Οι λέξεις «επαναστατικό», «καινοτόμο», «πρωτοποριακό», «μοναδικό», συχνές σε κείμενα παρουσίασης νέων προϊόντων, δικαιολογείται εν μέρει από το γεγονός ότι, ειδικά σήμερα, για να παρουσιαστεί ένα νέο προϊόν στα ράφια των σούπερ μάρκετ, έχουν επενδυθεί χρήματα, χρόνος και κόπος, όχι μόνο από ένα τμήμα, αλλά από ολόκληρο τον οργανισμό που βάζει την υπογραφή του στο τελικό αποτέλεσμα. Για να μιλήσουμε, όμως, για πραγματική... επανάσταση, θα πρέπει το προϊόν να φέρνει κάτι εντελώς νέο στη ζωή των καταναλωτών.
Όταν μιλάμε στον καταναλωτή για καινοτομία ή, ακόμη περισσότερο, για επανάσταση, στο μυαλό του έρχονται οι μεγάλες σύγχρονες ή προηγούμενων αιώνων ανακαλύψεις. Και, κάποιες από τις προτάσεις των εταιρειών που σχεδιάζουν και παράγουν προϊόντα ευρείας κατανάλωσης είναι πράγματι αποτέλεσμα μιας λαμπρής ιδέας και πρωτοποριακών διαδικασιών. Παρόλα αυτά, μπορεί ακόμη και μια μικρή αλλαγή στη χρήση ενός γνωστού καταναλωτικού προϊόντος, μια μικρή μετατροπή που θα του αλλάξει την εικόνα όπως την ξέραμε μέχρι χθες, να δώσει την απάντηση σε μια καταναλωτική ανάγκη, την οποία ούτε ο ίδιος ο καταναλωτής δεν είχε ακόμη συνειδητοποιήσει. Κυρίως, όμως, η ανάπτυξη μιας ολόκληρης κατηγορίας έρχεται με τη διεύρυνση που της παρέχει η κυκλοφορία ενός εντελώς νέου προϊόντος, διαφορετικού από όλα αυτά που ξέραμε μέχρι χθες.
Όπως αναφέρει πρόσφατη μελέτη της GfK, με θέμα «Heading for the next big idea-an innovation roadmap», δεν αρκούν πλέον οι καινοτομίες που είναι αποτέλεσμα μιας απλής μίμησης του ανταγωνισμού. Για να κερδίσει κανείς τη σύγριση με τον ανταγωνισμό του, χρειάζεται ιδέες επαναστατικές. Αυτό σημαίνει πως η περιορισμός της επένδυσης στην έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων είναι η ακριβώς αντίθετη προσέγγιση από αυτή που απαιτούν οι δύσκολοι καιροί που ζούμε. Βασική προϋπόθεση: η παρατήρηση των καταναλωτών και η μελέτη των αναγκών τους. Οι γενικές τάσεις και οι δυναμικές που αναπτύσσονται σε κάθε αγορά επηρεάζουν τους καταναλωτές, και κατά συνέπεια τις επιχειρήσεις. Άρα, θα πρέπει οι επιχειρήσεις να αναζητούν τα στοιχεία που διαμορφώνουν τη ζήτηση νέων προϊόντων, για να αναγνωρίσουν σε αυτά τις μελλοντικές ευκαιρίες για τα brands τους και για την επιτυχία τους.
Οδηγός καινοτομίας
Ακόμη, όμως, κι αν μια εταιρεία έχει κάνει καλή δουλειά στη μελέτη των καταναλωτών και των αγοραστικών συνηθειών, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το ίδιο να έχει κάνει και ο ανταγωνιστής της. Άρα, απαιτείται κάτι παραπάνω, για να κάνει τη διαφορά. Η μελέτη της GfK προσφέρει ένας «οδικό χάρτη» προς την καινοτομία, που θα δώσει το πλεονέκτημα στη επιχείρηση, επιτρέποντάς της να διαβλέψει σε ποιους τομείς πρέπει να επικεντρώσει την έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων προτάσεων, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιτυχίας. Αυτός ο οδικός χάρτης δίνει απαντήσεις σε ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα.
* Πώς εξελίσσεται η εικόνα που έχουν για τα πράγματα οι καταναλωτές;
Για να δοθεί απάντηση στο πρώτο αυτό ερώτημα, θα πρέπει η επιχείρηση να δει τα προϊόντα και τις προσφερόμενες λύσεις μέσα από τα μάτια του καταναλωτή, να μάθει, δηλαδή, πώς ο ίδιος αντιλαμβάνεται όσα του προσφέρει, ποια είναι η σχέση της με την καθημερινότητά του, γιατί θα επιλέξει τα προϊόντα της έναντι του ανταγωνισμού. Βασικά στοιχεία που πρέπει να καταγράψει, και που οδηγούν τις επιλογές των καταναλωτών είναι: Αν τα προϊόντα της προσφέρουν ασφάλεια, ευεξία, ικανοποίηση και ευκολία. Μια σωστή μελέτη της αγοράς θα μπορεί να δώσει στην εταιρεία χρήσιμα στοιχεία για το πώς θα συνδέσει ένα νέο προϊόν με νέες εμπειρίες και τάσεις της αγοράς. Για παράδειγμα, στην κατηγορία της τσίχλας δημιουργήθηκε από μεγάλη εταιρεία ένα νέο προϊόν, όταν διαπιστώθηκε πως οι καταναλωτές της αναζητούν, πέρα από την ικανοποίηση, υγεία και ευεξία.
* Τι αλλάζει στην αγορά και τι θα επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται το brand;
Δεν είναι αρκετό μια εταιρεία να γνωρίζει μόνο τη δική της κατηγορία. Πρέπει να μελετά και τις νέες τάσεις, προτάσεις και χρήσεις που εμφανίζονται σε άλλες κατηγορίες. Πώς όμως θα ξέρει η εταιρεία ποια από τα νέα της αγοράς την αφορούν και θα επηρεάσουν το μέλλον της κατηγορίας; Μια πρόταση είναι να λάβει υπόψη της τους futurists, τους ειδικούς που μελετούν τις 10-25 συναφείς της κατηγορίες και μπορούν να βοηθήσουν ώστε να καταγραφούν τάσεις που μπορούν να επηρεάσουν την κατηγορία (γεύσεις, αρώματα, συσκευασίες κλπ).
* Ποιες είναι οι μεγαλύτερες ευκαιρίες για το προϊόν;
Η GfK τονίζει πως όταν τίθεται αυτή η ερώτηση είναι η ώρα της κατηγοριοποίησης αλλά και της χρήσης των κατάλληλων αναλυτικών εργαλείων, που μπορούν να κάνουν μια προβολή στο μέλλον. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει η επιχείρηση να έχει μια εικόνα του μέλλοντος της κατηγορίας και της αγοράς, την κατηγοριοποίηση των καταναλωτών σύμφωνα με τα χρηστικά αλλά και συναισθηματικά οφέλη από το προϊόν και μια λίστα με τις προτεραιότητες στην έρευνα για την καινοτομία.
* Ποιες είναι οι καινοτομίες που απαντούν σε νέες ανάγκες;
Έχοντας κάνει όλα τα παραπάνω, η εταιρεία πρέπει να οργανώσει τη μελέτη και την ανάπτυξη του προβληματισμού στα αρμόδια τμήματα, σχετικά με το ποια θα είναι η καινοτομία που θα καλύψει τις διαπιστωμένες ανάγκες. Για παράδειγμα, όταν η εταιρεία έχει καταγράψει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά των καταναλωτών των προϊόντων της που δείχνουν μια πραγματική ανάγκη, η οποία δεν καλύπτεται από το υπάρχον προϊόν, προχωρά στη συζήτηση για τους τρόπους με τους οποίους αυτή η ανάγκη θα καλυφθεί, σε ποιες χώρες έχει καταγραφεί, πώς μπορεί μια λύση να αφορά στο ίδιο το προϊόν ή και τη συσκευασία του κλπ. Η παραγωγή του νέου προϊόντος, η οποία ακολουθεί τις οδηγίες, όπως προκύπτουν από τον παραπάνω προβληματισμό, δίνουν εξαιρετικά αποτελέσματα.
* Ποιων καινοτομιών αποφασίζω την παραγωγή και πότε; Ποιο είναι το προβλεπόμενο ROI τους;
Αυτή είναι και η τελευταία ερώτηση που απαντά η GfK στη συγκεκριμένη μελέτη. Σε αυτό το στάδιο, οι ειδικοί της έρευνας αγοράς συναντούν συνήθως τον πελάτη τους, ώστε να ξαναδούν συνολικά εάν είναι έτοιμη η αγορά να δεχθεί την συγκεκριμένη καινοτομία, το ύψος της επένδυσης, και τις απαιτήσεις που θα προκύψουν για την πώληση των βασικών καινοτομιών. Φυσικά, οι ειδικοί πρέπει να είναι σίγουροι πως η προτεινόμενη καινοτομία παρέχει τα οφέλη που αναζητούν οι καταναλωτές. Επίσης, πρέπει οπωσδήποτε να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη της ομάδας των καταναλωτών που δημιουργούν τις νέες τάσεις, των Leading Edge Consumers (LECS). Είναι αυτοί που μπορούν να βοηθήσουν στην ανάλυση των τάσεων, ώστε να γνωρίζει η επιχείρηση για ποιες καινοτομίες δεν είναι ακόμη έτοιμοι οι καταναλωτές, και ποιες έχουν πιθανότητες επιτυχίας στο μέλλον. Φυσικά, πολλές επιχειρήσεις που επενδύουν στην καινοτομία, αξιοποιούν και άλλα εργαλεία (ποσοτικές έρευνες και δοκιμές των προϊόντων από τους καταναλωτές, κλπ), ώστε να έχουν μια πιο ολοκληρωμένη πρόβλεψη για το μέλλον των προτεινόμενων καινοτομιών.
Που είναι απαραίτητη η καινοτομία
Στο πλαίσιο μιας πρωτοβουλίας του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, όπου άνθρωποι της έρευνας και της καινοτομίας συναντήθηκαν σε ένα πάνελ με υψηλόβαθμα στελέχη επιχειρήσεων διεθνών brands (Bacardi, Mars, Unilever, GlaxosmithKline, Heinz, κά), οι διοργανωτές ζήτησαν από τα στελέχη να δημιουργήσουν μια λίστα με τις κύριες περιοχές, όπου είναι απαραίτητη η καινοτομία.
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι συνηθισμένοι χώροι της υγείας, της αειφορίας και της ψηφιακής τεχνολογίας ήταν στην λίστα. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι πως υπάρχουν δεκάδες περιοχές στις οποίες, σύμφωνα με τους top executives προϊόντων ευρείας κατανάλωσης, βρίσκεται το μέλλον των μαρκών τους, και τα σημεία στα οποία πρέπει να επικεντρωθεί η έρευνα ώστε αυτό το μέλλον να διασφαλιστεί. Η λίστα είναι η εξής:
- Συστατικά με αποδεδειγμένα οφέλη για τη υγεία
- Συσκευασία που παρέχει στοιχεία στον καταναλωτή
- Φυσικά υποκατάστατα ζάχαρης/αλατιού
- Νέες διαδικασίες παραγωγής (κυρίως μαγειρέματος/αποστείρωσης
- Καινοτόμα συστατικά, υψηλής διαφοροποίησης
- Προσέγγιση νέας γενιάς/χρηστών social media
- Ευέλικτη παραγωγική διαδικασία/batch production
- Αειφόρος εφοδιαστική αλυσίδα
- Φυσικά συντηρητικά
- Διατήρηση τροφίμων με φυσικό τρόπο
- Digital marketing
- Νέα υλικά συσκευασίας
- Λύσεις για μείωση λιπαρών και θερμίδων
- Προϊόντα χωρίς συσκευασία (package free)
- Συστατικά ανθεκτικά σε οξείδωση, μολύνσεις
- Συσκευασίες με υλικά εναλλακτικά του PET και του γυαλιού
- Λύσεις διαχείρισης νερού
- Προτάσεις υγιεινής διατροφής/γηριατρικής (healthy ageing)
- Συστατικά με φυτικές ίνες
- Γλυκαντικά
- E-science/διαχείριση μεγάλου όγκου στοιχείων
- Βιοδιασπώμενες συσκευασίες
- Υλικά συσκευασίας με μεγαλύτερες δυνατότητες εκτύπωσης
- Λύσεις για ποιότητα νερού
- Αποτελεσματικές/μικρές συσκευασίες
- Barcode υψηλής ταχύτητας/εκτύπωση κειμένου
- Μελάνια ένδειξης της κατάστασης των τροφίμων
- Εκτύπωση στη γραμμή παραγωγής και τυποποίηση της συσκευασίας
- Αυτοματισμοί στην παραγωγική διαδικασία/industrial plug and play
- Χρήση βλαστοκυττάρων
- Στοχευμένη χρήση GMO
- Νέα συστατικά με δράση κατά των ιώσεων
- Συσκευασίες που δεν επιτρέπουν την πρόσβαση στο προϊόν από παιδιά
- Εναλλακτικές λύσεις στις ζωοτροφές/διατροφή των ζώων