Η γνώση των δημοσκοπικών ευρημάτων, σχετικά με τη δύναμη των κομμάτων, εφόσον είχε διαλυθεί η Βουλή και προκηρύχθηκαν οι εκλογές χρονιάρες μέρες, ενόσω τελούσαμε εν αδεία, επέβαλαν να αναζητήσουμε άμεσα το οικονομικό επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ, προκειμένου να ενημερώσουμε τους αναγνώστες μας σχετικά με τις προθέσεις του κόμματος για το εμπόριο και τα ζητήματα της αγοράς. Εκ μέρους του, λοιπόν, μας μίλησε ο οικονομολόγος κ. Μιχάλης Νικολακάκης, επιστημονικός συνεργάτης του κ. Γιώργου Σταθάκη, ο οποίος έχει ήδη αναλάβει Υπουργός Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού.

Η συνέντευξη του κ. Μιχάλη Νικολακάκη είναι φυσικό να γεννά περισσότερα ερωτηματικά από αυτά που απαντά. Κι αυτό διότι η κατεύθυνση της σκέψης του συνομιλητή μας (πέρα από τις κοινωνικοπολιτικές δεσμεύσεις του, που είναι αναμενόμενο να «ενοχλούν» ορισμένως τον επιχειρηματία) δεν συμπλέει με τα «οικονομικά της προσφοράς», με τα οποία η αγορά συνδιαλέγεται, θεωρώντας τα πεδίο του αυτονόητου μέσα στον καθημερινό πυρετό των σχέσεών της. Επομένως, σε όσα ακολουθούν ο αναγνώστης οφείλει να διανοείται βαθύτερα από εκείνα που, ίσως, με την πρώτη ματιά φαίνονται τόπος κοινών προσδοκιών… Ίσως αυτό είχαν υπόψη τους κάποια επιφανή στελέχη του κλάδου που, καλούμενα να διαβάσουν και να σχολιάσουν τις θέσεις που ακολουθούν, το απέφυγαν με το επιχείρημα ότι κατ’ ανάγκην θα πολιτικολογούσαν, πράγμα που, όπως δήλωσαν, δεν το ήθελαν.

Κι όμως, ο λόγος των επιχειρηματικών συμφερόντων, ακόμα κι όταν είναι εντελώς τεχνικός και γυμνός από πολιτικο-κομματικές αιχμές, είναι αυθεντικά πολιτικός όσο, άλλωστε, και τα «οικονομικά της προσφοράς» –πόσω μάλλον όταν έχει επανειλημμένως αναγνωρίσει την προέκταση των σημασιών του στην κυβερνητική πολιτική και ανεξαρτήτως της κριτικής του στους πολιτικαντισμούς της… Αν μη τι άλλο σήμερα η πρόκληση για τον λόγο είναι, όποια συμφέροντα κι αν υπηρετεί, απ’ όπου κι αν εκπορεύεται, ν’ αξιώνει από τον εαυτό του την πειθώ της κριτικής κι όχι τη βολή του σε υποτιθέμενα αυτονόητα ή την αμηχανία όταν αυτά αποδεικνύονται φαινομενικότητα. Το σελφ σέρβις θα είναι πάντα ανοικτό στην αναμέτρηση των επιχειρημάτων, προκαλώντας την.

Μνημονιακή αναδιάρθρωση υπέρ των μεγάλων συμφερόντων

σελφ σέρβις: Πώς αντιλαμβάνεται ο ΣΥΡΙΖΑ τις γιγαντιαίες τάσεις συγκέντρωσης στον κλάδο του λιανικού εμπορίου;

Μιχάλης Νικολακάκης: Τα μνημόνια, ως γενικότερο πλαίσιο αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας δεν εξαιρούν, φυσικά, το λιανεμπόριο. Η σχετική κατεύθυνση είναι προφανής, στην έκθεση της McKinsey για παράδειγμα, όπου υποδεικνύονται οι «απελευθερώσεις» και αναδιαρθρώσεις συγκεκριμένων επιμέρους αγορών της λιανικής, στις οποίες για ιστορικούς, θεσμικούς κλπ λόγους οι μικρομεσαίες (ΜμΕ) επιχειρήσεις κατείχαν ηγεμονική θέση. Η ύπαρξη και δράση των ΜμΕ δεν αποτελεί από μόνη της προβληματικό στοιχείο μιας οικονομίας κατά τη θεώρηση του ΣΥΡΙΖΑ. Οι ρυθμίσεις που καθιστούσαν την αναπαραγωγή τους εφικτή, όπως ήταν αναμενόμενο, βρέθηκαν εξ αρχής στο στόχαστρο των μεγάλων αλυσίδων του λιανεμπορίου.

Τα μνημόνια, λοιπόν, λειτούργησαν ως αφορμή ικανοποίησης των χρόνιων απαιτήσεων των μεγάλων αλυσίδων, για σαρωτική αλλαγή του θεσμικού πλαισίου υπέρ των συμφερόντων τους. Κι αυτό επιχειρήθηκε στη βάση μιας συστηματικής, μονοσήμαντης λογικής, σύμφωνα με την οποία η επιβίωση ειδικών εμπορικών δραστηριοτήτων (πχ του φαρμάκου, της αρτοποιίας, του βιβλίου) εξαρτάται, περίπου νομοτελειακά, μόνο από τα κριτήρια της εμπορικότητας, που τα πληρούν αποτελεσματικότερα οι οικονομίες κλίμακος, και σχεδόν καθόλου από άλλης τάξης πολιτισμικά κριτήρια, επικυρωμένα, ωστόσο, από τη ζωή της κοινωνίας, λόγω των χρηστικών αξιών των αγαθών στα οποία αφορούν (είναι, τάχα, το φάρμακο ή το βιβλίο μόνο εμπορεύματα;), αλλά και από την κοινωνική ιδιομορφία και ιδιαιτερότητα. Αυτή η τελευταία φρονούμε ότι δικαιούται να μην εξαλείφεται ως «ασυνέχεια» ενός, υποτίθεται, «κεκτημένου», αν ως κεκτημένο εκληφθεί το «οικονομικώς ορθό» της κοινωνικοοικονομικής ομοιομορφίας που προβάλουν οι νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις…

Είναι προφανές, επίσης, ότι η γενικευμένη «απελευθέρωση» του ωραρίου λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές υπηρετεί το σχέδιο αναδιάρθρωσης του λιανεμπορίου προς όφελος των μεγάλων επιχειρήσεων. Σε ό,τι αφορά τον τρόπο με τον οποίο εισήχθηκε το ζήτημα στον δημόσιο διάλογο, δύο στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Το πρώτο αναφέρεται στο παράδοξο της εξώθησης των λιανεμπορικών επιχειρήσεων σε αύξηση του λειτουργικού τους κόστους (ανοικτές την Κυριακή), χωρίς όμως την προσδοκία αύξησης του τζίρου τους, αφού αυτό που λείπει από τους καταναλωτές δεν είναι ο χρόνος να ψωνίζουν, αλλά το χρήμα. Φυσικά, αν ληφθεί υπόψιν ότι έτσι κάμπτονται κι οι τελευταίες αντοχές των ΜμΕ, τίποτα δεν είναι παράδοξο.

Το δεύτερο αφορά στο υποτιθέμενο ενδιαφέρον για την ενίσχυση της τουριστικής ανάπτυξης, μέσω, δηλαδή, της λειτουργίας των καταστημάτων στις αργίες και με διευρυμένο ωράριο, σε περιοχές τουριστικές ή με σχέδιο να αναπτυχθούν τουριστικά. Όμως, αυτό ήταν ήδη λυμένο σε μεγάλο βαθμό, με ειδικές ρυθμίσεις από τις περιφερειακές αρχές στη βάση της συναίνεσης των τοπικών εμπορικών συλλόγων.

Η ενίσχυση της ζήτησης θα φέρει την ανάπτυξη

σελφ σέρβις: Προβάλλεται, ωστόσο, το επιχείρημα ότι η συγκέντρωση του εμπορίου δημιουργεί προϋποθέσεις ορθολογικής διοίκησης και επίτευξης οικονομιών κλίμακος υπέρ του καταναλωτή, καθώς η συγκράτηση του κόστους ανακλά στη συγκράτηση των τιμών. Πώς το σχολιάζετε;

Μιχάλης Νικολακάκης: Αυτή η λογική είναι η άλλη όψη της παραδοχής ότι οι υψηλοί μισθοί και η αυξημένη κατανάλωση είναι πρόβλημα για την οικονομία αντί όφελος κι ότι, επειδή η οικονομική ευταξία επιβάλει στις επιχειρήσεις να λειτουργούν στα όρια του κόστους, το μισθολογικό κόστος αναπόφευκτα θα συμπιέζεται. Πιθανώς ο μεμονωμένος επιχειρηματίας που προβάλλει αυτό το επιχείρημα, ενόσω υφίσταται τον ανταγωνισμό στις μειώσεις κόστους, έχει ένα δίκιο. Στο σύνολο της οικονομίας, όμως, τους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης τους τροφοδοτεί η αύξηση των μισθών και η επέκταση της απασχόλησης, που ενισχύουν τη ζήτηση, ανακόπτοντας έτσι και τη δημιουργία τάσεων συγκέντρωσης της αγοράς σε λίγες επιχειρήσεις -αποτρέποντας, με άλλα λόγια, την ολιγοπώλησή της, με την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αντίθετος.

Κυριακή αργία, στα 751 ευρώ ο βασικός μισθός

σελφ σέρβις: Εν προκειμένω ποια είναι τα θεσμικά μέτρα που πρέπει να αναμένει άμεσα ο επιχειρηματικός κόσμος από μια πιθανή κυβέρνηση της Αριστεράς;

Μιχάλης Νικολακάκης: Είναι ασφαλώς η προστασία της κυριακάτικης αργίας και η επαναφορά του βασικού μισθού στα 751 ευρώ, σύμφωνα με τις προγραμματικές προτάσεις άμεσης υλοποίησης του ΣΥΡΙΖΑ, όπως εξαγγέλθηκαν από τον πρόεδρό του το φθινόπωρο στη ΔΕΘ.

Περιορισμός όλων των μορφών ελαστικής απασχόλησης

σελφ σέρβις: Στα σούπερ μάρκετ, έναν κλάδο εντάσεως εργασίας, κατά κανόνα δεν έχουν γίνει μειώσεις μισθών. Ωστόσο, αυξήθηκε η μερική απασχόληση σε πρωτόγνωρα επίπεδα. Πώς θα αντέξουν τις μισθολογικές αυξήσεις οι επιχειρήσεις, που ήδη δουλεύουν με οριακό κόστος ή και ζημιές;

Μιχάλης Νικολακάκης: Η γενική προγραμματική κατεύθυνση του ΣΥΡΙΖΑ εκτός της επαναφοράς του βασικού μισθού στα 751 ευρώ, η οποία, φυσικά, δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην την αναπροσαρμογή των μισθών σε όλα τα μισθολογικά κλιμάκια, επιτάσσει τον περιορισμό όλων των μορφών ελαστικής απασχόλησης. Είναι κατανοητό, ασφαλώς, το πρόβλημα του μεσοπρόθεσμου σχεδιασμού των επιχειρήσεων, που ήδη στηρίζονται στη μερική απασχόληση, γι’ αυτό και οι σχετικές ρυθμίσεις μιας κυβέρνησης της Αριστεράς θα γίνουν σε συνεννόηση με τους φορείς της αγοράς. Η γενική κατεύθυνση, πάντως, δεν θα αλλάξει. Επίσης, διακηρυγμένη πρόθεση του ΣΥΡΙΖΑ είναι η ουσιαστική ενίσχυση του ελεγκτικού έργου της Επιθεώρησης Εργασίας, που έχει ατονήσει εξαιτίας της μείωσης του προσωπικού της. Οι συνεπείς επιχειρήσεις θα ωφεληθούν από αυτό, ενώ σήμερα βλάπτονται, καθώς η ανομία είναι συντελεστής του αθέμιτου ανταγωνισμού.

Θα επιδιώξουμε τη συνεργασία με τον κλάδο

σελφ σέρβις: Οι μεγάλες λιανεμπορικές αλυσίδες είναι γνωστό ότι δουλεύουν με χαμηλό ποσοστό κέρδους, το οποίο, άλλωστε, επανεπενδύουν στην περαιτέρω βελτίωση των υποδομών και των υπηρεσιών τους. Έχουν οι επιχειρηματίες του κλάδου λόγους να φοβούνται ότι η ελευθερία τους στη διαμόρφωση του κέρδους θα τεθεί υπό περιορισμούς από μια Αριστερή κυβέρνηση;

Μιχάλης Νικολακάκης: Ας πάρουμε, για παράδειγμα, την περίπτωση των αγροτικών προϊόντων. Εδώ το κρίσιμο πεδίο περιοριστικών ελέγχων δεν καταλαμβάνεται από τον λιανέμπορο, αλλά από τους ενδιάμεσους. Η πρόθεση μιας Αριστερής κυβέρνησης είναι να δημιουργήσει θεσμικές μορφές και κίνητρα για απευθείας σύνδεση του λιανεμπορικού ραφιού με τους παραγωγούς. Ο ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή, οραματίζεται την ανάπτυξη μεγάλων συνεταιριστικών κέντρων διάθεσης των αγροτικών προϊόντων στη λιανική, μια διαδικασία επίπονη και μακροπρόθεσμη, που προϋποθέτει τη διάχυση μιας σύγχρονης συνεταιριστικής παιδείας στους αγρότες. Κάτι τέτοιο απαιτεί προσεκτικό θεσμικό σχεδιασμό, πράγμα που καλείται να θεμελιώσει η νέα κυβέρνηση, ακριβώς για να αποφευχθεί η προηγούμενη εμπειρία της μετατροπής συνεταιρισμών σε εστίες διαφθοράς.

Στον αντίποδα του στρεβλού θεσμικού υποδείγματος συνεταιριστικής συγκρότησης της δεκαετίας του ’80, που αλλοτρίωσε τη συνεταιριστική ιδέα, καθιστώντας την κρατικοδίαιτο κρίκο του συστήματος εξουσίας, ο ΣΥΡΙΖΑ αποβλέπει στην ανασυγκρότηση αυτόνομων και ακηδεμόνευτων συνεταιρισμών, ικανών να σχεδιάζουν επιχειρηματικά το μέλλον τους, να προάγουν και να αναβαθμίζουν μέσα από τις νέες τεχνολογίες το προϊόν τους. Υπάρχουν σήμερα κάποιες περιπτώσεις συνεταιρισμών που συνεργάζονται με αλυσίδες σούπερ μάρκετ, οι οποίες, μάλιστα, τους μεταβιβάζουν την τεχνογνωσία τους, σχετικά με τις νέες τάσεις της ζήτησης, ωθώντας τους σε καινοτόμες πρακτικές.

Μια κυβέρνηση της Αριστεράς, επίσης, θα επιδιώξει τη συνεργασία με τον κλάδο των σούπερ μάρκετ σε ό,τι αφορά τον εντοπισμό και τον έλεγχο των τριγωνικών συναλλαγών. Οι τελευταίες, ως μόνιμη πληγή της μεγάλης φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής -μαζί με τη φυγή καταθέσεων στο εξωτερικό και τη φοροδιαφυγή μερίδων των ελεύθερων επαγγελμάτων, κυρίως του τομέα των υπηρεσιών- θα αντιμετωπιστούν θεσμικά και συστηματικά. Με τον κλάδο θέλουμε σχέσεις ανοιχτές και ειλικρινείς, δηλαδή θεσμικές. Το ίδιο και με τους προμηθευτές του. Η εξοντωτική λιτότητα των μνημονίων τα τελευταία χρόνια συρρίκνωσε δραματικά την οικονομία μας. Η αντιστροφή της κατάστασης θα βρει τους πάντες κερδισμένους. Ωστόσο, απαιτείται μια νέα αντίληψη σχέσεων μεταξύ κυβέρνησης, εργαζομένων κι επιχειρηματιών, που να αποτυπώνεται θεσμικά ώστε να αποκλείει την πελατειακή συναλλαγή.

Γιατί το στοίχημα είναι μεγάλο και κοινό για όλους: να δημιουργήσουμε εντός του ευρωπαϊκού κανονιστικού πλαισίου εκείνους τους μηχανισμούς κινήτρων, που θα αποδώσουν το ταχύτερο δυνατό την τόνωση της εγχώριας παραγωγής και της ζήτησης των προϊόντων της, με έμφαση και προτεραιότητα στα φρέσκα και τα μεταποιημένα αγροτικά προϊόντα, προς όφελος επιχειρήσεων κι εργαζομένων. Άρα, το σχέδιο ανασυγκρότησης της οικονομίας του ΣΥΡΙΖΑ υπολογίζει στη συμβολή και ανάπτυξη της υγιούς επιχειρηματικότητας, η οποία όχι μόνο δεν έχει λόγους να επιφυλάσσεται, αλλά θα ωφεληθεί. Για παράδειγμα, η υλοποίηση των γενικών κατευθύνσεων του ΣΥΡΙΖΑ για σταθερότητα, δικαιοσύνη και απλοποίηση του φορολογικού συστήματος, για ουσιαστική ανασυγκρότηση της δημόσιας διοίκησης με αντιγραφειοκρατικό προσανατολισμό, για δημιουργία ενός καθολικού και σύγχρονου πλαισίου αδειοδότησης των επιχειρήσεων μόνο όφελος μπορεί να σημαίνουν για την υγιή επιχειρηματικότητα.

Με νεότερο νόμο η αδειοδότηση των νέων επιχειρήσεων

σελφ σέρβις: Μιλήσατε για «δημιουργία» πλαισίου αδειοδότησης των επιχειρήσεων.Δηλαδή, ο ΣΥΡΙΖΑ απορρίπτει το προς οριστικοποίηση για εφαρμογή νέο πλαίσιο; Γιατί;

Μιχάλης Νικολακάκης: Ο νέος νόμος για την αδειοδότηση των επιχειρήσεων που ψήφισε η κυβέρνηση Σαμαρά, παρά τις εξαγγελίες για την αμεσότητα της εφαρμογής του, δεν προχώρησε εξαιτίας των αντιφάσεών του. Η αντίθεση του ΣΥΡΙΖΑ στο σχετικό πλαίσιο έγκειται στο ότι, έτσι όπως είναι φτιαγμένο, δηλαδή στη βάση γενικών αρχών, αν δεν ανοίγει το ίδιο τον δρόμο για την ακύρωση των λύσεων που υπόσχεται, τότε παραδίδει δεσμευτικά πολλές από τις νέες παραγωγικές επιχειρήσεις, που θα εγκαινίαζαν τη λειτουργία τους υπό την ισχύ του, ουσιαστικά χωρίς ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στον μεγάλο διεθνή ανταγωνισμό. Και εξηγούμαστε:

Η παράκαμψη του γραφειοκρατικού κόστους για την αδειοδότηση μιας νέας επιχείρησης, μέσω της κατάθεσης μιας απλής υπεύθυνης δήλωσης, είναι η μισή αλήθεια του νόμου, η οποία ακυρώνεται από την άλλη μισή. Κι αυτή η τελευταία σχετίζεται με το ότι τα εθνικά πρότυπα παραγωγής που, για παράδειγμα, επέλεξε για να δουλέψει μια νέα μεταποιητική επιχείρηση, ενόσω αυτή θα λειτουργεί, καθίστανται εν δυνάμει ευάλωτα στα δικαστήρια από κάθε ανταγωνιστή της, εγχώριο ή ξένο, ο οποίος θα θεωρούσε ότι αντιφάσκουν προς κάποια γενική αρχή του σχετικού ευρωπαϊκού κεκτημένου.

Αυτό που έκαναν ουσιαστικά τα επιτελεία της συγκυβέρνησης ήταν να εισάγουν μηχανιστικά στο δικό μας νομικό σύστημα, ως τρόπο επίλυσης στο υπαρκτό ζήτημα της αναγκαιότητας για γρήγορη αδειοδότηση των νέων επιχειρήσεων, ένα αγγλοσαξονικής έμπνευσης κανονιστικό πλαίσιο, το οποίο, πρώτον, είναι πάρα πολύ δύσκολο να εξομαλυνθεί νομικά. Δεύτερον, καθιστώντας τα εθνικά πρότυπα παραγωγής νομικά ευάλωτα, αυξάνει τον βαθμό δυσκολίας για τη χώρα να προστατεύει το δικαίωμά της στην καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα της εθνικής της βιομηχανίας.

Και, τρίτον, υιοθετεί μια κατεύθυνση ανελαστικής ομοιότητας των εθνικών προτύπων παραγωγής στην Ευρώπη, η οποία αφαιρεί το τελευταίο αποκούμπι των εθνικών οικονομιών, δηλαδή τη διαφοροποίηση με καινοτομίες αντλημένες από εθνικά και τοπικά χαρακτηριστικά και παραδόσεις, παραδίδοντας εντέλει τις εθνικές αγορές στις ισχυρότερες πολυεθνικές εταιρείες. Για τον ίδιο λόγο, άλλωστε, μια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ θα καταψηφίσει την Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙP), αν ή όταν προωθηθεί προς έγκριση στα κοινοβούλια των 28ΕΕ, καθώς η επιδίωξή της είναι η ίδια: η καταστρατήγηση από συγκεκριμένες ομάδες πολυεθνικών επιχειρήσεων της δυνατότητας άσκησης σε εθνικό επίπεδο αυτόνομης οικονομικής πολιτικής.

Αναζήτηση συναινέσεων για το κοινό συμφέρον

σελφ σέρβις: Σχετικά με τους θεσμούς των εκπτώσεων και προσφορών ποιες είναι οι θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ;

Μιχάλης Νικολακάκης: Αυτά είναι θέματα που πρέπει να ρυθμίζονται με τη συνεργασία των φορέων της αγοράς και νομίζουμε ότι σε αυτό το επίπεδο συναινέσεις μπορεί να βρεθούν. Βασική αρχή για τον ΣΥΡΙΖΑ, πάντως, είναι ότι το βάρος των απόψεων καθενός φορέα επιχειρηματικών συμφερόντων σ’ ένα τραπέζι διαλόγου, με σκοπό τη συναινετική ρύθμιση τέτοιων θεμάτων, δεν μπορεί να το ορίζει η ισχύς του μεριδίου της αγοράς των συμφερόντων που εκπροσωπεί, αλλά η εγκυρότητα των επιχειρημάτων του προς όφελος της κοινωνίας συνολικά.

Προτεραιότητα η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων

σελφ σέρβις: Σήμερα η αναδιάρθρωση της αγοράς διαμεσολαβείται και από τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Σχετικά τι προτίθεται να κάνει μια κυβέρνηση της Αριστεράς;

Μιχάλης Νικολακάκης: Βάσει των δεσμεύσεων του ΣΥΡΙΖΑ στη ΔΕΘ, μια κυβέρνησή του θα προωθήσει άμεσα την εξυγίανση των μορφών υπερχρέωσης των επιχειρήσεων, των λεγόμενων «κόκκινων δανείων», ώστε να προστατευτεί η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και των θέσεων εργασίας. Χωρίς σταθερές (μη κυμαινόμενες) και μακροχρόνιες μορφές αποπληρωμής των δανείων, οι επιχειρήσεις δεν θα μπορέσουν, άλλωστε, να μπουν σε διαδικασίες επανεπένδυσης, πράγμα τόσο αναγκαίο για την ελληνική οικονομία σήμερα…