Τα συστατικά του κοκτέιλ της «τέλειας καταιγίδας» έχουν συζητηθεί πολύ: Πληθωρισμός σε ιστορικό αρκετών δεκαετιών υψηλό, ενεργειακή κρίση και ακρίβεια, εισοδηματική ασφυξία των καταναλωτών –αυτή είναι η πρώτη όψη του νομίσματος, αλλά υπάρχει και η άλλη: Το λανσάρισμα ενός νέου προϊόντος απαιτεί επένδυση σε χρόνο, χρήμα και προσπάθεια. Παρά τις οικονομικές Συμπληγάδες, η παγκόσμια αγορά f&b επέδειξε το 2022 αξιοσημείωτο αριθμό καινοτομιών και βημάτων μετασχηματισμού. Οι νέες τάσεις που διαμορφώνουν, ανοίγουν νέους δρόμους, δημιουργώντας επιχειρηματικές ευκαιρίες…

Oι νέες τάσεις και τα ζητούμενα των καταναλωτών είναι αυτονόητο ότι θα καθοδηγήσουν την έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων ή την βελτίωση της σύνθεσης, των συστατικών και των χαρακτηριστικών των ήδη υπαρχόντων. Μεγα-τάσεις όπως η υγιεινή (ή έστω συγκριτικά καλύτερη από του πρόσφατου παρελθόντος) διατροφή, τα plant-based τρόφιμα αλλά και η βιωσιμότητα (που δεν άπτεται μόνον της προϊοντικής σύστασης ή των πρώτων υλών, αλλά επεκτείνεται σε όλες τις φάσης της παραγωγικής διαδικασίας) αποτυπώνονται στην τελική επιλογή των καταναλωτών σε όλες τις κατηγορίες FMCG.

ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ, ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΣΤΑ ΠΟΤΑ
Τα στοιχεία της εταιρείας έρευνας αγοράς Mintel δείχνουν ότι τα λανσαρίσματα νέων προϊόντων τροφίμων και ποτών μειώθηκαν κατά 9% (52 εβδομάδες 14 Iουλίου 2022/14 Ιουλίου 2021). Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες κατηγορίες που καταγράφουν αξιοσημείωτη αύξηση και ειδικότερα τα ποτά και τα ζαχαρώδη.

ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΑΛΛΑΞΑΝ ΤΟ ΚΑΛΑΘΙ
Η πανδημία έφερε μια και ίσως μοναδική βεβαιότητα, ότι η υγεία μας δεν είναι δεδομένη και πρέπει να φροντίζουμε για αυτή. Συν Αθηνά και χείρα κίνει, λοιπόν, και είναι αυτό ακριβώς που αναδιαμορφώνει τις καταναλωτικές συνήθειες της μεγάλης πλειονότητας των ανθρώπων παγκοσμίως.
Όπως αποτυπώνεται στην έρευνα Food & Drink Report 2022-23 της Waitrose & Partners, το μέσο καλάθι αγορών είναι κατά 15% μεγαλύτερο σε σχέση με την τελευταία προ πανδημίας αντίστοιχη έρευνα (2019-20), δηλαδή αγοράζουμε 1,5 τεμάχιο περισσότερο σε κάθε επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ. Αυτό αποδίδεται εν μέρει στο ότι κάνουμε λιγότερες επισκέψεις στο σούπερ μάρκετ, οπότε γεμίζουμε περισσότερο το καλάθι μας, φαινόμενο που συνδέεται ίσως και με την άνοδο της προτίμησης για μεγαλύτερες αίθουσες (≥2.500τμ) έναντι των μεσαίων (400-2.500τμ).

Επιπλέον, σύμφωνα με την ίδια πηγή, η σύσταση του καλαθιού διαφοροποιήθηκε σημαντικά στο διάστημα αυτό: Τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν μια σημαντική στροφή προς πιο υγιεινές διατροφικές επιλογές: Φρέσκα λαχανικά, φυσικό γιαούρτι, σούσι αντί σάντουιτς ως μίνι γεύμα και επιπλέον τρόφιμα με προβιοτικά, κοτόπουλο (φρέσκο και ψητό) αλλά και ψαρικά. Το υβριδικό μοντέλο που τείνει να καθιερωθεί ως βασικό μοντέλο εργασίας, έδωσε ώθηση επίσης σε κατηγορίες όπως ο στιγμιαίος καφές (για την παρασκευή ροφημάτων στο σπίτι) και το τσάι. Και οι επιπτώσεις των ανατιμήσεων στο διαθέσιμο εισόδημα, όμως, επιδρά στη σύσταση του καλαθιού: Επί ζυγίω λαχανικά έναντι των έτοιμων λόγω χαμηλότερης τιμής, τυριά και αλλαντικά από τον πάγκο έναντι των συσκευασμένων κ.ό.κ.

PL: ΉΡΘΑΝ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΙΝΟΥΝ
Ο πληθωρισμός, ωστόσο, ευνοεί το μερίδιο των private label, όπως δείχνουν διεθνείς έρευνες. Θεωρείται πιθανόν, λοιπόν, από λύση ανάγκης σήμερα τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας να εδραιωθούν ως καταναλωτική επιλογή. Εξάλλου, όπως έχουμε αναδείξει σε σχετικά ρεπορτάζ προηγούμενων τευχών του «σελφ σέρβις», σε ώριμες δυτικές αγορές της Ευρώπης και άλλων ηπείρων, όπου οι καταναλωτές έχουν ισχυρή αγοραστική δύναμη, τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας αποτελούν πρώτη επιλογή τους (ενδεικτικά στην Ελβετία το μερίδιο των PL ξεπερνά το 51% επί του συνόλου της αγοράς FMCG –στοιχεία IRI Worldwide). Έρευνα της αμερικανικής εταιρείας Colliers δείχνει ότι κατά το 61,3% οι καταναλωτές δηλώνουν ότι θα στραφούν σταθερά στην αγορά των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, αν συνεχιστεί το ράλι του πληθωρισμού, κατά το 61% ότι θα επιλέγουν προϊόντα χαμηλότερης τιμής και κατά το 53% ότι θα επιλέγουν προϊόντα για τα οποία υπάρχουν εκπτωτικά κουπόνια.

Σύμφωνα με την ίδια πηγή, άλλες αλλαγές στην καταναλωτική συμπεριφορά σχετίζονται με τη μείωση της αγοραζόμενης ποσότητας τροφίμων και ειδών παντοπωλείων (έτσι απάντησε το 29,8% των συμμετεχόντων στην έρευνα), την πληρωμή με πιστωτική κάρτα (27,4%), την αγορά επί ζυγίω προϊόντων ή του πάγκου κοπής για την εξοικονόμηση χρημάτων (23,7%). Αντίστοιχα η εταιρεία ερευνών GlobalData προβλέπει ότι το 2026 το μερίδιο των PL στην αγορά των ΗΠΑ θα αγγίζει το 21,6%. Στην Ελλάδα, το μερίδιο των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας καταλαμβάνει το 16,1% της συνολικής αγοράς FMCG, ενισχυμένο κατά 13,9% σε σύγκριση με το 2021 (YTD Οκτώβριος 2022, πηγή IRI).

ΟΙ ΜΕΓΑ-ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΠΟΤΩΝ
Η προτεραιότητα στην υγιεινή διατροφή, σε συνδυασμό με τα ζητήματα της βιωσιμότητας και της προστασίας του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, «γεννά» νέες τάσεις στην παγκόσμια αγορά. Τα φυσικά συστατικά είναι μείζον ζητούμενο για τους καταναλωτές και ειδικότερα για κάποιες ομάδες όπως οι GenZ, οι millennials κ.ό.κ.

Η ανησυχία σχετικά με το τι επιφυλάσσει το 2023 στο διαθέσιμο καταναλωτικό εισόδημα, συνδυαστικά με τις περιβαλλοντικές ευαισθησίες, ωθεί τους καταναλωτές σε αλλαγή συνηθειών σε ό,τι αφορά τη σπατάλη των τροφίμων. Στην προαναφερθείσα έρευνα της Waitrose σε ποσοστό 72% οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι προσέχουν πολύ το πόσα ξοδεύουν για την αγορά τροφίμων, ο ένας στους τρεις δήλωσε ότι επιλέγει τι θα βάλει στο πιάτο του βάσει των προσφορών που βρίσκει στα τρόφιμα, ενώ κατά το 39% είπαν ότι αγοράζουν περισσότερα κατεψυγμένα τρόφιμα, επειδή έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από τα φρέσκα.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ, ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΑ ΚΑΙ PLANT-BASED
Οι καταναλωτές επιθυμούν πλέον τα τρόφιμα που επιλέγουν να έχουν άμεσα οφέλη στην υγεία τους, όπως να ενισχύουν το ανοσοποιητικό τους, να συμβάλουν στην καλύτερη λειτουργία του πεπτικού συστήματος και επιδρούν θετικά στη διάθεση και τις εγκεφαλικές λειτουργίες. Αυτά επισημαίνονται σε μελέτη της NielsenIQ για τις επτά σημαντικότερες τάσεις της βιομηχανίας f&b. Επιπλέον, στο πλαίσιο της έρευνας της Waitrose, το 40% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι επιλέγουν τρόφιμα που βοηθούν στην υγεία του πεπτικού συστήματος, όπως αυτά που περιέχουν προβιοτικά ή πρεβιοτικά.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της NielsenIQ, ο όρος «vegan» είναι ο δεύτερος δημο-φιλέστερος στις διαδικτυακές αναζη-τήσεις προϊόντων snacking και ο έβδομος δημοφιλέστερος στις αναζητήσεις σε websites αλυσίδων ειδών παντοπωλείου. Μεταξύ 2020 και 2021 η ζήτηση των plant-based τροφίμων αυξήθηκε κατά 12%, ενώ των φυτικών υποκατάστατων προϊόντων κρέατος κατά 11%.

ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ ΚΑΦΕ
Μετά τα υποκατάστατα γαλακτοκομικών, κρέατος και ψαριού, η επόμενη αναδυόμενη τάση προτάσσει τα υποκατάστατα καφέ. Αφενός η αναζήτηση πιο υγιεινών (στην αντίληψη των καταναλωτών) εναλλακτικών λύσεων και αφετέρου η καλλιέργεια του καφέ, που είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή, οδηγούν πολλές εταιρείες διεθνώς –μεταξύ αυτών πολλές start ups– στην αναζήτηση εύγευστων εναλλακτικών λύσεων ροφημάτων, με ωφέλιμες ιδιότητες για την υγεία των καταναλωτών.