Ερευνητικά είναι επανειλημμένως διαπιστωμένο: Ένας παράγοντας που παίζει καθοριστικό ρόλο στις επιλογές αγοράς τροφίμων εκ μέρους των καταναλωτών σχετίζεται με ό,τι θωρείται υγιεινό. Λιγότερη ζάχαρη, λιγότερο αλάτι και λιπαρά στις τροφές σημαίνει λιγότερα προβλήματα υγείας, καθώς τέτοιες τροφές λειτουργούν προληπτικά αναφορικά με την αποφυγή ασθενειών ή πιθανώς συνεπικουρούν σε θεραπευτικές αγωγές. Οι σύγχρονες προϊοντικές προτάσεις που απευθύνουν στο κοινό η πρωτογενής παραγωγή κι η μεταποιητική βιομηχανία τροφίμων-ποτών έχουν δυναμικό χαρακτήρα, αφού η καινοτομία κυοφορείται από τις διατροφικές τάσεις που συγκροτούν το νέο, «υγιεινό» διατροφικό πρότυπο και, ταυτόχρονα, τις εντείνει, ενώ η τεχνολογία τροφίμων οδηγείται από την καινοτομία και οδηγεί σε αυτήν. Παρά τη χρόνια ύφεση, οι επιχειρήσεις τροφίμων, που πάντα παρακολουθούν στενά τις ανάγκες της αγοράς, δεν έπαψαν να τολμούν, παράγοντας και προωθώντας καινοτόμα τρόφιμα, που έχουν την αποδοχή του κοινού και προάγουν τον ανταγωνισμ
O τομέας της συγκεκριμένης αγοράς εμφανίζει συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό», σημειώνει ο κ. Ευάγγελος Ζουμπανέας, διαιτολόγος διατροφολόγος, ιδρυτής της επιστημονικής ομάδας Διατροφή και διευθύνων σύμβουλος του Κέντρου Εκπαίδευσης και Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών, προσθέτοντας: «Η Ελλάδα είναι μια χώρα πλούσια σε σχεδόν ξεχασμένα γεωργικά προϊόντα και συνταγές, που αποτελούν και από μόνες τους υπερ-τροφές. Η κρίση από αυτή την άποψη προσφέρει μια ευκαιρία ν’ αρχίσουμε να «θυμόμαστε»…
Άλλωστε, ο τομέας της διατροφής είναι ο πρώτος που, ακόμα και με οικονομικά περιορισμένα, ο άνθρωπος προσπαθεί να καλύπτει. Και εφόσον η σωστή διατροφική ενημέρωση και εκπαίδευση συνεχίζεται, η ζήτηση καινοτόμων λειτουργικών προϊόντων συνεχώς αυξάνεται. Μάλιστα, η ανταπόκριση των καταναλωτών δείχνει ότι πράγματι τέτοια προϊόντα είναι γευστικά κι εφάμιλλα των συμβατικών κι ότι ο σύγχρονος άνθρωπος προσπαθεί να επιλέγει σωστότερα τη διατροφή του. Μιλώντας ακόμα και με όρους οικονομίας, εφόσον βρισκόμαστε σε οικονομική κρίση, ο καταναλωτής φαίνεται ότι έχει συνειδητοποιήσει τη σημασία της πρόληψης έναντι της θεραπείας…».
Εκ μέρους του ΣΕΒΤ, ο κ. Βασίλης Ζαφείρης, εντεταλμένος σύμβουλος και εκπρόσωπος της διοίκησης του Συνδέσμου, τονίζει ότι «τα προϊόντα που παρουσιάζουν τις καλύτερες προοπτικές είναι πάντα αυτά που βασίζονται στην ασφάλεια και την ποιότητα, ενώ, ταυτόχρονα, ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες. Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών δραστηριοποιείται μέσα σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά, οπότε επηρεάζεται από τις διαρκώς εξελισσόμενες τεχνολογίες, τις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις των καταναλωτών και τις σύγχρονες διατροφικές ανάγκες. Απαιτείται, λοιπόν, από την πλευρά της εγρήγορση για να μπορεί να παρακολουθεί τις εξελίξεις, που είναι ταχύτατες.
Η ανάγκη για προϊόντα που συμβάλλουν στην καλή υγεία αφορούν σε μια κατηγορία καταναλωτών με αυξημένη ευαισθησία στα θέματα της διατροφής, η οποία φαίνεται πως όλο και διευρύνεται. Από την άλλη πλευρά, τα μεταποιημένα τρόφιμα που προσφέρουν λύση σε συγκεκριμένα προβλήματα υγείας ή που εμφανίζονται ως ωφέλιμα, έχουν κατακτήσει σημαντική μερίδα κοινού. Οι επιχειρήσεις του κλάδου αποκτούν όλο και περισσότερο κουλτούρα καινοτομίας, προκειμένου να προσαρμόζονται και να ανταποκρίνονται με επιτυχία στα νέα δεδομένα».
Η περίπτωση της ΑΒ Βασιλόπουλος
Το οργανωμένο λιανεμπόριο αντιδρά θετικά στις προκλήσεις που θέτουν οι νέες διατροφικές τάσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ΑΒ Βασιλόπουλος. Οι καταναλωτές που παρουσιάζουν δυσανεξία στη γλουτένη ή πάσχουν από αλλεργίες που σχετίζονται με αυτή, μπορούν πλέον, στο πλαίσιο των εναλλακτικών λύσεων που τους προσφέρει το τμήμα των αλλαντικών της αλυσίδας, να επιλέξουν το προϊόν της προτίμησής τους από μία εξαιρετικά διευρυμένη ποικιλία γευστικών προτάσεων ελληνικών και ξένης προέλευσης αλλαντικών. Στο ίδιο πλαίσιο, δημιουργήθηκαν και δύο αλλαντικά ιδιωτικής ετικέτας χωρίς γλουτένη –τα AB Nutrilife Γαλοπούλα και Ζαμπόν σε φέτες.
Αντίστοιχα παρόμοιες είναι οι μέριμνες της εταιρείες σε ό,τι αφορά το τμήμα των τυροκομικών. Όπως μας είπαν οι αρμόδιοι εκ μέρους της, «για να καλύπτονται πλήρως οι διατροφικές ανάγκες όλων των καταναλωτών και ιδιαίτερα όσων αντιμετωπίζουν περιορισμούς για λόγους υγείας, έχουμε εισάγει προϊόντα με λιγότερα λιπαρά, λιγότερο αλάτι, χωρίς λακτόζη και προϊόντα που συμβάλλουν στη μείωση της χοληστερίνης. Τα τυριά για τοστ με λιγότερα λιπαρά έχουν πλέον καθιερωθεί στη συνείδηση των καταναλωτών, που τα επιλέγουν καθημερινά».
Σχολιάζοντας τις εξελίξεις σε ό,τι αφορά τη δημοφιλή αγορά της φέτας, επισημαίνουν: «Μερίδια από την αγορά της φέτας, που παραμένει ανοδική σε πωλήσεις, πέραν των λευκών τυριών με λιγότερα λιπαρά προσπαθούν να κερδίσουν και τα τυροκομικά με λιγότερο αλάτι: Το R&D της τυροκομίας σήμερα εστιάζει τις προσπάθειές του στη δημιουργία προϊόντων με λιγότερο αλάτι στην κατηγορία των λευκών τυριών και της φέτας ΠΟΠ. Εντός του 2016 αναμένεται ότι θα λανσαριστούν τουλάχιστον δύο επώνυμα προϊόντα στην κατηγορία της φέτας με λιγότερο αλάτι. Το 2014 εισάγαμε το κλασικό είδος φέτας «ΑΒ Φέτα ΠΟΠ με 40% λιγότερο αλάτι», προκειμένου οι πελάτες μας να απολαμβάνουν το αγαπημένο τους τυρί χωρίς περιορισμούς».
Συστηματική παραγωγή στέβιας στην Καρδίτσα
Ένα ενδιαφέρον πείραμα, που όπως τουλάχιστον δείχνουν τα πράγματα έχει ευοίωνες προοπτικές, υλοποιείται στην περιοχή της Καρδίτσας. Μια ομάδα ευαισθητοποιημένων αγροτών που αντιλαμβάνονται τη σημασία της παραγωγής καινοτόμων προϊόντων, ασχολείται πλέον με την παραγωγή στέβιας, η οποία χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο από τη βιομηχανία τροφίμων. Η στέβια έκανε δειλά-δειλά την εμφάνισή της ως φυσικό γλυκαντικό και σταδιακά κατακτά τη βιομηχανία τροφίμων. Σήμερα αποτελεί συστατικό προϊόντων που ανήκουν σε πολλές κατηγορίες, όπως η Green Cola μέχρι ορισμένα προϊόντα της Γιώτης κι από τα διάφορα είδη τσαγιού και αναψυκτικών μέχρι τα παγωτά, τις μαρμελάδες και τις σοκολάτες. Φαίνεται, λοιπόν, πως η στέβια έχει λαμπρό μέλλον… Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Στέβιας Καρδίτσας είναι έτοιμος ν’ αρχίσει την παραγωγή, έχοντας ήδη εξασφαλισμένη τη θετική ανταπόκριση της βιομηχανίας.
Όπως μας εξήγησε ο κ. Γιώργος Κουλοσούσας, πρόεδρος του Συνεταιρισμού, «δεδομένων των συνθηκών που επικρατούν, σκεφτήκαμε ότι για να εξακολουθήσουμε να υπάρχουμε ως αγρότες, πρέπει να κάνουμε κάτι διαφορετικό. Έτσι φτιάξαμε έναν συνεταιρισμό αμιγώς αγροτικό και προχώρησαμε στην ίδρυση μεταποιητηρίου. Το εργοστάσιο αυτό είναι μοναδικό για τα ευρωπαϊκά δεδομένα και θα παράγει γλυκαντική ουσία (γλυκοβίτες στεβιόλης) από τα φύλλα του φυτού στέβια. Οι προοπτικές είναι πολύ καλές, καθώς η στέβια ήδη χρησιμοποιείται στην παραγωγή πολλών τροφίμων και ροφημάτων. Η ανταπόκριση από επιχειρήσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό είναι θερμή. Για εμάς τους αγρότες-μέλη του συνεταιρισμού, το προϊόν έχει μεγάλα περιθώρια κέρδους, αφού πέραν της καλλιέργειας αναλαμβάνουμε την επεξεργασία και προώθηση του προϊόντος».
Επισημαίνουμε ότι η σχετική εργοστασιακή μονάδα είναι διπλά καινοτόμος, αφού ο τρόπος μεταποίησης με αποσταγμένο νερό και χωρίς χημικά πρόσθετα –σε αντίθεση με τις χημικές μεθόδους πολλών μεταποιημένων εισαγόμενων προϊόντων, κυρίως κινεζικής προέλευσης– καθιστά το προϊόν ανταγωνιστικότερο, λόγω της ανώτερης ποιότητάς του. Όταν ο αναγνώστης θα διαβάζει αυτές τις σελίδες, θα έχει ξεκινήσει η παραγωγική-μεταποιητική διαδικασία, πράγμα ελπιδοφόρο στο ζοφερό περιβάλλον της ελληνικής οικονομίας.
Ecotrophelia: Φυτώριο ιδεών για τη βιομηχανία
Η μεγάλη σημασία που δίνεται στην καινοτομία από τη βιομηχανία τροφίμων ανακλάται στον διαγωνισμό-θεσμό για τη δημιουργία οικολογικών καινοτόμων προϊόντων διατροφής. Σχετικά ο κ. Ζαφείρης (ΣΕΒΤ) σημειώνει: «Όταν το 2011, με πρωτοβουλία του ΣΕΒΤ, ξεκινήσαμε να διοργανώνουμε τον εθνικό διαγωνισμό οικολογικού χαρακτήρα Ecotrophelia, ο οποίος αποτελεί θεσμό σε πολλές χώρες της Ευρώπης, ελπίζαμε ότι θα συνεισφέραμε στη γέννηση και ανάδειξη καινοτόμων ιδεών, που επρόκειτο να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο για το μέλλον του κλάδου. Δεν διαψευστήκαμε.
Άλλωστε, σκοπός του διαγωνισμού, που λειτουργεί ως φυτώριο ιδεών για τη βιομηχανία, είναι να υποστηρίξει τους νέους φοιτητές που ειδικεύονται στην επιστήμη των τροφίμων, αναδεικνύοντας το υψηλό επίπεδό τους και ενθαρρύνοντας την ευρηματικότητα και τις καινοτόμες ιδέες τους, οι οποίες μπορεί να γίνουν η «ατμομηχανή» της βιομηχανίας μας. Οι αυξημένες συμμετοχές κάθε χρόνο αναδεικνύουν με τον καλύτερο τρόπο ότι στην Ελλάδα της κρίσης υπάρχει δημιουργικότητα, εφευρετικότητα και καινοτομία. Υπάρχει δίψα από τη νέα γενιά για πρωτοβουλίες, που θα της δώσουν τη δυνατότητα να κάνει πράξη τις ιδέες της». Στο επιχειρηματικό πεδίο μία από τις πολλές καινοτόμες επιχειρηματικές ιδέες είναι οι φυσικές μπάρες ενέργειας Wish, «μια ιδέα που γεννήθηκε σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον», όπως σημειώνει εκ μέρους της Atcare LTD η κυρία Ναταλία Θεοφιλοπούλου, προσθέτοντας: «Η εταιρεία φιλοδοξεί να διευρύνει αδιάκοπα τους ορίζοντές της.
Οι φυσικές μπάρες ενέργειας Wish Bars παρουσιάστηκαν στην αγορά το 2011, κερδίζοντας αμέσως την προτίμηση του κοινού, αρχικά σε γεύσεις σύκο, σοκολάτα και δαμάσκηνο. Στη συνέχεια προστέθηκαν ακόμα τέσσερις γεύσεις». Σήμερα η εταιρεία σχεδιάζει την ανάπτυξη και ένταξη στη συλλογή της νέων γεύσεων με νέες, καινοτόμες ποιοτικές προδιαγραφές, επενδύοντας και στην εξωστρέφεια. Ήδη έχει κάνει δυναμική εμφάνιση στη Σκωτία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Κύπρο, ενώ εξετάζει τις προοπτικές ένταξης των Wish Bars στις αγορές ολόκληρου του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ρουμανίας, των Ενωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Κίνας.
Πολύπλευρη προσέγγιση
Όπως επισημαίνεται από την ΑΒ Βασιλόπουλος, η ασφάλεια κι η ποιότητα των προϊόντων, ιδιαίτερα των τροφίμων, αποτελεί αδιαπραγμάτευτη αξία και καθημερινή επιδίωξη της εταιρείας: «Στόχος μας είναι να αναβαθμίζουμε συνεχώς τα προϊόντα μας και να προσφέρουμε τρόφιμα που ανταποκρίνονται στις διατροφικές ανάγκες κάθε εποχής και, ταυτόχρονα, προστατεύουν την υγεία των καταναλωτών. Προς αυτή την κατεύθυνση και πλήρως ευαισθητοποιημένοι σχετικά με τις σύγχρονες διατροφικές τάσεις, εμπλουτίζουμε τη ποικιλία των προϊόντων μας, με σκοπό να βρισκόμαστε ακόμα πιο κοντά στις σύγχρονες υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Διαθέτουμε προϊόντα κατάλληλα για ανθρώπους με τροφικές δυσανεξίες, καθώς και για όλους όσοι ενδιαφέρονται για την υγιεινή διατροφή.
Ο καταναλωτής τα βρίσκει σε αρκετά καταστήματά μας, αλλά στο κατάστημά μας στην Εθνική Οδό τα εντοπίζει με την ειδική σήμανση «Ζούμε & Τρώμε Υγιεινά», όπου εκτίθενται προϊόντα χωρίς λακτόζη, γλουτένη και ζάχαρη, με χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και αλάτι και υψηλή σε πρωτεΐνες… Σε αυτή τη γωνιά υψηλής διατροφικής αξίας, μπορεί κανείς να βρει φρέσκιες σάλτσες Biffi, οι οποίες δεν περιέχουν καθόλου πρόσθετα χρώματος και γεύσης τα οποία περιέχουν τη γλουτένη, μακαρόνια, μπισκότα και ψωμί χωρίς γλουτένη, ψωμιά Dinkel και ψωμιά χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη. Επίσης, στην κατηγορία των χύμα ελιών έχουν προστεθεί οι γλυκοελιές, με 40% λιγότερο αλάτι, κατάλληλες γι’ αυτούς που χρειάζεται να καταναλώνουν προϊόντα με χαμηλή αλατότητα…».
Όπως επισημαίνεται από την εταιρεία, «οι προωθητικές ενέργειες για τα προϊόντα που απαντούν στις προαναφερόμενες διατροφικές τάσεις, επιλέγονται κατά περίπτωση και ανάλογα με την εξοικείωση των καταναλωτών με αυτά. Για παράδειγμα, μία έκπτωση σε αξία έχει πολύ θετικά αποτελέσματα στα είδη με λιγότερα λιπαρά, καθώς είναι καθιερωμένα. Αντίθετα, για την προώθηση των ειδών με λιγότερο αλάτι είναι απαραίτητες οι γευστικές δοκιμές, ενώ για τα είδη χωρίς λακτόζη ή για εκείνα που συμβάλλουν στη μείωση της χοληστερίνης απαιτούνται ιδιαίτερες προωθητικές ενέργειες, προκειμένου να τα γνωρίσει το κοινό και να τα εμπιστευτεί». Η κυρία Θεοφιλοπούλου (Atcare), τονίζει ως κρίσιμο παράγοντα διάδοσης των προϊόντων που είναι φορείς μοντέρνων διατροφικών τάσεων «τη φροντίδα για συνεχή ενημέρωση του απαιτητικού καταναλωτικού κοινού, που θέλει να υιοθετεί τη σωστή και ισορροπημένη διατροφή, χωρίς όμως να στερείται την απόλαυση».
Σχετικά, όπως σημειώνει, η ενημέρωση επιτυγχάνεται μέσω αρθρογραφίας, συμμετοχής σε ιατρικά συνέδρια και ημερίδες, χορηγιών σε εκπαιδευτικά και αθλητικά event, όπως και in-shop events που πραγματοποιούνται καθημερινά. «Πεποίθηση του ΣΕΒΤ είναι ότι η επιτυχία και η ανάπτυξη των επιχειρήσεων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την καλλιέργεια μιας κουλτούρας, που στηρίζει την καινοτομία», σημειώνει ο κ. Ζαφείρης, συμπληρώνοντας: «Γι’ αυτό ενθαρρύνουμε τις συνεργασίες μεταξύ των επιχειρήσεων τροφίμων και του ερευνητικού ιστού της χώρας (ΑΕΙ και ερευνητικοί φορείς) και αναπτύσσουμε δράσεις και μηχανισμούς, που βοηθούν τις επιχειρήσεις μας να στρέφονται σε καινοτόμες δραστηριότητες… Ακόμα και μέσα σ’ ένα δύσκολο περιβάλλον υπάρχουν δυνατότητες ανάπτυξης. Εστιάζουμε σε πρωτοβουλίες για την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας, όπως η συμμετοχή μας στο έργο Open New Food, που στοχεύει στην εκπαίδευση των στελεχών επιχειρήσεων τροφίμων σε θέματα «ανοιχτής καινοτομίας»…».
Δεν είναι πανάκεια τα λειτουργικά τρόφιμα, λένε οι διατροφολόγοι
Κατά την επισήμανση του κ. διαιτολόγου-διατροφολόγου κ. Ευάγγελου Ζουμπανέα, «σήμερα δυστυχώς τα περισσότερα τρόφιμα είναι είτε επιβαρυμένα με παράγοντες επικίνδυνους για την υγεία (συντηρητικά, φυτοφάρμακα, ορμόνες κλπ) είτε στερούνται πολλών θρεπτικών συστατικών. Έτσι, όλο και περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν διαταραχές, για τις οποίες ευθύνεται η μη ισορροπημένη ή απλώς η κακή διατροφή. Η κατανάλωση καινοτόμων λειτουργικών τροφίμων βοηθά τον μέσο άνθρωπο να καλύπτει με τον γευστικότερο τρόπο τις απαιτήσεις του οργανισμού σε θρεπτικά συστατικά, βιταμίνες, μέταλλα, φυτικές ίνες κλπ, δρώντας προληπτικά ή και θεραπευτικά.
Σε περιπτώσεις ασθενών με σοβαρά μεταβολικά ή γενετικά νοσήματα (πχ κοιλιοκάκη, σακχαρώδης διαβήτης, οικογενής υπερχοληστερολαιμία κά) η κατανάλωση τέτοιων τροφίμων προσφέρει εναλλακτική λύση, αλλά και μια γαστρονομική επανάσταση, σπάζοντας τα ταμπού των άνοστων διαιτών και των αποτυχημένων και χρονοβόρων πειραμάτων στο σπίτι για την παρασκευή προϊόντων όμοιων με τα συμβατικά. Σε γενικές γραμμές τα προϊόντα αυτά είναι ένα χρυσό εργαλείο του διατροφολόγου, αφού, προτείνοντάς τα στον πελάτη του, είναι πιο σίγουρος ότι θα καταφέρει την καλύτερη θρέψη με την λιγότερη δυνατή θερμιδική και οικονομική επιβάρυνση».
Ωστόσο, ο κ. Ζουμπανέας συμβουλεύει τους καταναλωτές να είναι ιδιαίτερα προσεχτικοί με τους διατροφικούς ισχυρισμούς τέτοιων προϊόντων και να ελέγχουν την πηγή (έρευνα, μελέτη) της εκάστοτε διατροφικής πρότασης. Εξάλλου, όπως προτείνει, «καλό είναι να προτιμά κάποιος φυσικά προϊόντα με τα εκάστοτε θρεπτικά συστατικά (πχ ένα κρίθινο παξιμάδι, φυσική πηγή β-γλυκανών, έναντι ενός χυμού εμπλουτισμένου με β-γλυκάνες), να τηρεί τη συνιστώμενη μερίδα, να προσέχει τη συνολική ημερήσια πρόσληψη του συστατικού που πρέπει να προσέχει, να προτιμά τη σταδιακή και υπό έλεγχο εισαγωγή ενός τέτοιου προϊόντος στη διατροφή του ή ακόμα καλύτερα να συμβουλεύεται σχετικά τον θεραπευτή τους, ιδιαίτερα όταν πάσχει από κάποιο νόσημα. Ας μη λησμονείται ότι, παρά το γεγονός ότι τέτοια προϊόντα είναι θρεπτικότερα από τα συμβατικά, δεν υποκαθιστούν την ολοκληρωμένη ισορροπημένη διατροφή. Η κατανάλωση τέτοιων προϊόντων δεν είναι πανάκεια ούτε αποτελούν φαρμακευτικά προϊόντα…».