ΚΑΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΝΑ ΑΛΛΑΖΕΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – ΘΡΑΚΗ

Κάτι φαίνεται να αλλάζει τα τελευταία χρόνια στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης. Τα μεγάλα έργα υποδομής (Εγνατία Οδός, λιμάνια Αλεξανδρούπολης-Καβάλας, δύο αεροδρόμια, μελλοντικά ο πετρελαιαγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης) και ο τουρισμός μπορούν να αποτελέσουν το εφαλτήριο μίας δυναμικής ανάπτυξης της περιοχής, στην οποία τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα προόδου: το κατά κεφαλή ΑΕΠ από το 84% του μέσου όρου της χώρας το 1991, άγγιξε το 90% το 2001. Τα κύρια χαρακτηριστικά της περιοχής είναι η υψηλή αγροτική παραγωγή, οι σχετικά υψηλές επενδύσεις στη μεταποίηση και η έντονη δημογραφική ανάπτυξη. Η περιοχή καταλαμβάνει την 8η θέση ανάμεσα στις 13 περιφέρειες της χώρας.

Η κατάρρευση του Ανατολικού Συνασπισμού και η ιδιωτικοποίηση της βουλγαρικής οικονομίας έφεραν την ακριτική περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης πολύ πιο κοντά στους βόρειους γείτονες. Το «Σιδηρούν Παραπέτασμα», που χώριζε το ΝΑΤΟ από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας στις κορυφογραμμές της Ροδόπης, είχε ατονήσει βέβαια από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, αλλά κατέπεσε εντελώς στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Το μαρτυρούν άλλωστε τα εγκαταλειμμένα φυλάκια στα βόρεια σύνορα της χώρας, σε αντίθεση με τα καλά φρουρούμενα ανατολικά σύνορα στον Έβρο. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 καταργήθηκαν και οι μπάρες που απέκλειαν από τον έξω κόσμο τα Πομακοχώρια. Οι περιορισμοί στη μετακίνηση καταργήθηκαν, οι Πομάκοι της Ροδόπης μπορούν πλέον να ριχτούν στον στίβο της ελεύθερης οικονομίας, να μορφωθούν, να αρπάξουν ευκαιρίες, να επικοινωνήσουν –προπαντός αυτό– με τους γείτονές τους.

Όμως τα «ανοίγματα» αυτά είχαν και ένα άλλο –όχι θετικό για τους ντόπιους εργαζόμενους– επακόλουθο. Το «φασόν», ένας κλάδος ιδιαίτερα ανεπτυγμένος μέχρι πρόσφατα στη Θράκη, μετακόμισε στη «χαμηλού εργατικού κόστους» αγορά της Βουλγαρίας. Το ίδιο έκαναν και εκατοντάδες άλλες βιοτεχνίες, οξύνοντας το πρόβλημα της ανεργίας στην περιοχή. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι στη Βουλγαρία δραστηριοποιούνται περισσότερες από κάθε άλλη βαλκανική χώρα ελληνικές επιχειρήσεις.

Πάντως παρά τα εμπόδια και τις παλινδρομήσεις, κάτι φαίνεται να αλλάζει τα τελευταία χρόνια στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας- Θράκης, της πιο ευαίσθητης ίσως περιοχής της χώρας. Η Εγνατία Οδός, που στη Θράκη έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, μικραίνει τις αποστάσεις ανάμεσα στις πόλεις της περιοχής, αλλά και με το μεγάλο κέντρο της Βόρειας Ελλάδας, τη Θεσσαλονίκη. Τα δύο αξιόλογα λιμάνια της (Αλεξανδρούπολης και Καβάλας), το σιδηροδρομικό δίκτυο που τη διατρέχει, τα δύο αεροδρόμιά της, το πανεπιστήμιό της, αλλά και ο πετρελαιαγωγός Μπουργκά-Αλεξανδρούπολης που σχεδιάζεται, μπορούν να αποτελέσουν το εφαλτήριο μιας δυναμικής ανάπτυξης της περιοχής στο άμεσο μέλλον. Η περιφέρεια πέρα από τις μεγάλες πεδιάδες της διαθέτει και μια σπουδαία γεωγραφική θέση, που μπορεί να την μετατρέψει σε ενεργειακό και διαμετακομιστικό κόμβο στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Μαύρης Θάλασσας.

Από την άλλη, οι φυσικές ομορφιές της, οι ιδιαιτερότητές της, άρχισαν να γίνονται σιγά-σιγά γνωστές και στους υπόλοιπους Έλληνες. Ο τουρισμός –ιδιαίτερα οι εναλλακτικές μορφές του– που βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα (με εξαίρεση τη Θάσο και λιγότερο τη Σαμοθράκη), μπορεί να βοηθήσει τα μέγιστα στην ανάπτυξη της περιοχής. Τα έξοχα Πομακοχώρια, τα πανέμορφα δάση της Ροδόπης (τα μόνα στην Ευρώπη που χαρακτηρίζονται ακόμη παρθένα), οι γραφικές πόλεις και τα χωριά με τους μιναρέδες των τζαμιών, οι κοιλάδες των ποταμών της, οι υγροβιότοποι, σπήλαια, χιονοδρομικά κέντρα, αρχαιολογικοί χώροι, γραφικές παραλίες, έχουν πολλά να δώσουν στον επισκέπτη που αναζητά κάτι το διαφορετικό. Ναι, το μέλλον της ακριτικής αυτής περιφέρειας βρίσκεται εν πολλοίς και στον τουρισμό.

Στην περιφέρεια έχουν συντελεστεί τα τελευταία χρόνια σημαντικά βήματα προόδου, όπως δείχνει η πορεία του κατά κεφαλή ΑΕΠ, το οποίο από το 84% του Μ.Ο. της χώρας που ήταν το 1991, άγγιξε το 90% το 2001. Σε αυτή την εξέλιξη σπουδαίο, χωρίς αμφιβολία, ρόλο έπαιξαν τα κίνητρα για την προσέλκυση των επενδυτών στην παραμεθόρια αυτή περιοχή, αλλά και τα ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα που εφαρμόστηκαν. Παρ’ όλα αυτά η Ανατολική Μακεδονία-Θράκη εξακολουθεί να είναι μία από τις φτωχότερες περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με το μέσο κατά κεφαλή ΑΕΠ να κυμαίνεται γύρω στο 55% του κοινοτικού.

Τα κύρια χαρακτηριστικά της περιοχής είναι η υψηλή αγροτική παραγωγή (16% της συνολικής παραγωγής βαμβακιού της χώρας, 15% σιταριού, 11% πατάτας, 10% καπνού κλπ), οι σχετικά υψηλές για τα τοπικά δεδομένα επενδύσεις στον μεταποιητικό τομέα λόγω των ειδικών κινήτρων που παρέχονται, αλλά και οι έντονες δημογραφικές διαφορές ανάμεσα στους διάφορους νομούς. Οι νομοί Ξάνθης και Ροδόπης, όπου είναι συγκεντρωμένο το μουσουλμανικό στοιχείο, χαρακτηρίζονται από υψηλούς ρυθμούς γεννητικότητας και ανάπτυξης του πληθυσμού. Ο Νομός Ξάνθης έχει την υψηλότερη αναλογία γάμων ανάμεσα στους 52 νομούς της χώρας (8 ανά 1.000 κατοίκους, έναντι 5 στο σύνολο της χώρας), ενώ δεύτερος έρχεται ο νομός Ροδόπης με 6,8 γάμους ανά 1.000 κατοίκους. Επίσης ο νομός Ξάνθης έχει τη δεύτερη υψηλότερη αναλογία μαθητών δημοτικού, ενώ πάνω από το μέσο όρο βρίσκεται και ο νομός Ροδόπης.

Ωστόσο τη δεκαετία 1991-2001 ο πληθυσμός αυξήθηκε μόνο κατά 6%, έναντι 6,6% στο σύνολο της χώρας. Αυτό οφείλεται κυρίως στη στασιμότητα του πληθυσμού στον νομό Έβρου. Στον νομό Ξάνθης αντίθετα το ποσοστό αύξησης ήταν 11%, δηλαδή από τα υψηλότερα της χώρας.

Με κατά κεφαλή ΑΕΠ 10.633,91 ευρώ το 2001, η Ανατολική Μακεδονία-Θράκη καταλαμβάνει την 8η θέση ανάμεσα στις 13 περιφέρειες της χώρας. Το υψηλότερο κατά κεφαλή ΑΕΠ (11.649,69 ευρώ, 98% του πανελλαδικού) το συναντάμε στον νομό Έβρου, ενώ η φτωχότερη περιοχή είναι ο νομός Ροδόπης (9.094,59 ευρώ, το 77% του πανελλαδικού).

Το ποσοστό συμμετοχής της γεωργίας στο σχηματισμό του περιφερειακού ΑΕΠ φτάνει στο 17% έναντι 18% στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και είναι υπερδιπλάσιο του αντίστοιχου ποσοστού του τομέα στο συνολικό ΑΕΠ της χώρας (8%). Υψηλή είναι και η συμμετοχή της βιομηχανίας στον σχηματισμό του περιφερειακού ΑΕΠ (27% έναντι 23% στο σύνολο της χώρας), ενώ οι υπηρεσίες υστερούν σημαντικά έναντι της υπόλοιπης χώρας (56%, έναντι 69%).

Την προηγούμενη δεκαετία οι κάτοικοι της περιοχής ξόδεψαν μεγάλα ποσά για την απόκτηση αυτοκινήτου, αφού η αναλογία από 12,8 αυτοκίνητα ανά 100 κατοίκους, αυξήθηκε σε 20,6 αυτοκίνητα και πλησίασε τον πανελλαδικό μέσο όρο (28). Στη Ροδόπη η αναλογία είναι 16,2 αυτοκίνητα, στην Ξάνθη 19,7, στον Έβρο 21,6, στην Καβάλα 22,3 και στη Δράμα 22,5 αυτοκίνητα.