Τα παρακάτω λόγια ανήκουν σε συνάδελφο, που σκέφτεται σοβαρά, για λόγους υγείας, να βγει στη σύνταξη: «Είναι τραγικό αυτό που ζούμε. Με παίρνουν φίλοι τηλέφωνο και η πρώτη ερώτηση δεν αφορά πλέον στην υγεία μου, αλλά στο αν έχω δουλειά!».

Άνθρωποι ικανοί βρίσκονται με το χαρτί της απόλυσης στο χέρι, οικογένειες διαπιστώνουν πως τα χρέη γίνονται θηλειά και τους πνίγουν, νέα παιδιά παρακολουθούν τα μαθήματά τους στο σχολείο με την απορία αν τελικά όσα μαθαίνουν θα παίξουν κάποιο ρόλο στην επαγγελματική τους αποκατάσταση. Το παιχνίδι που φαίνεται να χάνουμε καθημερινά, και όχι χωρίς λόγο, είναι το παιχνίδι της αισιοδοξίας.

Η ψυχολογία των Ελλήνων βρίσκεται στο ναδίρ ως αποτέλεσμα όχι μόνο της οικονομικής πραγματικότητας και των δυσοίωνων προβλέψεων και προτάσεων για την πορεία της χώρας αλλά, κυρίως, γιατί φαίνεται σαν να μην υπάρχει χώρος για κοινωνική αλληλεγγύη. Χάνουμε σιγά-σιγά το δίχτυ της κοινωνικής προστασίας, των θεωριών που είχαν τις τελευταίες δεκαετίες οικοδομήσει μια, στρεβλή αλλά υπαρκτή άποψη πως ό,τι κι αν συμβεί δεν επιτρέπεται να στερηθεί κανένας πολίτης αυτής της χώρας την αξιοπρέπειά του.

Με εγγυημένο ένα μέτριο επίπεδο εκπαίδευσης, περίθαλψης, εργασιακών σχέσεων, ο καθένας που γεννήθηκε στην Ελλάδα ή που την επέλεξε ως τόπο κατοικίας είχε μια βάση για να οραματιστεί και να υλοποιήσει τα σχέδιά του για το μέλλον. Αυτό που όλοι νιώθουν σήμερα είναι μια ψυχολογική χρεωκοπία. Χρεωκοπία σημαίνει να μην έχεις τη δυνατότητα να αποπληρώσεις τα χρέη σου.

Σε ψυχολογικό επίπεδο, σημαίνει να μην έχεις τις δυνάμεις για να αντεπεξέλθεις στις προκλήσεις της πραγματικότητας. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που μπορούν ακόμη και σήμερα να βλέπουν την κρίση ως ευκαιρία, σε προσωπικό ή επαγγελματικό επίπεδο ή σαν μια αρένα όπου θα δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους με την ελπίδα να βγουν πιο ισχυροί.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει φροντίσει όμως και γι΄ αυτό. Στα έγγραφά της, του περασμένου Απριλίου, σχετικά με τη χρεωκοπία των επιχειρήσεων, δεν παραλείπει να αναφερθεί στην αντιμετώπιση των ψυχολογικών δυσκολιών. Η ΕΕ ενθαρρύνει την παροχή μιας δεύτερης ευκαιρίας στους έντιμους επιχειρηματίες που απέτυχαν, χωρίς να τους διαχωρίζει από τους νέους επιχειρηματίες, μας λέει το σχετικό κείμενο. Επίσης, παροτρύνει τις χώρες-μέλη να παρέχουν στους επιχειρηματίες που πτώχευσαν και θέλουν να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα «επαρκή ψυχολογική και τεχνική υποστήριξη»…

«Οι επιχειρηματίες που έχουν βιώσει την εμπειρία της πτώχευσης δεν πρέπει να χάσουν την εμπιστοσύνη στην ικανότητά τους να προχωρήσουν σε μια νέα επιχειρηματική προσπάθεια», αναφέρει το κείμενο.

Το πνεύμα αυτού του κειμένου παραπέμπει σε μια ουτοπική θεώρηση της υποστήριξης μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε μια εποχή που είναι πιο ξεκάθαρο από ποτέ πως κάθε χώρα, ιδιαίτερα οι ισχυρότερες, αντιμετωπίζουν σε αυτό το καθόλου κοινωνικά ευαίσθητο οικονομικό παιχνίδι τους «πτωχεύσαντες» ως ανάξιους μιας δεύτερης ευκαιρίας, αλλά και τους πολίτες αυτών των χωρών ως τους κύριους υπεύθυνους της… κατάντιας της οικονομίας τους, που δικαίως έχουν σήμερα την ανάγκη ψυχολογικής υποστήριξης.

Η ζωή έχει τη δική της δυναμική, που δεν λαμβάνει υπόψη οικονομικές προβλέψεις, κερδοσκοπικά παιχνίδια, πολιτικές φιλοδοξίες, εθνικιστικές κορώνες. Ο καθένας από εμάς, επιχειρηματίας ή μη, λειτουργεί έχοντας τα δικά του ψυχολογικά και πνευματικά αποθέματα. Συχνά μας εντυπωσιάζει η κίνηση ενός σμήνους με την ταχύτητα αλλαγής κατεύθυνσης και τη συμφωνία όλων των μελών σε αυτήν την αλλαγή.

Όμως, όπως λένε οι επιστήμονες που μελετούν τη συμπεριφορά των ζώντων οργανισμών, αυτό που σε εμάς φαίνεται ως αρμονική κίνηση ενός συνόλου βάσει σχεδίου δεν είναι παρά το αποτέλεσμα της κίνησης μεμονωμένων ατόμων, που αντιδρούν στα εξωτερικά ερεθίσματα και στην αλλαγή της κατεύθυνσης των μελών του σμήνους που πετούν κοντά τους.

Ίσως, ως μονάδες και ως μέρος ενός συνόλου, να βρούμε το δικό μας σχέδιο πτήσης, που μπορεί να εντυπωσιάσει ακόμη κι εμάς με τη δύναμη και την προοπτική του. Μακριά από τη λογική των προαποφασισμένων άνωθεν αλλαγών κατεύθυνσης.