεραιοτήτων ήταν το online κανάλι. Παρόλα αυτά, η ανάπτυξή του δεν αποδείχθηκε τόσο γρήγορη όσο προβλεπόταν πέντε χρόνια πριν. Σήμερα προβλέπουμε πως θα αναπτύσσεται κατά την επόμενη πενταετία με ρυθμό 1% ετησίως, άρα τρεις φορές βραδύτερα από ό,τι το discount κανάλι.

    σ. σ.: Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι πιο δυναμικές αγορές στην Ευρώπη; Πιστεύετε πως πρόκειται για μια ελκυστική περιοχή του κόσμου, σε ό,τι αφορά την πρόθεση υλοποίησης επενδύσεων εκ μέρους σημαντικών λιανεμπορικών ομίλων ή funds; Ποιες χώρες τραβούν σήμερα το επενδυτικό ενδιαφέρον και γιατί;

M. R.: Για την επόμενη πενταετία (2020-2024), εκτιμάται πως θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να υπάρξει ανάπτυξη τζίρου στην Ευρώπη. Προβλέπουμε πως η αγορά του λιανεμπορίου ταχυκίνητων προϊόντων θα αναπτυχθεί με ετήσιο ρυθμό περίπου 3,6%, κυρίως λόγω του πληθωρισμού, που θα κυμανθεί γύρω στο 2,4%. Οι αγορές της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Πολωνία και η Ρουμανία, προβλέπεται πως θα έχουν ταχύτερο ρυθμό ανάπτυξης από τη Δυτική Ευρώπη.

    σ. σ.: Οι αναλυτές στο σύνολό τους αναγνωρίζουν πως η online δραστηριότητα στον συγκεκριμένο κλάδο είναι μια επένδυση υψηλού κόστους και μη κερδοφόρα, αλλά την ίδια στιγμή καμία επιχείρηση δεν μπορεί να την αγνοήσει. Από το 2009 έως σήμερα, ποιοι ήταν οι λιανέμποροι που μπορούν να θεωρηθούν επιτυχημένοι σε αυτό το κανάλι;

M. R.: Πολλοί λιανέμποροι, συμπεριλαμβανομένων των discounters, επένδυσαν στο e-commerce και πειραματίστηκαν στο πεδίο της εξυπηρέτησης των παραγγελιών, είτε αξιοποιώντας δικές τους υποδομές είτε σε συνεργασία με εταιρείες logistics. Μέχρι στιγμής, η ωφέλεια από την online δραστηριότητα περιορίζεται κυρίως στο ότι βοηθά τις επιχειρήσεις να αυξήσουν την επισκεψιμότητα των φυσικών καταστημάτων. Διεθνείς όμιλοι, όπως η Walmart, η Carrefour και η Tesco δηλώνουν πως οι πελάτες που πραγματοποιούν συνδυαστικά online και offline αγορές δαπανούν διπλάσια ποσά συγκριτικά με όσους αξιοποιούν μόνο το ένα κανάλι. Όσο για τη σειρά κατάταξης, παραμένει ίδια. Τέσσερις στους πέντε κορυφαίους online λιανέμπορους στην Ευρώπη έχουν την έδρα τους στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η κατάταξη έχει ως εξής:1. Tesco, 2. Leclerc, 3. Asda, 4. Sainsbury’s, 5. Ocado. Μελλοντικά, και ειδικότερα έως το 2023, προβλέπουμε πως η Ocado θα ανέβει στην 3η θέση και η Amazon θα μπει στην πεντάδα και συγκεκριμένα στην 4η θέση.

    σ. σ.: Πώς έχει επηρεάσει το φυσικό δίκτυο η ανάπτυξη του online λιανεμπορίου, σε ό,τι αφορά τον αριθμό των καταστημάτων, το μέγεθός τους και τον τύπο τους;

M. R.: Δεν καταγράφουμε τα συγκεκριμένα στοιχεία, οπότε δεν μπορώ να σχολιάσω σχετικά. Παρακολουθώντας, όμως, την εξέλιξη του αριθμού των καταστημάτων λιανικής τροφίμων στην Ευρώπη, διαπιστώνουμε πως υπάρχει μια σαφής τάση επιτάχυνσης της ανάπτυξης του αριθμού των discount καταστημάτων από το 2015, με ρυθμό 9% ετησίως. Αντίθετα, ο αριθμός των υπέρ μάρκετ μειώθηκε για πρώτη φορά το 2018, ενώ η ανάπτυξη των σούπερ μάρκετ παρέμεινε σταθερή κατά την τελευταία δεκαετία, με χαμηλό μονοψήφιο ποσοστό αύξησης.

    σ. σ.: Τα προϊόντα μάρκας λιανεμπόρου, κυρίως λόγω της έντασης των προωθητικών ενεργειών και εκπτώσεων που υιοθέτησαν ως στρατηγική απάντηση στη μείωση του καταναλωτικού εισοδήματος τα επώνυμα προϊόντα, σημείωσαν επιβράδυνση στην κατάκτηση μεριδίων. Πώς αναπροσαρμόζουν την προσέγγισή τους οι λιανέμποροι;

M. R.: Παρατηρούμε πως τα PL ωθούν την αγορά στην ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και ενθαρρύνουν την επιτάχυνση των λανσαρισμάτων νέων προϊόντων. Τα προϊόντα μάρκας λιανεμπόρου θα παραμείνουν σημαντικός πυλώνας της στρατηγικής των επιχειρήσεων λιανικής και στο άμεσο μέλλον, καθώς αποτελούν στοιχείο διαφοροποίησης από τους ανταγωνιστές τους.

    σ. σ.: Μπορείτε να αναφέρετε συνοπτικά τις κυρίαρχες τάσεις που αναδύθηκαν την τελευταία δεκαετία, καταθέτοντας παράλληλα την άποψή σας για το ποιες θα παραμείνουν σημαντικές και στο μέλλον;

M. R.: Θεωρώ πως η μετατόπιση από το μοντέλο του hard discount καταστήματος σε καταστήματα που προσφέρουν ευκολία και είναι επικεντρωμένα στην εξυπηρέτηση του πελάτη, η ανάπτυξη των PL προϊόντων και η εμφάνιση του ψηφιακού καναλιού αποτελούν τις σημαντικότερες τάσεις της δεκαετίας. Η τεχνολογία θα εξακολουθήσει να μεταβάλλει τις αγοραστικές συνήθειες και στα επόμενα χρόνια, ενώ τα δεδομένα (data) θα ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τον ρόλο τους, ως βασικό στοιχείο στη σχέση λιανέμπορου-προμηθευτή.

    σ. σ.: Οικονομικοί αναλυτές επισημαίνουν τον κίνδυνο μια νέας περιόδου ύφεσης για την Ευρώπη. Τι σημαίνει αυτό για τον κλάδο του λιανεμπορίου ταχυκίνητων προϊόντων;

M. R.: Σε αυτή την περίπτωση, λιανέμποροι, προμηθευτές και third party συνεργάτες, όπως εταιρείες τεχνολογίας και logistics, θα πρέπει να συνεργαστούν πιο στενά ώστε να απαντήσουν στις νέες απαιτήσεις των πελατών, όπως το λανσάρισμα προϊόντων προστιθέμενης αξίας, η υποστήριξη της δυνατότητας αγορών με ταχύτητα και ευκολία, η υγιεινή διαβίωση, η προσωποποιημένη εξυπηρέτηση, ο πειραματισμός σε νέες ιδέες, αλλά και η κοινωνική συνείδηση.