Το ευρώ θα λειτουργήσει ως παράγοντας διαφάνειας στις συναλλαγές λιανεμπορίου-βιομηχανίας και εναρμόνισης των εμπορικών όρων και πρακτικών σε ολόκληρη την ευρωζώνη. Σε ό,τι αφορά το μάνατζμεντ, οι αποφάσεις στο εξής θα λαμβάνονται σε επίπεδο ευρωπαϊκού κέντρου κι όχι περιφέρειας. Στο πλαίσιο των αλλαγών στο χάρτη του παγκόσμιου εμπορίου, το ECR θα μετασχηματιστεί σε ενιαίο παγκόσμιο φόρουμ της συνεργασίας προμηθευτών-λιανεμπορίου υποστηρίζει ο κ. Μιχάλης Φανδρίδης, απερχόμενος διευθυντής πωλήσεων της P&G Hellas και πρόεδρος του ECR Hellas.

Από τα πλέον καταξιωμένα πρόσωπα του ελληνικού εμπορίου, ο κ. Μιχάλης Φανδρίδης, επικεφαλής της P&G Hellas επί είκοσι περίπου χρόνια και πρόεδρος του ECR Hellas από την ίδρυσή του, παραχωρεί στο «σελφ-σέρβις» την τελευταία του συνέντευξη πριν την ολοκλήρωση της καριέρας του στην εταιρεία που τον «γέννησε».

Στις 28 Φεβρουαρίου ο κ. Μιχάλης Φανδρίδης, σύμφωνα με τη δήλωσή του, θα αποχαιρετίσει το προσωπικό της P&G από τη θέση του κορυφαίου στελέχους της, κλείνοντας οικειοθελώς ένα μεγάλο και λαμπρό κύκλο επαγγελματικής καριέρας στην ίδια ακριβώς εταιρεία από όπου ξεκίνησε. Πέρασαν περισσότερα από τριάντα τρία χρόνια από τότε που, νέος οικονομολόγος στα 23 του χρόνια και έχοντας μόλις εκπληρώσει τις στρατιωτικές υποχρεώσεις του, πήγε να προσληφθεί από την P&G.

«Ήταν η εποχή που η απόκτηση πτυχίου σήμαινε δουλειά στο δημόσιο ή σε κάποια τράπεζα. Ήμουν ίσως μεταξύ των δύο ή τριών πτυχιούχων εκείνη την εποχή που πήγαινε να γίνει πωλητής. Πωλητής ήταν τότε ταυτόσημο του «πλασιέ», πράγμα που ακουγόταν πολύ άσχημα. Η επιλογή μου ήταν πραγματικό σοκ για την οικογένεια και για τους φίλους μου. Ωστόσο πολύ γρήγορα αντιλήφθηκα ότι εκείνο που πίστευα ήταν το σωστό: η P&G, όπως και οι άλλες πολυεθνικές, προσέφεραν στον εργαζόμενο περισσότερες και πιο σημαντικές ευκαιρίες επαγγελματικής καταξίωσης και εξέλιξης από ό,τι το δημόσιο, που δε μου πήγαινε ποτέ. Και δικαιώθηκα. Πέτυχα. Για μια περίοδο δούλεψα στην P&G Αγγλίας, μετά εκπαιδεύτηκα στις ΗΠΑ, ύστερα τοποθετήθηκα στην Ελλάδα, πέρασα και πάλι στο εξωτερικό κοκ. Την τελευταία εικοσιπενταετία είμαι σταθερά στην Ελλάδα, έχοντας τη διεύθυνση του τμήματος πωλήσεων της εταιρείας. Σε όλη αυτή την περίοδο μου έγιναν προτάσεις από την ίδια την εταιρεία να μετακινηθώ στο εξωτερικό, προκειμένου να αναλάβω πιο κεντρικά καθήκοντα, αλλά ομολογώ ότι… αμύνθηκα σθεναρά, όπως αμύνθηκα και σε προτάσεις άλλων εταιρειών που υπόσχονταν ανώτερες θέσεις, μεγαλύτερους μισθούς κλπ.

Η εξαίρεση στον κανόνα…

σελφ-σέρβις : Τι είδους επιλογή εξέφραζε μια τέτοια «άμυνα»;

Μιχάλης Φανδρίδης : Σε μια εποχή που μόλις είχα δημιουργήσει οικογένεια με μικρά παιδιά, δεν ήμουν διατεθειμένος ν’ αρχίσω τις μετακινήσεις από χώρα σε χώρα, γιατί ήμουν υποψιασμένος τι σήμαινε αυτό. Δεν ήθελα να μεγαλώσουν τα παιδιά μου στην κυριολεξία αλλοτριωμένα από άποψη κουλτούρας, γλώσσας, μόρφωσης… Εκτός αυτού, ήμουν ανέκαθεν ο Έλληνας που ποτέ δε θα θυσίαζε μακροπρόθεσμα τις απλές χαρές της ζωής: ένα ούζο στην παραλία με φίλους, την ταβέρνα κλπ., επιλογή που δεν συμβαδίζει με τη ζωή του διεθνούς στελέχους. Βέβαια οι εποχές αυτές τελείωσαν. Σήμερα πια δεν μπορείς να βρεις στελέχη πολυεθνικών εταιρειών να ριζώνουν τόσα πολλά χρόνια στον ίδιο τόπο –ούτε καν να ολοκληρώνουν την καριέρα τους στην ίδια εταιρεία. Απ’ αυτή την άποψη ακόμα και για την ίδια την P&G είμαι ίσως η εξαίρεση του κανόνα. Αυτό, αν μη τι άλλο, είναι προσωπική μου επιτυχία. Και νομίζω ότι η βάση αυτής της επιτυχίας είναι το γεγονός ότι το κλίμα της P&G μού πήγαινε πάρα πολύ από την πρώτη στιγμή.

Σε επιχειρηματικό ή πολιτικό πόστο;

σελφ-σέρβις : Θεωρείτε ότι έκλεισε ένας μεγάλος κύκλος της επαγγελματικής σας σταδιοδρομίας… για να ανοίξει ένας νέος;

Μιχάλης Φανδρίδης : Δε θα το έλεγα έτσι. Θητεύοντας στο εμπόριο μαθαίνεις συνέχεια. Από δεκαετία σε δεκαετία η δουλειά μας μεταμορφώνεται ριζικά. Οι δυναμικές εξέλιξης της αγοράς είναι εκπληκτικές. Θεωρώ ότι η συσσωρευμένη εμπειρία που έχω μπορεί να αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως στην ίδια κατεύθυνση ενδιαφερόντων. Από αυτή την άποψη δε σκέφτομαι ότι θα ξεκινήσω μια «καινούργια» καριέρα…

σελφ-σέρβις : Εννοείτε ότι σύντομα θα σας συναντήσουμε εμπλεκόμενο στα πράγματα της αγοράς από κάποια άλλη θέση;

Μιχάλης Φανδρίδης : Ακόμα δεν έχω αποφασίσει τίποτα. Το σίγουρο είναι ότι για «απόμαχος» είμαι πολύ νέος. Ούτε μου πάει η απραξία. Ηλικιακά αποχωρώ νωρίς από την εταιρεία, διότι μπήκα πολύ νωρίς στη δουλειά. Υπάρχουν πολλά στελέχη στο χώρο μας που για να συμπληρώσουν τα χρόνια που συμπλήρωσα εγώ ξεπερνούν κάθε συντάξιμο όριο. Νύξεις και προτάσεις υπάρχουν και θα υπάρξουν και από τον ιδιωτικό τομέα και από τον κυβερνητικό χώρο. Για την ώρα ας μείνουμε στο «θα δούμε»…

Νέοι πέραν ηλικίας

σελφ-σέρβις : Ποιο είναι το σχόλιό σας για τη μόδα που μας έρχεται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού και που επιτάσσει η φυσική ηλικία των μάνατζερ να μην ξεπερνά τις τρεις δεκαετίες;

Μιχάλης Φανδρίδης : Α, αυτό δεν είναι και πάρα πολύ καινούργιο. Όταν έγινα διευθυντής τμήματος στην P&G, ήμουν 30 ετών κι αναφερόμουνα σ’ ένα γενικό διευθυντή 34 ετών. Η μετακίνηση και η ανανέωση των στελεχών στον ιδιωτικό τομέα δεν έχει καμία σχέση με τη λογική της επετηρίδας και αυτό είναι το σωστό.

Ίσως η καλύτερη ηλικία ν’ αναθέσεις καθήκοντα μάνατζερ σ’ ένα στέλεχος είναι η δεκαετία των σαράντα, αρκεί να έχει την κατάλληλη παιδεία, εμπειρία και επιδεξιότητα. Αλλά μήπως είναι ψέμα ότι υπάρχουν και αρκετοί σαραντάρηδες που, λειτουργώντας σα συνταξιούχοι, «δεν πιάνουν μπάζα» μπροστά σε κάποιους εκλεκτούς εβδομηντάρηδες; Η ηλικία δεν αποτελεί πάντα τον κανόνα. Αυτό που καθορίζει τα πράγματα είναι η ποιότητα του ανθρώπινου υλικού. Πάντως σε αυτή την εταιρεία έχω δει την εξαίρεση: συναδέλφους να αποχωρούν έχοντας κλείσει το 65ο έτος της ηλικίας τους και οι νεότεροι αντικαταστάτες τους να τρέχουν για πολύ καιρό μέχρι να φτάσουν το επίπεδο της δουλειάς των προκατόχων τους…

«η Αυτού Μεγαλειότης ο Καταναλωτής» μας έκανε τεχνοκράτες…»

σελφ-σέρβις: Ας δούμε τις εξελίξεις στο προφίλ του μάνατζερ όλα αυτά τα χρόνια που είστε επικεφαλής της P&G στη χώρα μας. Λ.χ. μπορούμε σήμερα να μιλήσουμε για την επιρροή των προσωπικών σχέσεων των στελεχών στα ήθη της συνεργασίας των δύο πλευρών;

Μιχάλης Φανδρίδης : Όλες οι αλλαγές συντελέστηκαν στην κατεύθυνση της ωριμότητας των σχέσεων. Η εποχή που οι προσωπικές σχέσεις των στελεχών διαμόρφωναν τα ήθη και τις ισορροπίες στην αγορά ήταν η εποχή που ο καταναλωτής δεν ήταν πρωταγωνιστής. Αφότου ο καταναλωτής έγινε «η Αυτού Μεγαλειότης» όλοι υποχρεωθήκαμε να οργανώνουμε τη δουλειά μας με αυστηρά τεχνοκρατικούς όρους. Οι προσωπικές σχέσεις βεβαίως βοηθούν υπό τον όρο όμως ότι το προϊόν που προσφέρεις προτιμάται από τον καταναλωτή. Επ’ αυτού η κινητικότητα των στελεχών λέει πολλά: ένα επιτυχημένο στέλεχος, μετακινούμενο σε μια εταιρεία που δεν έχει επιτυχημένη πορεία, δε σημαίνει σχεδόν τίποτα. Το παν είναι η αξία του προϊόντος και το σέρβις που το συνοδεύει.

σελφ-σέρβις : Η τεχνοκρατική αντίληψη της δουλειάς του μάνατζερ της βιομηχανίας, ως συνέπεια επιλογών των πολυεθνικών εταιρικών σχημάτων, πώς επηρέασε τις εξελίξεις στο λιανεμπόριο; Οδηγώντας τις ή παρακολουθώντας τις, ώστε να υπάρχει μια ισόμετρη σχέση στη συνεργασία των εκπροσώπων των δύο πλευρών;

Μιχάλης Φανδρίδης : Αναμφισβήτητα τις οδήγησε. Το παγκόσμιο λιανεμπόριο τουλάχιστον για τρεις δεκαετίες είχε να πάρει πολλά από τους προμηθευτές του στον τομέα της τεχνογνωσίας. Η βιομηχανία ήταν αυτή που άρχισε να εφαρμόζει εργαλεία, όπως π.χ. οι έρευνες καταναλωτή, ενώ ανέκαθεν είχε πληθώρα στοιχείων στη διάθεσή της. Οι αντιπρόσωποι λοιπόν της βιομηχανίας στη σχέση τους με το λιανεμπόριο, μέσα από τον τρόπο που έκαναν την παρουσίαση των στοιχείων τους και της επιχειρηματολογίας τους, έγιναν αγωγός της αναγκαίας τεχνογνωσίας στους συνομιλητές τους. Εξάλλου και οι ίδιες οι αλλαγές στο χαρακτήρα του καταναλωτή έπεισαν το λιανεμπόριο να αρχίσει να προσλαμβάνει στελέχη με ανώτατου επιπέδου παιδεία και εξειδικευμένες γνώσεις, τα οποία έπρεπε να μιλούν την ίδια γλώσσα με εκείνη των προμηθευτών.

Το ευρώ θα αλλάξει το τοπίο της αγοράς

σελφ-σέρβις: Ποιες θα είναι οι αλλαγές στην αντίληψη του πολυεθνικού μάνατζμεντ μετά την ένταξη της χώρας μας στην οικονομία του ευρώ; Πώς θα εκφραστούν αυτές σε επίπεδο των καθημερινών σχέσεων λιανεμπορίου-βιομηχανίας;

Μιχάλης Φανδρίδης : Το ενιαίο νόμισμα θα επιταχύνει εκπληκτικά την ενοποίηση της ευρωπαϊκής αγοράς στο επίπεδο της καθημερινής οικονομικής συμπεριφοράς των ανθρώπων. Το σημαντικότερο όμως είναι, σε ό,τι αφορά το χώρο μας, ότι θα λειτουργήσει καθοριστικά ως παράγοντας διαφάνειας στις συναλλαγές λιανεμπορίου και βιομηχανίας. Σήμερα ήδη τα περισσότερα προϊόντα που κινούνται στα σούπερ μάρκετ είναι πανευρωπαϊκά. Αυτά λοιπόν, στο πλαίσιο μιας νομισματικά ενοποιημένης κοινωνίας, δεν μπορεί παρά να έχουν μια εναρμονισμένη τιμή κατά την ίδια λογική που ένα προϊόν έχει την ίδια τιμή στην Εκάλη και σε ένα χωριό κοντά στα Γιάννενα.

Κατ’ επέκταση μιλούμε και για εναρμόνιση των εμπορικών όρων και πρακτικών, όπως π.χ. των πιστώσεων που δίνει η βιομηχανία στο λιανεμπόριο. Και βέβαια στο επίπεδο του μάνατζμεντ τα πολυεθνικά σχήματα θα σταματήσουν να παίρνουν τοπικές αποφάσεις, είτε στα ζητήματα των τιμών είτε των όρων του εμπορίου. Δηλαδή συν τω χρόνω όλο και περισσότερο οι αποφάσεις θα λαμβάνονται σε επίπεδο ευρωπαϊκού κέντρου κι όχι περιφέρειας. Κατ’ αντιστοιχία αυτό θα γίνεται κι από την πλευρά του λιανεμπορίου, βοηθούσης φυσικά και της διεθνούς συγκέντρωσής του.

Προς ένα παγκόσμιο φόρουμ του ECR

σελφ-σέρβις: Πώς αποτιμάτε τη δράση του ECR από τη γέννησή του ως τώρα σε διεθνές και σε εθνικό επίπεδο και κυρίως ποιες είναι κατά την άποψή σας οι αναμενόμενες κατευθύνσεις του στο εξής;

Μιχάλης Φανδρίδης : Η μεγάλη συνεισφορά του ECR είναι το ότι σήμερα οι λιανέμποροι και οι προμηθευτές σε όλες τις δυτικές κοινωνίες συνεργάζονται, προκειμένου να αφαιρούν φύρες και περιττά κόστη από το περιβάλλον που δρουν από κοινού. Ειδικά στον τομέα των logistics, όπου οι δύο πλευρές έχουν κάνει μια πελώρια προσπάθεια στο πλαίσιο του ECR, υπάρχουν πάντα ευκαιρίες πραγματοποίησης περαιτέρω οικονομιών προς όφελος του καταναλωτή. To αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας σήμερα είναι ότι οι δύο πλευρές έχουν γίνει πιο αποτελεσματικές και πιο ανταγωνιστικές. Η αλυσίδα της τροφοδοσίας έχει εξυγιανθεί σημαντικά. Φυσικά η συγκέντρωση του λιανεμπορίου έχει βοηθήσει τα μέγιστα τουλάχιστον στον τομέα των logistics και στην επίτευξη των σχετικών οικονομιών κλίμακος.

Το καινούργιο στοιχείο τα δυο τελευταία χρόνια είναι η ραγδαία ανάπτυξη και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια κίνηση υπό την αιγίδα του αμερικανικού και του ευρωπαϊκού ECR για τη δημιουργία παγκόσμιων προτύπων, ώστε να λειτουργούν αποτελεσματικά και χωρίς περιορισμούς τα λεγόμενα «ηλεκτρονικά παζάρια» (market places) μεταξύ βιομηχανίας και λιανέμπορων (B2B). Και αυτό έχει τεράστια σημασία σε μια εποχή που όλο και περισσότερα προϊόντα γίνονται παγκόσμια, διαμορφώνουν παγκόσμια προγράμματα προσφορών κλπ. Έτσι θα δημιουργηθούν αφάνταστα μεγάλες οικονομίες κλίμακος προς όφελος της ανταγωνιστικότητας. Σύντομα ο χάρτης του παγκόσμιου εμπορίου θα αλλάξει, έτσι ώστε αντί να μιλούμε για ECR Ευρώπης ή Αμερικής θα μιλούμε για ένα παγκόσμιο φόρουμ του ECR.

σελφ-σέρβις: Μιλούμε για «παγκοσμιοποίηση των αγορών», για «διηπειρωτική συγκέντρωση της οικονομικής δύναμης», για «παγκόσμια συνεργασία των προμηθευτών-λιανεμπορίου» κλπ. σε έναν κόσμο όπου ωστόσο η απόσταση πλουσίων και φτωχών μεγαλώνει. Θα ήθελα τον προβληματισμό σας.

Μιχάλης Φανδρίδης : Πράγματι το πρόβλημα οξύνεται. Μακάρι οι αποφάσεις για την κατανομή των εισοδημάτων να παίρνονταν από τις εταιρείες των καταναλωτικών αγαθών, που έχουν κάθε συμφέρον να διεισδύουν στις φτωχές αγορές, και όχι από τους πολιτικούς. Σήμερα όλες τις διεθνείς εταιρείες τις απασχολεί πολύ σοβαρά η αγοραστική δυνατότητα του τρίτου κόσμου. Μάλιστα σε ό,τι αφορά τις δικές μας κοινωνίες, δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην πρόσβαση στη μεγάλη μάζα των οικονομικών μεταναστών –της νέας μεγάλης κοινωνικής τάξης που ήδη παγιώνει τα χαρακτηριστικά της. Δε θα μου κάνει εντύπωση, αν αύριο δω προϊόντα στη χώρα μας με ετικέτες τυπωμένες π.χ. στην αλβανική γλώσσα…

Αυτό που σκέφτομαι είναι ότι αν από κάπου ενδεχομένως κινδυνεύει η αγορά, είναι από την υπερσυγκέντρωσή της, δηλαδή από τη δημιουργία μονοπωλιακών καταστάσεων που πλήττουν τον ανταγωνισμό. Στη Δύση σήμερα υπάρχουν σοβαροί προβληματισμοί για το πώς θα μείνουν ανοιχτές όλες εκείνες οι ευκαιρίες του ανταγωνισμού ακριβώς για τη διαφύλαξή του.

(*)διευθυντής πωλήσεων της P&G Hellas