Η λύση στα προβλήματα της χώρας μας αφορά στον κάθε Έλληνα και την κάθε Ελληνίδα, με τον ίδιο τρόπο που αυτά ακριβώς τα προβλήματα απειλούν και ταλαιπωρούν τον καθένα μας χωριστά, για διαφορετικούς λόγους, με διαφορετική ένταση, από τον πρώτο ως τον τελευταίο.

Η σημερινή τραγική κατάληξη της Ελλάδας είναι αποτέλεσμα των όσων έκανε ο καθένας από εμάς ή για την ακρίβεια, όσων δεν έκανε. Όσο κι αν το μέτρο των ευθυνών διαφοροποιείται για τον καθέναν μας, το λιγότερο για το οποίο ευθύνεται κι ο τελευταίος Έλληνας είναι η ανευθυνότητα που μας διακρίνει να δείχνουμε πάντοτε κάποιον άλλον με το δάχτυλό μας ως φταίχτη και ποτέ ή σχεδόν ποτέ να μην αναζητούμε, έστω υποθετικά, το δικό μας μέτρο ευθύνης.

Μοιάζει αφοριστική μια τέτοια κρίση, αλλά τουλάχιστον μεταξύ ανθρώπων που μετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση των καθημερινών ηθών του τόπου μας, που ο λόγος και οι πράξεις τους έχουν ένα βάρος και αφήνουν κάποιο στίγμα στις μικρές εταιρικές ιστορίες, οι οποίες διαμορφώνουν τη μεγάλη ιστορία της εθνικής μας αγοράς, φαίνεται ότι έχει μεγάλη δόση αλήθειας.

Γι’ αυτό πιστεύω ότι το πρώτο πράγμα που πρέπει να αλλάξουμε, αν πραγματικά μας ενδιαφέρει το μέλλον των παιδιών μας, είναι η νοοτροπία μας. Αυτός είναι ο μεγάλος φταίχτης κι ας τον αναγνωρίσει ο καθένας στον τρόπο που συνεργάζεται, συναλλάσσεται, συνδιαλέγεται, στον τρόπο που αδιαφορεί για τις κοινές υποθέσεις, εφόσον δεν ζημιώνεται άμεσα, στην απάθεια εντέλει για όλα όσα δεν χαλάνε τη βολή του. Τώρα, λοιπόν, που χάλασε η βολή όλων, ήρθε η ώρα να δούμε τον κόσμο με άλλα μάτια.

Σκέφτομαι, λοιπόν, ότι το στοίχημα για την ανάταξη της οικονομίας της χώρας πρέπει να τίθεται πρώτα ατομικά, δηλαδή σε άμεση συσχέτιση με το τι κάνει ο καθένας όχι μόνο στην επιχείρησή του, αλλά και στο νοικοκυριό του. Στον βαθμό που το στοίχημα θα κερδίζεται ατομικά, υπάρχουν βάσιμες ελπίδες για συλλογικό κέρδος. Αρκεί να καταλάβουμε ότι τούτο το κέρδος δεν αποτιμάται κι ούτε πρέπει να αποτιμάται μόνο με οικονομικούς δείκτες. Γιατί η τιμή, τιμή δεν έχει.

Πρέπει, λοιπόν, να αγωνιστούμε τώρα για την περηφάνια μας. Αλλά περηφάνια χωρίς εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας δεν μπορεί να εννοηθεί. Αυτό πρέπει να καταλάβουμε οι Έλληνες σήμερα: ότι η στήριξη του ενός προς τον άλλον είναι ζήτημα καθήκοντος κι ότι αυτή η στήριξη πρέπει να είναι το αγώγι που θα ξυπνήσει τον αγωγιάτη. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει.

Κάθε σώφρων άνθρωπος καταλαβαίνει ότι όταν «πρέπει» να βαδίσεις σε έναν δύσκολο δρόμο, γιατί δεν υπάρχει εναλλακτική πορεία, αυτό το «πρέπει», που είναι γεμάτο θέληση για ζωή, έχει περισσότερη σημασία από την κόπωση του ταξιδιού. Αλλά κι η κόπωση έχει να δώσει δώρα πολύτιμα, δώρα γνώσης. Όπως ότι το μυστικό του να μην εξαντλείσαι βρίσκεται στην οικονομία δυνάμεων, στην προσαρμοστικότητά σου στις συνθήκες περιβάλλοντος που συναντάς και στη σβελτάδα να αναζητάς τα κατάλληλα στηρίγματα εκεί που δεν αρκούν οι δικές σου δυνάμεις να πορευτείς.

Έτσι έχουν τα πράγματα από τότε που υπάρχουν άνθρωποι: Κόποις κτώνται τα αγαθά…