Στις νέες τάσεις που αφορούν την προσφορά προϊόντων και εμπειριών στους καταναλωτές της νέας εποχής, αλλά και στα δεδομένα που επιτρέπουν τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των σχετικών στρατηγικών εκ μέρους των επιχειρήσεων του κλάδου ήταν αφιερωμένη η δεύτερη μέρα του 12ου συνεδρίου του ΙΕΛΚΑ

Kατά την έναρξη των εργασιών της δεύτερης ημέρας, ο κ. Σπήλιος Λιβανός, Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, παρουσίασε στους συνέδρους την πολιτική και τους στόχους του υπουργείου για την ανάπτυξη ενός εύρωστου και ανθεκτικού συστήματος τροφίμων, «που θα διασφαλίζει πρόσβαση σε επαρκή προσφορά τροφίμων, σε προσιτές τιμές για όλους τους πολίτες, σε καιρούς πανδημίας, αλλά και οικονομικής και κλιματικής κρίσης».

Ο υπουργός αναφέρθηκε στον νόμο 42/92 του 2021, «που αφορά τις αθέμιτες πρακτικές μεταξύ επιχειρήσεων στην εφοδιαστική αλυσίδα τροφίμων και έχει στόχο την αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης του παραγωγού, τη σύντομη πληρωμή και κατ΄ επέκταση τη διασφάλιση ρευστότητας, τη δυνατότητα επένδυσης σε καινοτόμους μεθόδους παραγωγής, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων, τη μείωση του κινδύνου δημιουργίας καρτέλ, την αύξηση της εξαγωγικής τους δραστηριότητας, κλπ», όπως σημείωσε. Τέλος, τοποθετούμενος σχετικά με το θέμα του συστήματος Nutriscore, επιβεβαίωσε τη σταθερή αρνητική θέση του υπουργείου για την υιοθέτησή του.

Ο κ. Λευτέρης Κιοσές, Γενικός Διευθυντής, ΙΕΛΚΑ, αξιοποιώντας ερευνητικά ευρήματα του Ινστιτούτου, μίλησε για τις τάσεις στη διατροφή των πολιτών. Αναφέρθηκε σε πρόσφατη έρευνα του ΙΕΛΚΑ (Νοέμβριος 2021), όπου καταγράφονται τάσεις, όπως της vegan διατροφής. Σε αυτό το πλαίσιο, σημείωσε πως το 19% των καταναλωτών θεωρεί ότι οι φυτικές εναλλακτικές προτάσεις στα ζωικά συστατικά (πχ γάλα αμυγδάλου) είναι πιο υγιεινές, ενώ το 11% είναι θετικό στην κατανάλωση κρέατος παρασκευασμένου στο εργαστήριο ή από φυτικές πρωτεΐνες. Τα στοιχεία αυτά είναι ενδεικτικά των δυνατοτήτων διεύρυνσης της διείσδυσης νέων προτάσεων σε ένα κοινό που αναζητά υγιεινές και προσιτές εναλλακτικές λύσεις διατροφής. Το ίδιο συμπέρασμα προκύπτει και από τις απαντήσεις σχετικά με τη μείωση της κατανάλωσης αλατιού και ζάχαρης (37% δηλώνει ότι γενικότερα αποφεύγει την κατανάλωση γλυκών και ζάχαρης και 48% πως επιθυμεί τη μείωση του αλατιού).

Παράλληλα, οι έρευνες του ΙΕΛΚΑ κατέγραψαν τόσο τη δύναμη των ελληνικών προϊόντων (κατά 45% οι καταναλωτές δήλωσαν πως επιλέγουν πάντα προϊόντα ελληνικής παραγωγής), αλλά και της επιθυμίας για ποικιλία, καθώς κατά 24% θεωρούν πως η ποικιλία που προσφέρουν οι διαφορετικές εθνικές κουζίνες είναι απαραίτητες για τη διατροφή τους, ενώ κατά 77% σημείωσαν ως σημαντικό να γνωρίζουν την προέλευση των τροφίμων.

Ένα εξίσου ενδιαφέρον εύρημα της έρευνας αφορά την αυξανόμενη σχέση μεταξύ διατροφής και κοινωνικών δικτύων, καθώς το 53% του κοινού δηλώνει πως μαγειρεύει έχοντας ανοιχτό το κινητό του για να βλέπει συνταγές, ενώ το 26% έχει ζητήσει συμβουλές μέσω των social media, σημείωσε ο ομιλητής, τονίζοντας σε αυτό το σημείο και την αυξανόμενη επίδραση των influencers.

Όσον αφορά την ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων, επεσήμανε πως η πρόθεση αγοράς με κριτήριο την ειλικρίνεια και τη διαφάνεια των επιχειρήσεων σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας τους φθάνει σε ποσοστό το 77%, ενώ το 67% δηλώνει ότι είναι σημαντικό τα προϊόντα να παράγονται με φιλικές πρακτικές προς το περιβάλλον και το 32% πως έχει την πρόθεση να πληρώσει υψηλότερη τιμή για προϊόντα που έχουν παραχθεί με προδιαγραφές και διαδικασίες πιο φιλικές προς το περιβάλλον.

Τέλος, παρουσίασε στοιχεία που δείχνουν πως επτά στους δέκα Έλληνες πετούν τρόφιμα πριν τα καταναλώσουν, είτε επειδή περισσεύουν είτε επειδή λήγουν, σημειώνοντας πως το 6% των αγοραζόμενων τροφίμων καταλήγει στα σκουπίδια, ποσοστό που αντιστοιχεί σε πάνω από 300 χιλ. τόνους ετησίως και σε κατανάλωση τροφίμων από 200 χιλ. άτομα. Οι καταναλωτές ζητούν τη συμβολή των επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση του προβλήματος και πεδία στα οποία θα μπορούσαν να παρέμβουν σχετικά είναι η συσκευασία, αλλά και η γκάμα των προϊόντων, είπε ο ομιλητής.
Για τα plant-based προϊόντα και την εξέλιξή τους μίλησε η κ. Verena Wiederkehr, Plant-Based Evolution Lead, Beyond meat, ενώ στις κρίσιμες προκλήσεις σχετικά με την ανάδειξη της ελληνικής καινοτομίας, με σύμμαχο τις σύγχρονες διατροφικές τάσεις, αναφέρθηκε ο κ. Ανδρέας Σιούτης, Γενικός Διευθυντής, Organic 3s. Η κ. Μαργαρίτα Στεργίου, Υπεύθυνη Εταιρικών Υποθέσεων & Επικοινωνίας, Upfield, παρουσίασε ομιλία για το μέλλον των φυτικών και των vegan τροφίμων, ενώ ο κ. Ole Lund Haugen, Managing Director, OLH Consulting, ανάλυσε το σύστημα Deposit Return System (DRS), που ενισχύει την προσπάθεια ανακύκλωσης των πλαστικών φιαλών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Οι προκλήσεις της νέας χρονιάς
Ο κ. Γιώργος Δουκίδης, επιστημονικός σύμβουλος του ΙΕΛΚΑ, τονίζοντας ότι στον πυρήνα των προκλήσεων της νέας χρονιάς βρίσκονται η ακρίβεια, οι ηλεκτρονικές αγορές, η πανδημία κι ο ανταγωνισμός, εξήγησε ότι οι τιμές είναι και πάλι ο σημαντικότερος παράγων επίδρασης στις αγοραστικές αποφάσεις. Όπως είπε, οκτώ στους δέκα καταναλωτές «αισθάνονται» τις ανατιμήσεις, αλλά στην πλειονότητά τους αναγνωρίζουν ότι η αιτία τους είναι εξωγενής κι ότι το πλεονέκτημα του κλάδου είναι οι προσφορές, μέσω των οποίων οι καταναλωτές εξοικονομούν ετησίως το 10%-13% του κόστους των αγορών τους, προτείνοντας στο εξής την πιο «έξυπνη» αξιοποίησή τους. Ως προς τις online αγορές εκτίμησε ότι μετά την «έκρηξή» τους στη συγκυρία της πανδημίας έχουν τάση σταθεροποίησης (4 στους 10 χρήστες του διαδικτύου αγοράζουν από e-shops και 1 στους 10 από e-σούπερ μάρκετ) κι ότι ο κλάδος, έχοντας εξαπλασιάσει τις σχετικές πωλήσεις του σε ενάμιση χρόνο, επιδεικνύει αντανακλαστικά προσαρμοστικότητας, καθώς ήδη έχει μειώσει κατά μέσο όρο στις 1,2 ημέρες την παράδοση της online παραγγελίας, ενώ ο ένας στους τέσσερις online πελάτες του θεωρείται πια «ώριμος» να συνεχίσει να ψωνίζει ψηφιακά. Σχετικά με την πρόκληση της πανδημίας, τόνισε ότι οι δύο στους τρεις καταναλωτές αξιολογούν θετικά τα σούπερ μάρκετ για τη σχετική ανταπόκρισή τους, αλλά οι μισοί επηρεάζονται από τα επιδημιολογικά δεδομένα στην αγοραστική τους συμπεριφορά.

Προειδοποίησε ότι, ενόσω οι καταναλωτές εκτιμούν πως η οικονομική κρίση θα διαρκέσει και το 2022, προοπτικά πολλές συνήθειες που απέκτησαν στη συγκυρία της πανδημίας θα εξακολουθήσουν να εκδηλώνονται και μετά την αποκλιμάκωσή της. Αναφορικά με τον ανταγωνισμό επισήμανε ότι η συγκυριακή άνοδος του τζίρου δεν δικαιολογεί εφησυχασμό, αφού πχ η λαϊκή αγορά αξιολογείται θετικά σε πλήθος ποιοτικών κριτηρίων, ενώ προειδοποίησε ότι η πρωτοφανής κινητικότητα των καταναλωτών μεταξύ διαφορετικών καταστημάτων υπό το ζόφο την πανδημίας αφήνει παρακαταθήκες, ενώ επέστησε την προσοχή στη διαχείριση του ενεργειακού κόστους και του πληθωρισμού, τονίζοντας ότι στο δυναμικό περιβάλλον της νέας κανονικότητας ο ανταγωνισμός αναμένεται εντονότερος.

Αντιμετωπίστε τον πληθωρισμό ψύχραιμα
Όπως επισήμανε ο κ. Βάιος Δημοράγκας, διευθύνων σύμβουλος της NielsenIQ, παγκοσμίως σήμερα η ανάπτυξη των πωλήσεων των FMCG προέρχεται κυρίως από τον πληθωρισμό παρά από την αύξηση της κατανάλωσης, κάτι εμπεδωμένο και προ πανδημίας στην Ευρώπη, όπου το ξέσπασμα της κρίσης στη δημόσια υγεία ώθησε σε αύξηση τις πωλήσεις των FMCG το 2020 και στη σταθεροποίησή τους στο εξής, μέχρι το φθινόπωρο, οπότε ο πληθωρισμός άρχισε να πιέζει την κατανάλωση. Στην Ελλάδα, όπως είπε, περάσαμε από το χρόνιο αποπληθωρισμό στον επιταχυνόμενο πληθωρισμό, ο οποίος κατά το ήμισυ οφείλεται στις ανατιμήσεις των ενεργειακών αγαθών. Σήμερα η εγχώρια αγορά των FMCG εξελίσσεται με μέση ετήσια ανάπτυξη τζίρου 1,6%, με πρωταθλητές τα τρόφιμα-ποτά και μικρή υποχώρηση στα προϊόντα οικιακής φροντίδας και προσωπικής περιποίησης.

Όπως τόνισε, με μέση αύξηση τιμών 1,8% στο τρίτο τρίμηνο του έτους η κατανάλωση, πάντως, αυξήθηκε, ενώ με αντίστοιχη αύξηση τιμών 1% τον Οκτώβριο σταθεροποιήθηκε ο όγκος πωλήσεων, πράγμα που δείχνει μάλλον την έμμεση ως τώρα επίδραση γενικά του πληθωρισμού (σήμερα 3,4%) στις αγορές των FMCG. Στο πλαίσιο αυτό, ήδη από τον Ιούλιο φαίνεται μια ανάκαμψη του μεριδίου των PL, αντιστοιχούμενη μάλλον στην κάμψη της προωθητικής έντασης στα τρόφιμα-ποτά. Εντέλει «βλέποντας τις επιδόσεις των FMCG τον Οκτώβριο, που ήταν ο πιο πληθωριστικός μήνας του δεκαμήνου, δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μια σαφής διαφοροποίηση στις πωλήσεις παρά μόνο ενδείξεις σε κάποιες κατηγορίες ότι η παγίωση του πληθωρισμού οδηγεί σε πτώση της κατανάλωσης», εξήγησε ο κ. Δημοράγκας.

Εκτίμησε, ωστόσο, ότι ένας υψηλός πληθωρισμός στην οικονομία γενικά και ειδικά στα FMCG, θα συμβάλει στην ανάσχεση της κατανάλωσης, «αλλά η αγορά προσαρμόζεται…». Στο πλαίσιο αυτό, συμβούλευσε «κάθε «παίχτης» να αξιολογεί στο εξής τη θέση του σε σχέση με τον ανταγωνισμό του, την ελαστικότητα της κατηγορίας του, της μάρκας του ή και των διαφορετικών κωδικών της». Οι δύο πρώτες εβδομάδες του Νοεμβρίου εξελίχθηκαν μεν αρνητικά, είπε, «αλλά συγκρατημένα αρνητικά, συγκριτικά με μια αγορά σε lockdown πέρυσι, οπότε αυτό είναι ένα θετικό μήνυμα…».

Το οικοσύστημα των logistics και fulfilment του μέλλοντος
Οι επιχειρήσεις του κλάδου χρειάζονται νέες ικανότητες και συστήματα, προκειμένου να αντιπαρέλθουν από πλεονεκτική θέση την αύξηση του κόστους και των απαιτήσεων για υψηλότερο επίπεδο εξυπηρέτησης, τόνισε ο κ. Αθανάσιος Μαύρος, Partner επικεφαλής του Τμήματος Εφοδιαστικής Αλυσίδας και Διεπιχειρησιακών Λειτουργιών CESA της ΕΥ. Τα logistics και fulfilment του μέλλοντος είναι ένα οικοσύστημα με οκτώ κρίσιμα συστατικά, είπε. Τρία αφορούν τη διασυνδεδεμένη ορατότητα και περιλαμβάνουν το integrated digital logistics control tower, τα real time decision making tools και τα advanced analytics, περιλαμβανομένων της μηχανικής μάθησης και της τεχνητής νοημοσύνης. Δύο αφορούν τη στρατηγική και συσχετίζονται με το workforce of the future, το global trade και το financial supply chain. Και τρία αφορούν τις λειτουργίες, με τη χρήση core logistics execution systems, ΟΤ/ΙΤ Sensor Loops, αυτοματισμών και ρομποτικής. Η δημιουργία ενός ολιστικού ψηφιακού και διασυνδεδεμένου πύργου ελέγχου, που διατρέχει ολόκληρη την εφοδιαστική αλυσίδα, τόνισε, είναι επιβεβλημένη, καθώς διασφαλίζει τον πανεποπτικό έλεγχο για την αποτελεσματική ενορχήστρωση του έργου.

Επίσης, προέτρεψε στην ολιστική αντιμετώπιση των ροών κάθε είδους εμπορευμάτων, με σκοπό τη βέλτιστη λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας, δηλαδή με όρους αποτροπής εμποδίων, λειτουργικών και εμπορικών ρίσκων, αλλά και σύμπτυξης του κόστους –μια υπόθεση στην οποία συμπράττουν, με την υποστήριξη της τεχνολογίας, χρηματοοικονομικές, φοροτεχνικές κ.ά. παράμετροι. Προέτρεψε ακόμα στη μέριμνα για συνεχή σε πραγματικό χρόνο μοντελοποίηση της δυναμικής πραγματικότητας των δικτύων, μέσω της αξιοποίησης της μηχανικής μάθησης και της τεχνητής νοημοσύνης, προς όφελος της περιστολής του κόστους και της βελτίωσης των αποθεμάτων σε όλο το εύρος των δικτύων.

«Η ψηφιακή εποχή μάς προτρέπει να δημιουργήσουμε το digital twin του distribution/fulfilment center, με πλείστα οφέλη», τόνισε, ενώ επισήμανε ότι «η αξιοποίηση των αυτοματισμών και των smart picking up solutions στα fulfilment centers, παρά το αρχικά μεγάλο επενδυτικό της κόστος, ανεβάζει την παραγωγικότητα και τους δείκτες της εξυπηρέτησης, συνηγορώντας θετικά στην επένδυση». Οι ηγέτιδες εταιρείες δημιουργούν το αύριο με ένα σκεπτικό μετασχηματισμού, βασισμένο σε τεχνολογίες υψηλής ταχύτητας, σε καινοτομίες κλίμακας, με τους ανθρώπους στο επίκεντρο, κατέληξε ο ομιλητής.

Ψηφιακός μετασχηματισμός βάσει στρατηγικού σχεδίου
Η πανδημία επιτάχυνε τον ψηφιακό μετασχηματισμό, αλλά αυτός δεν είναι εφικτός χωρίς τα analytics και την τεχνητή νοημοσύνη, υποστήριξε ο κ. Νίκος Σταθάκης, Senior Manager της Deloitte. Όπως είπε, οι σχετικές δομές που άρχισαν να δημιουργούνται υπό την πίεση της πανδημίας, αύξησαν το κόστος και, ταυτόχρονα, το άγχος μπροστά στη γρήγορη ανάδυση νέων καταναλωτικών τάσεων και απαιτήσεων, που επιβάλλουν τη στοχευμένη προσέγγιση του καταναλωτή, νέα επιχειρηματικά μοντέλα και αποτελεσματικό έλεγχο του κόστους. Στο νέο περιβάλλον, όπως είπε, αναδεικνύονται νέα πεδία, στα οποία οι λιανέμποροι οφείλουν να επικεντρωθούν, προκειμένου να διατηρούν/ βελτιώνουν τη θέση τους. Τέτοια είναι η αναζήτηση προοπτικής στα ψηφιακά κανάλια, μέσω της αύξησης της παρουσίας τους σε αυτά και της διεύρυνσης της γεωγραφικής τους κάλυψης, η μέριμνα για προσωποποιημένη ικανοποίηση των αναγκών του πελάτη, ώστε η επιχείρηση να παραμένει κέντρο αναφοράς του, η αύξηση της αποτελεσματικότητας στις διαδικασίες εν γένει της εφοδιαστικής αλυσίδας, με όρους βέλτιστης εξοικονόμησης κόστους, η αποτελεσματική διαχείριση ραφιού, με όρους βελτίωσης της κερδοφορίας και αποφυγής των ελλείψεων, αλλά και η κυβερνοασφάλεια. Αυτά τα πεδία, εξήγησε ο ομιλητής, εφόσον στηριχθούν στα analytics και την τεχνητή νοημοσύνη, αυξάνοντας την ετοιμότητα, την αποτελεσματικότητα και την ταχύτητα λήψης ορθών αποφάσεων, εξασφαλίζουν την προοπτική στις επιχειρήσεις, τις οποίες και παρότρυνε να προχωρούν στις σχετικές επενδύσεις, ξεκινώντας από μικρής κλίμακας εφαρμογές.

Είναι παγίδα, τόνισε, να εκλαμβάνεται ο ψηφιακός μετασχηματισμός απλώς και μόνο ως εφαρμογή τεχνολογιών. Απαιτείται μια ολιστική προσέγγισή του, ένα στρατηγικό πλάνο εμπλοκής προσώπων, οργανωτικών δομών και διαδικασιών, το οποίο, στηριγμένο στα AI, τα data, τις τεχνολογίες, θα έχει δυναμικό χαρακτήρα, εξορθολογίζοντας διαδικασίες και συμπτύσσοντας κόστη. Χωρίς στρατηγική στόχευση, επισήμανε, η επιχείρηση οδηγείται σε ατελέσφορες διαδικασίες και επενδύσεις. «Δεν χρειάζεται να πάμε από το μηδέν στο εκατό σε μια ημέρα! Αρκεί η χάραξη μιας πολύ συγκεκριμένης πορείας, με οριοθετημένους σταθμούς, ώστε ο ψηφιακός μετασχηματισμός να έχει αποτέλεσμα σε κάθε του φάση», κατέληξε.

Στη δεύτερη θεματική ενότητα της ημέρας υπό τον τίτλο «Meta-Business: Καινοτομία, startups, μέλλον» φιλοξενήθηκαν επίσης οι εισηγήσεις των κ. Αντώνη Λιβιεράτου, επικ. καθ. ΕΚΠΑ («Το ανοικτό μοντέλο καινοτομίας και η εφαρμογή του στο λιανεμπόριο»), Νίκου Μυλωνά, CEO της EdenCore και Φίλιππου Ζεμπίλα, Founder 12gods («Αξιοποίηση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και εικόνας στην αγροδιατροφή. Ο ρόλος της EdenCore»), Πάνου Μήτσιου, Founder, Tekmon, και Γρηγόρη Γούση, Founder, Intale («Αυτοματοποίηση διαδικασιών χωρίς κώδικα»).

Οι ομιλίες της πρώτης ημέρας του συνεδρίου