«Αυτό λείπει σήμερα!», τονίζει με έμφαση ο κ. Κωνσταντίνος Μαχαίρας, προσθέτοντας: «Μάθαμε να καταπίνουμε πράγματα ασυμβίβαστα με την περηφάνια μας, στο όνομα του "έτσι είναι το σύστημα". Ε όχι! Οφείλουμε να παραδώσουμε στα παιδιά μας ένα μέλλον απελευθερωμένο απ’ όσα μας πληγώνουν. Δεν ξέρω πότε θα "πιάσουμε πάτο", αλλά είμαι βέβαιος ότι το γκελ της ανόδου, όταν τον αγγίξουμε, θα είναι μεγάλο. Γιατί είμαστε λαός με ψυχή και μυαλό».
Όπως εξηγεί ο CEO της ΑΒ Βασιλόπουλος και εκτελεστικός αντιπρόεδρος του ομίλου Delhaize, «αν και ο Έλληνας ήταν ανέκαθεν οραματιστής, το πρόβλημα είναι ότι δεν δουλεύουμε ως σύνολο κι ότι ο οραματισμός των πολιτικών μας δεν πηγαίνει μακρύτερα από τα κομματικά τους συμφέροντα. Το κακό, επίσης, με τις ηγεσίες μας είναι ότι όταν ο κόμπος φτάσει στο χτένι αποφασίζουν ρηξικέλευθα πράγματα, απαιτώντας άμεσα αποτελέσματα, χωρίς ωστόσο να λογαριάζουν ότι η επίτευξη ενός σκοπού χρειάζεται ένα σχέδιο προσαρμογής, μια κλιμάκωση στόχων, μια διαδικασία ελέγχου κλπ.
Κι ύστερα φταίνε, τάχα, οι δημόσιοι υπάλληλοι λες και πρόκειται για ανθρώπους εκ φύσεως άχρηστους και διεφθαρμένους κι όχι για ένα απαξιωμένο ανθρώπινο δυναμικό από το ίδιο το σύστημα, το οποίο, αφού πρώτα εκμεταλλεύτηκε την ανάγκη τους για ασφάλεια και σιγουριά, ούτε τους εμπιστεύτηκε καθήκοντα αντίστοιχα των προσόντων τους, ούτε τους κατευθύνει σωστά, ούτε τους αξιολογεί, ούτε τους ενθαρρύνει.
Αντίθετα, με τις περικοπές μισθών τώρα τους εξωθεί σε ακόμα μεγαλύτερη απάθεια εις βάρος όλων. Όταν, όμως, στερείς από τον εργαζόμενο την αξία του, βγάζεις μόνος σου τα μάτια σου. Αυτό συμβαίνει στη χώρα μας, μια χώρα δίχως όραμα, όπου οι νόμοι υπάρχουν για να παραβιάζονται από τους διαπλεκόμενους και ο καλύτερος business planer είναι το… πολιτικό κόστος!»
«Μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα…»
σελφ σέρβις: Είναι, τάχα, «μοιραίο»;
Κωνσταντίνος Μαχαίρας: Συμβαίνει κι αλλού, αλλά εδώ το πολιτικό κόστος μας κατάντησε «μοιραίους», καθώς ακόμα κι η παιδεία μας, με την ευρεία της έννοια, αφελληνίζεται! Πού πήγε το ελληνικό φιλότιμο, που χαρακτηρίζει το συνειδησιακό μας DNA; Ξαφνικά αναγνωρίζουμε ότι έχει σχεδόν χαθεί για μια ολόκληρη γενιά!
Αναρωτιέμαι, πχ, γιατί τα ελληνικά πανεπιστήμια να μην είναι στα top του κόσμου –και γιατί όχι και ως ιδιωτικά πανεπιστήμια–, όταν τόσοι διαπρεπείς επιστήμονες και μάνατζερ όλου του κόσμου, τόσα υπέροχα μυαλά, είναι Έλληνες; Ή γιατί να μην είμαστε το Silicon Valley της Ευρώπης στην παραγωγή προηγμένων software; Γιατί να μην έχουμε μια στρατηγική για το πού θέλουμε να πάει η χώρα; Στην επιστήμη και τον πολιτισμό; Στον τουρισμό; Ή μήπως στην αγροτική παραγωγή, αφού ο τόπος μας προσφέρεται να γίνει ο βιολογικός παράδεισος της Ευρώπης;
Αντί αυτών σερνόμαστε κακήν κακώς από τη συγκυρία του μνημονίου, με την ίδια πάντα στενομυαλιά και πρεμούρα να γίνουν όλα εδώ και τώρα και όπως-όπως…
σελφ σέρβις: Εφόσον το πολιτικό μας σύστημα είναι σε κατάσταση αποτελμάτωσης, ποιος είναι ο φορέας που θα αναζητήσει το αξιόπιστο όραμα;
Κωνσταντίνος Μαχαίρας: Εμείς που το αναπαράγουμε και το ανεχόμαστε! Ήρθε η ώρα να αντιδράσουμε πολιτισμένα και με νηφαλιότητα, να σταματήσουμε να μας «φταίνε οι ξένοι» και να δούμε τι κάναμε οι ίδιοι. Ν’ αφήσουμε στην άκρη τον άκρατο κομματισμό και την ποδοσφαιροποίηση κάθε σοβαρής συζήτησης και να δούμε με ειλικρίνεια τι φταίει, τι πρέπει και πώς να το αλλάξουμε.
Εμείς που διδάξαμε πρώτοι στον κόσμο την τέχνη του δούνε και λαβείν, αλλά τα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς μας εθίσαν στο «πάρε-δώσε», ήρθε η ώρα ν’ αλλάξουμε τους εαυτούς μας, επιβάλλοντας πριν απ’ όλα στους πολιτικούς μας να ομονοήσουν σχετικά με το ποια είναι τα αγαθά, που με κανένα τρόπο δεν πρέπει να χάσει η χώρα.
σελφ σέρβις: Πώς εννοείτε στην πρακτική της έκφραση αυτής της ομόνοιας;
Κωνσταντίνος Μαχαίρας: Αν θέλουμε παραγωγικό Δημόσιο, με συνέπεια και συνέχεια έργου, οφείλουμε να το απαλλάξουμε μια για πάντα από τις κομματικές εξαρτήσεις. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, με τη μονιμοποίηση των γενικών γραμματέων των υπουργείων, ώστε να φτάσουμε ως τη βάση της πυραμίδας του Δημοσίου, με σταθερούς όρους αξιολόγησης του έργου καθενός και αξιοκρατία. Αν γίνει αυτό, θα αποδειχθεί η τεράστια δύναμη του Δημοσίου ως επιταχυντή της ανάπτυξης.
Και εν πάση περιπτώσει, η πολιτική σύμπνοια στον στρατηγικό προσανατολισμό της χώρας, πρώτον, θα ωθήσει τα υπουργεία στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό πλάνων ανά επιμέρους αντικείμενο, που θα μας απαλλάξει από τις προσωποπαγείς στρατηγικές των πολιτικών, που εναλλάσσονται στις υπουργικές θέσεις. Δεύτερον, θα προσανατολίσει τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να προσαρμόσουν τη δράση τους στη γενική στρατηγική ανάπτυξης της χώρας.
Περισσότερες ευκαιρίες στους νέους
σελφ σέρβις: Οι επιχειρήσεις μπορούν να δημιουργήσουν όραμα;
Κωνσταντίνος Μαχαίρας: Ναι, αρκεί να απαλλαχθούν από την αρτηριοσκλήρωση του ελληνικού μάνατζμεντ, που εμπιστεύεται τα υψηλά πόστα μόνο στους «καταξιωμένους», και να δώσουν περισσότερες ευκαιρίες στους νέους, οι οποίοι είναι ακόμα αδιάφθοροι, έχουν ευρύτητα πνεύματος και περισσότερο παγκόσμια και πιο ταχεία αντίληψη των πραγμάτων, εξαιτίας της εκπληκτικής εξοικείωσής τους με τις τεχνολογίες της επικοινωνίας.
Αυτοί μετέχουν στη νέα παγκόσμια κουλτούρα πολύ περισσότερο απ’ τον καθένα μας. Αλλά η διαφύλαξη μέσα τους των μακραίωνων αξιών του ελληνικού πνεύματος –της έφεσης στους αριθμούς, του δαιμόνιου στον πειραματισμό και της καθαρότητας στη σκέψη– παραμένει το μέγα ζητούμενο. Αυτές τις αξίες πρέπει να εκφράζουμε με κάθε τρόπο.
Μερικοί από μας που το κάναμε, σταθήκαμε τυχεροί –κάποιες χιλιάδες στελέχη του μάνατζμεντ και των επιστημών. Πολλοί περισσότεροι, όμως, άνθρωποι ταλαντούχοι, με προσόντα κι ικανότητες, μένουν δέσμιοι της συγκυρίας. Αλλά ως πότε θα καταδεχόμαστε να ορίζουν τις ζωές μας και τη μοίρα της χώρας οι εκάστοτε συγκυρίες;
Στο πλαίσιο αυτό, η επιχειρηματικότητα μπορεί να δημιουργεί όραμα αν στραφεί, επίσης, στο ξαναζωντάνεμα της περιφέρειας. Γιατί Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα.
σελφ σέρβις: Πώς μπορούν να συμβάλουν σε αυτό επιχειρήσεις όπως η δική σας;
Κωνσταντίνος Μαχαίρας: Εμείς προτάσσουμε προγραμματικά τη συνεργασία με τους μικρούς παραγωγούς. Τους εντοπίζουμε και τους ενθαρρύνουμε σχετικά, προκειμένου να μπαίνουν τα προϊόντα τους στα ράφια μας. Τους παρέχουμε τεχνογνωσία, ακόμα και χρηματοοικονομική στήριξη, ώστε να ανταποκρίνονται στα πρότυπα της ασφάλειας και υγιεινής των τροφίμων που επιθυμούμε, τους μαθαίνουμε να κάνουν κοστολόγηση, να εφαρμόζουν τις αρχές του μάρκετινγκ – με μια κουβέντα: να αποκτούν ανταγωνιστικότητα, να γίνονται γνωστοί αυτοί και τα προϊόντα τους, οι περιοχές τους και εντέλει η χώρα μας.
Γιατί κάπως έτσι εξελίσσεται η περιπέτεια της αναγνώρισης κάθε συνεπούς επιχείρησης. Οι εξαγωγές δεν έρχονται από τη μια μέρα στην άλλη. Πρέπει να προϋπάρξει το κατάλληλο υπόβαθρο. Στη δημιουργία του, λοιπόν, το οργανωμένο λιανεμπόριο εμπλέκεται έντονα.
Ανακαλύπτοντας εκ νέου τα πράγματα
σελφ σέρβις: Πάντως, δεδομένων των προβλημάτων σήμερα της μικρομεσαίας επιχείρησης, η αποεπένδυση κι η παραίτηση από τις παραγωγικές δραστηριότητες εντείνεται.
Κωνσταντίνος Μαχαίρας: Είναι, ίσως, η τελευταία ευκαιρία να αποφασίσουμε στρατηγικά ως χώρα σε ποιους τομείς και υπό ποιους όρους μπορεί να ανακάμψει ανταγωνιστικά η εγχώρια παραγωγή. Θυμηθείτε απλώς ότι σε εποχές παχιών αγελάδων πολλοί επιχειρηματίες επένδυαν τα λεφτά των επιδοτήσεων σε ντουβάρια εργοστασίων κι όχι σε τεχνογνωσία, ποιότητα, καινοτομία κλπ.
Επομένως, πρέπει να «ανακαλύψουμε» πάλι τα μυστικά της ανταγωνιστικότητας. Σκεφτείτε μόνο ότι ο γαλατάς, που πέθανε στην πατρίδα μας, επιβιώνει στη Γαλλία, τις ΗΠΑ ή την Αγγλία, χωρίς να του δημιουργεί πρόβλημα η ύπαρξη μεγάλων αλυσίδων ή η γαλακτοβιομηχανία. Μόνο που αυτός ξέρει τι θέλει ο πελάτης του και πώς να τον ικανοποιήσει…
Κανένα εγχείρημα δεν είναι πετυχημένο από την πρώτη του ημέρα. Αν κάτι, όμως, έχει σημασία είναι αυτός που το αναλαμβάνει να ξέρει πού θέλει να φτάσει και να του εμπιστευτούν οι άνθρωποί του την ελευθερία, προκειμένου να τους πείσει, εμπνέοντάς τους με το όραμά του. Το έζησα προσωπικά αυτό. Όταν το ’97 εξηγούσα στους μετόχους και τα στελέχη της ΑΒ το όραμά μου για την εταιρεία, χαρακτηριζόμουν αιθεροβάμονας. Κι όμως, από ένα 25% ακριβότεροι από τον φθηνότερο, τότε, της αθηναϊκής αγοράς γίναμε η πιο ανταγωνιστική πανελλήνια αλυσίδα, σε θέματα σταθερότητας τιμών και με έντονα αυξανόμενη αξία σε θέματα ποιότητας, περιβάλλοντος και προστασίας καταναλωτή.
Ηγεσία και ανθρωποκεντρισμός
σελφ σέρβις: Τελικά υπάρχει επιτυχημένη «συνταγή» ηγεσίας;
Κωνσταντίνος Μαχαίρας: Εκείνο που σίγουρα δεν υπάρχει είναι όραμα χωρίς ρεαλιστικό πρόγραμμα και υλοποίηση προγράμματος χωρίς προτεραιότητες. Ο ηγέτης, λοιπόν, οφείλει να προσδιορίζει εκ των προτέρων το τι ακριβώς προσδοκά από κάθε βήμα που τον φέρνει κοντύτερα στον στόχο του, προκειμένου να εξηγεί πειστικά τη σημασία του ως προς τον στόχο, γιατί ο κόσμος θέλει και πρέπει να ξέρει πάντα το πού πηγαίνει. Επίσης, οφείλει να τον προετοιμάζει ότι τα αρχικά βήματα εξελίσσονται πάντα βασανιστικά αργά. Η επιτάχυνση της πορείας έρχεται αργότερα, όταν το όραμα είναι πια ορατό, ενώ όσο το προσεγγίζει κανείς η επιτάχυνση γίνεται ίλιγγος.
Με άλλα λόγια, η επιτυχία του ηγέτη δεν έγκειται στον τελικό του θρίαμβο, αλλά σε κάθε στιγμή που εμπνέει και παρακινεί τον κόσμο του να τον ακολουθεί πειθαρχημένα. Εμείς στην ΑΒ, στο πλαίσιο της παρακίνησης, το 1997 θεσμοθετήσαμε ένα από τα καλύτερα εργοδοτικά συστήματα στη χώρα, όπου ο όρος «συνεργάτης» υπερκαλύπτει τον όρο «υπάλληλος».
Είμαστε, λοιπόν, ένα σύνολο 10.200 συνεργατών, που δουλεύουν ρολόι, χωρίς κανείς να χάνει την αξιοπρέπειά του, με αξιοκρατία, συνεχή αξιολόγηση και καθορισμένη εναλλαγή αρμοδιοτήτων, ώστε να αναπτύσσεται διαρκώς το άτομο, με φροντίδα για την οικογένεια του καθενός και μέριμνα για τη μόρφωση όσων έχουν τη θέληση. Όταν η επιχείρηση επενδύει στο ανθρώπινο δυναμικό της πολλαπλασιάζει την περιουσία της. Όταν δίνει ελευθερία σκέψης στον εργαζόμενο κι εμπιστοσύνη να πειραματίζεται κερδίζει, και μάλιστα πολλαπλάσια απ’ όσα της στοιχίζουν τα λάθη του, χάρη της απόκτησης γνώσης.
Όλα αυτά ως εμπειρία ζωής της ΑΒ την έκαναν διεθνές case study επιτευγμάτων ανάπτυξης. Το ελληνικό μάνατζμεντ έχει πολλά να διδάξει τον κόσμο.
σελφ σέρβις: Ποιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός αυτού του μοντέλου ηγεσίας;
Κωνσταντίνος Μαχαίρας: Πρώτα απ’ όλα είναι η επανάπαυση των στελεχών από την αναζήτηση της τελειότητας στις εταιρικές λειτουργίες. Το ιδεώδες της τελειότητας δεν είναι κουβέντα του αέρα, αλλά συνειδητή προσπάθεια να κάνεις πάντα τις διαδικασίες σου όσο το δυνατόν πιο απλές και άμεσες. Ο δεύτερος εχθρός, για μας που επενδύουμε στη χώρα περίπου 100 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, είναι ότι δυστυχώς επενδύουμε σε ένα περιβάλλον επιλεκτικής εφαρμογής της νομοθεσίας, αφού ως γνωστόν η «τσιμπίδα» των προστίμων «κινείται» μόνο κατά εκεί που υπάρχει οσμή της ευημερίας…
4-5 εταιρείες σε δέκα χρόνια
σελφ σέρβις: Διαβάζοντας στο «Πανόραμα των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ» τις επωνυμίες των εταιρειών του κλάδου που καταγράψαμε, διερωτόμαστε πόσες από αυτές μπορεί να ελπίζουν σε ένα εφικτό όραμα μακροπρόθεσμης επιβίωσης;
Κωνσταντίνος Μαχαίρας: Ας μη γελιόμαστε, δεν υπάρχει χώρος για όλους –κυρίως για τον μεγάλο αριθμό όσων δεν φρόντισαν ως τώρα να επενδύσουν στον εκσυγχρονισμό τους παρά έμειναν να εκμεταλλεύονται τοπικά τις καθυστερήσεις διείσδυσης του ανταγωνισμού. Δεν νομίζω ότι υπάρχει χώρος στην αγορά μας στα τρία επόμενα χρόνια για περισσότερες από δέκα-δεκαπέντε εταιρείες και σε δέκα χρόνια για τέσσερις-πέντε. Εξάλλου, ένα σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο για τα στάνταρ λειτουργίας του κλάδου, με δίκαιη εφαρμογή, είναι αρκετό για να βγάλει στα γρήγορα από το παιχνίδι τις περισσότερες.
Φυσικά, δεν ήρθε το τέλος της μικρής επιχείρησης. Το franchise της προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρία ακόμα και να επεκταθεί, αν έχει όραμα. Υπάρχει κι η διέξοδος της εξειδίκευσης: Δεν θα κλείσει το χασάπικο, θα επιβιώσει όμως ως εξειδικευμένο κατάστημα κρέατος, ίσως κι ως αλυσίδα ντελικατέσεν κρεοπωλείων. Η εμπειρία της Ιταλίας έχει να μας διδάξει πολλά…
Όραμα της μικρής επιχείρησης σήμερα πρέπει να γίνει το να δώσει μεγαλύτερη αξία στον πελάτη της. Ο καλύτερος σύμμαχός της για να το πετύχει είναι η ευελιξία της, πράγμα που δεν έχει η μεγάλη επιχείρηση. Πράγματι, ένα ανήσυχο νεανικό μυαλό μπορεί σήμερα να αντλεί τεχνογνωσία κι άφθονες ιδέες, περιηγούμενο όλο τον κόσμο μέσα από το Internet, και να τις προσαρμόζει άμεσα στα δεδομένα του χώρου του. Θεωρείτε τυχαίο που τα περισσότερα επιτεύγματα στον χώρο των επιχειρήσεων γίνονται πλέον από εμπνευσμένα παιδιά κι όχι από παλιούς επιχειρηματίες;