Κορυφαίος παράγοντας του κλάδου, σχολιάζοντας τις εξελίξεις, δήλωσε στο «σελφ σέρβις» ότι «τα cash & carry δεν απειλούνται από την κρίση, υπό την προϋπόθεση ότι θα κάνουν τις σωστές κινήσεις σε ό,τι αφορά στην εμπορική και τιμολογιακή πολιτική τους, καθώς και ότι δεν θα αναστείλουν τα επενδυτικά τους πλάνα υπό τους φόβους που δημιουργεί το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον».

Εξάλλου, όπως αναφέρει ο ίδιος παράγοντας, «η κρίση ευνοεί τους ισχυρούς, αφού το κύριο βάρος της πίεσης αναμένεται ότι θα εκτονωθεί στη βάση κι όχι στην κορυφή της πυραμίδας της αγοράς». Πράγματι, οι μικροί και μικρομεσαίοι «παίκτες» του χονδρεμπορίου -στην πλειονότητά τους τοπικές επιχειρήσεις- δεν έχουν ούτε τα περιθώρια να περιορίσουν τα κόστη τους ούτε την αντοχή να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί στις τιμές τους, ώστε να κρατηθούν στην αγορά. Αντίθετα, τα διευρυμένα δίκτυα πωλήσεων cash & carry βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση όσον αφορά και στη συγκράτηση του κόστους και, κυρίως, στη δυνατότητα να κινηθούν ανταγωνιστικά, ώστε να αυξήσουν το πελατολόγιό τους.

Πάντως, ειδικότερα σε ό,τι αφορά στις περικοπές στο κόστος λειτουργίας τους, πρέπει να σημειωθεί ότι μεγάλα περιθώρια συμμαζέματος, κυρίως ως προς το κόστος εργασίας, δεν υπάρχουν. Στο χονδρεμπόριο, εξάλλου, τα μοντέλα των καταστημάτων είναι λιτά. Η σχέση, για παράδειγμα, ενός σούπερ μάρκετ με ένα cash & carry σε επίπεδο αριθμού υπαλλήλων είναι σε γενικές γραμμές περίπου 2,5 προς 1.

Μειώνεται το χονδρεμπορικό κέρδος

Η οικονομική κρίση υποχρεώνει την αγορά του χονδρεμπορίου να ρίξει όλο το βάρος της στις τιμές, έναν τομέα στον οποίο ούτως ή αλλιώς το cash & carry δίνει ιδιαίτερη σημασία. Επομένως, αν κάτι αναμένεται μετά βεβαιότητας να συμβεί, είναι η περαιτέρω μείωση των περιθωρίων του χονδρεμπορικού κέρδους.

Από χρηματοοικονομική άποψη, το cash & carry βρίσκεται σαφώς σε καλύτερη μοίρα από τις κλασικές χονδρεμπορικές επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, όπως όλα δείχνουν, όσο οι επιπτώσεις της κρίσης θα γίνονται πιο τραχείς, τα δίκτυα cash & carry θα ενισχύονται έναντι των αντιπροσώπων διανομέων.

Θα μπορούσε, λοιπόν, να υποστηριχθεί ότι, ενώ το cash & carry είναι μακροπρόθεσμα δυνατόν να αποδειχθεί ωφελημένο από την κρίση, για το κλασικό μικρομεσαίο χονδρεμπόριο τα σχετικά ερωτήματα που τίθενται αφορούν, μονοσήμαντα μάλλον, στην ελάττωση του βαθμού αντοχής των επιχειρήσεών του στις καταστροφικές επιπτώσεις της κρίσης…

Για την ώρα, οι επιπτώσεις στη χονδρική πώληση δεν είναι ακόμα μεγάλες. Μπορεί στις τοπικές αγορές να «σκάνε» κάποια «κανόνια», δημιουργώντας πανικό, όμως, τα χειρότερα δεν έχουν φανεί ακόμη. Οι συνέπειες της κρίσης θα αρχίσουν να γίνονται έντονες κυρίως μετά τον Απρίλιο, ενώ η ένταση της επιδείνωσης θα συνδεθεί αναπόφευκτα με τον βαθμό κάμψης της τουριστικής αγοράς, η οποία παράγει εισόδημα για ένα ευρύτατο κομμάτι της λιανικής αγοράς στην ελληνική περιφέρεια. Από αυτή την άποψη, ενδεχομένως, η κρίση στη χονδρεμπορική αγορά της Αθήνας δεν θα έχει άμεσα δραματικό χαρακτήρα. Τι θα συμβεί, όμως, στην περιφέρεια, όπου η πτώση του λιανικού τζίρου θα «βαλτώσει» την αγορά, κυρίως από το φθινόπωρο, οπότε οι προσδοκίες θα έχουν σβήσει μαζί με την αποχώρηση των τελευταίων τουριστών;

Η διέξοδος του HoReCa

Η κατάσταση που περιγράψαμε δεν θα αφήσει ανέπαφα τα cash & carry, ωστόσο, αυτά βρίσκονται ήδη σε πλεονεκτικότερη θέση έναντι των κλασικών χονδρεμπορικών επιχειρήσεων. Αυτό διότι -αν και ακόμα τα cash & carry στηρίζουν σε σχετικά μικρό βαθμό τις πωλήσεις τους στο HoReCa- με την πάροδο του χρόνου θα διεμβολίζουν όλο και περισσότερο τον τζίρο του κλασικού χονδρεμπορίου και στον τομέα αυτό, εισπράττοντας τα λίγα μετρητά των πελατών του κι αφήνοντας τις ανοιχτές υποχρεώσεις τους «αμανάτι» στους τοπικούς χονδρέμπορους διανομείς.

Σε προηγούμενα άρθρα μας έχουμε ήδη επισημάνει τη στρατηγική στροφή των μεγάλων δικτύων cash & carry κατά την τελευταία διετία ή τριετία στην αγορά του HoReCa. Μένει να διαπιστώσουμε ως το φθινόπωρο την ταχύτητα, όπως και τις τοπικές ιδιαιτερότητες, της μεταβίβασης του τζίρου από το ένα κανάλι της χονδρικής στο άλλο. Διότι, σημειώνουμε εν προκειμένω, αυτό θα φανεί ότι έχει ζωτική σχέση, όχι μόνο με τον βαθμό οργάνωσης των τοπικών διανομέων, αλλά και με τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε γεωγραφικού χώρου στον οποίο προσφέρουν τις υπηρεσίες τους.

Οι ρυθμοί ανάπτυξης

Σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών της αγοράς του οργανωμένου χονδρεμπορίου, το 2008 ήταν μια αρκετά καλή χρονιά για τα δίκτυα των cash & carry, τα οποία παρουσίασαν μια ανάπτυξη της τάξης του 8% με 10%, σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο -στηριζόμενα, βέβαια, και στην ενίσχυση του τζίρου λόγω των ανατιμήσεων, που ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Φέτος, τα ίδια στελέχη προσδοκούν ότι η χρονιά θα κλείσει και πάλι θετικά, καθώς προβλέπουν ότι ένα μεγάλο μέρος των μικρών λιανεμπορικών επιχειρήσεων, όπως και του HoReCa, θα προσελκυσθούν από τα cash & carry, αναζητώντας οικονομικότερες αγορές.

Σε ό,τι αφορά στις επισφάλειες, παράγοντας του κλάδου δήλωσε ότι το cash & carry αντιμετωπίζει εξαιρετικά περιορισμένα προβλήματα, καθώς στη συντριπτική πλειονότητά τους οι πωλήσεις του διενεργούνται με μετρητά. Αντίθετα, στο κλασικό χονδρεμπόριο οι συναλλαγές γίνονται με επιταγές και πίστωση. ‘Ηδη, όπως καταμαρτυρείται στην αγορά, πολλές χονδρεμπορικές επιχειρήσεις είναι εκτεθειμένες σε μεγάλα ανοίγματα, με συνέπεια την αύξηση των καθυστερήσεων στις πληρωμές των προμηθευτών. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση γνωστής χονδρεμπορικής επιχείρησης, η οποία βρέθηκε με «άνοιγμα» συνολικά 8 εκατ. ευρώ, μέρος του οποίου κλήθηκε να καλύψει, κινώντας τη διαδικασία εκποίησης της ακίνητης περιουσίας της.

Σοβαρά προβλήματα αντιμετώπισε, επίσης, μεγάλος διακινητής της Πελοποννήσου και αποκλειστικός συνεργάτης-τοπικός διανομέας μεγάλης αθηναϊκής αλυσίδας με εθνικό δίκτυο καταστημάτων, ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι οι πιέσεις που δέχονται πολλοί παλιοί χονδρέμποροι της Αθήνας, εξαιτίας της μη εμπρόθεσμης κάλυψης των υποχρεώσεων ξενοδοχειακών μονάδων του Αργοσαρωνικού, τείνουν να χαρακτηρίζονται ασφυκτικές.

Πρωτοπόρος από άποψη στρατηγικής ανοίγματος στο HoReCa ήταν η Macro -ήδη το κύριο μέρος του τζίρου της προέρχεται από την αγορά του. Εκτιμήσεις στελεχών της αγοράς, όμως, αναφέρουν ότι, ενώ το cash & carry αναπτυσσόταν συνολικά στο HoReCa με ετήσιους ρυθμούς 15%, το τελευταίο δίμηνο η ανάπτυξή του περιορίσθηκε στο 5%. Τι θα γίνει ως το κλείσιμο της θερινής σεζόν; Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει τα χειρότερα. Πιέσεις θα δεχθούν τόσο η Μετρό όσο και η ΕΝΑ, των οποίων ο τζίρος κατά ένα σημαντικό ποσοστό εξαρτάται από τις αγορές των ξενοδοχείων, των κέντρων μαζικής εστίασης και του catering.

Η Καρφούρ Μαρινόπουλος

Ασφαλώς, επίδραση στην εξέλιξη των πωλήσεων χονδρικής είτε πρόκειται για τα οργανωμένα δίκτυα καταστημάτων είτε για τους κλασικούς χονδρέμπορους διανομείς θα έχει η είσοδος στον κλάδο της Καρφούρ Μαρινόπουλος, η οποία τον τελευταίο χρόνο επιχειρεί την επέκταση της παρουσίας της στον τομέα της δικαιόχρησης, δημιουργώντας εμπορικές πλατφόρμες με μεγάλους franchises, έχοντας ως στόχο της το white franchise. ‘Οπως αναφέρουν στελέχη της, αρχικός στόχος της εταιρείας ήταν να εξασφαλίσει πωλήσεις αντίστοιχες του 5% του ετήσιου κύκλου εργασιών της ή, αλλιώς, εσόδων αξίας περί τα 130 εκατ. ευρώ τον χρόνο.

Οι «κακές γλώσσες» στον κλάδο ισχυρίζονται ότι το εγχείρημα της εταιρείας παραμένει για μεγάλο διάστημα στη φάση του πειραματισμού, ότι ουσιαστικές επιδράσεις στον ανταγωνισμό δεν έχει δημιουργήσει και ότι ο leader της αγοράς, με την εν λόγω πρωτοβουλία του, φαίνεται ότι αποσκοπεί στην κάλυψη απλώς των πλάνων τζίρου του ομίλου, που μόνη της η λιανική (αθροιστικά τα εταιρικά καταστήματα και οι συνεργαζόμενοι franchises) δύσκολα μπορεί να φτάσει…

Το γεγονός, πάντως, είναι ότι η Καρφούρ Μαρινόπουλος έχει επιτύχει συμφωνίες για κεντρικές παραδόσεις εμπορευμάτων στην ΕΛΕΤΑ, όπως και με μεγάλους τοπικούς διακινητές προϊόντων σε διάφορες περιοχές της χώρες. Σημειώνουμε εδώ, πάντως, τις πληροφορίες που αναφέρουν ότι πρόσφατα «τα έσπασε» με τον κ. Γαληνό Λαουτάρη, με τον οποίο έλυσε τη συνεργασία της, χάνοντας έτσι περίπου 20 σημεία πώλησης στην Εύβοια, τα οποία κάλυπτε υπό καθεστώς franchise.

Η Μετρό

Το στοίχημα της Μετρό και των cash & carry καταστημάτων της είναι μακροπρόθεσμης διάρκειας. Η εταιρεία προτίθεται να επεκτείνει περαιτέρω το δίκτυό της στα 45 σημεία πώλησης, από τα 31 που διαθέτει σήμερα (στις 6 Μαρτίου επρόκειτο να εγκαινιάσει το τελευταίο), ή και στα 50, εφόσον αποφασίσει να μεγεθύνει τη διείσδυσή της σε πόλεις, που από άποψη πληθυσμού δεν μπορούν σήμερα να φιλοξενήσουν μεγάλα οργανωμένα καταστήματα χονδρικής, αλλά που, όπως εκτιμάται, μετά από μία δεκαετία θα έχουν αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των μόνιμων κατοίκων τους.

Σήμερα, το δίκτυο cash & carry της Μετρό περιλαμβάνει 5 καταστήματα στην Αττική, 2 στη Θεσσαλονίκη και 23 σε ισάριθμες μεγάλες πόλεις της χώρας. Για τη διετία 2008-2009 η Μετρό, εφαρμόζοντας πιστά το επεκτατικό της πλάνο, προγραμμάτισε επενδύσεις αξίας περί τα 20 εκατ. ευρώ, καθώς εντός του έτους θα εγκαινιαστούν τέσσερα νέα καταστήματα, εκ των οποίων τα δύο επρόκειτο να εγκαινιασθούν το 2008, ωστόσο, λόγω καθυστερήσεων διαδικαστικού χαρακτήρα, θα λειτουργήσουν φέτος.

Η Μετρό στον τομέα της χονδρικής αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς. Ο τζίρος της πέρυσι έκλεισε με ανάπτυξη της τάξης του 8%, ενώ φέτος, όπως εκτιμά η διοίκησή της, θα αυξηθεί σημαντικά, περίπου στο 11%, λόγω και της επέκτασης του δικτύου με νέα καταστήματα.

Η ΕΝΑ

Από την πλευρά του, ο όμιλος Α-Β Βασιλόπουλος, αντιμετωπίζοντας την κρίση ως ευκαιρία ανάπτυξης των χονδρεμπορικών του δραστηριοτήτων, έχει δρομολογήσει επενδυτικό άνοιγμα στον εν λόγω τομέα. Ειδικότερα, για το 2009 προγραμμάτισε τη μεταστέγαση δύο καταστημάτων της ΕΝΑ, με έδρες την Πάτρα και την Καλαμάτα, ενώ για το 2010 κίνησε ήδη τις διαδικασίες για την ίδρυση των πρώτων δύο νέων καταστημάτων ΕΝΑ από την εποχή της εξαγοράς του δικτύου τους.

Στελέχη της Α-Β Βασιλόπουλος δεν θέλησαν να αποκαλύψουν τις πόλεις όπου θα οργανωθούν οι δύο νέες μονάδες, αρκέσθηκαν μόνο στην ενημέρωση ότι ήδη έχουν οριστικοποιηθεί οι περιοχές εγκατάστασής τους. Σε ό,τι αφορά στις δύο μεταστεγάσεις καταστημάτων, τόνισαν ότι θα μεταφερθούν σε νέα μεγαλύτερα και πιο σύγχρονα κτήρια και ότι οι παλαιές ιδιόκτητες κτιριακές υποδομές, εφόσον απελευθερωθούν από τη χρήση τους, θα αποτελέσουν αντικείμενο εκμετάλλευσης στον τομέα του real estate.

Η Ατλάντικ

Σημαντική παρουσία στον τομέα της χονδρικής έχει και η Ατλάντικ, η οποία μάλιστα τα τελευταία χρόνια καταφέρνει να στηρίζει σημαντικά τους ρυθμούς ανάπτυξής της με τις πωλήσεις που διενεργεί προς τρίτες εταιρείες και, φυσικά, με τις πωλήσεις της προς το δίκτυο franchise της ‘Αριστα. Σήμερα, τα ‘Αριστα αριθμούν περί τα 568 καταστήματα ανά την Ελλάδα. Στις προθέσεις της Ατλάντικ είναι να τα επεκτείνει περαιτέρω και, στο πλαίσιο αυτό, πρόσφατα στην Κρήτη προχώρησε σε αλλαγή στρατηγικής, αποφασίζοντας να μην ανανεώσει σύμβαση την οποία είχε με τοπικό master franchiser, προκειμένου να συνεργαστεί με εταιρεία logistics, την Ωμέγα, για την τροφοδοσία των μονάδων της.

Σημειώνεται ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος της δύναμης των πωλήσεων χονδρικής της Ατλάντικ είναι συγκεντρωμένο στη Βόρειο Ελλάδα, όπου γενικότερα η παρουσία της χαρακτηρίζεται από τους ανταγωνιστές της ως ιδιαίτερα ισχυρή.

Το άρθρο δημοσιεύεται στο τεύχος 381 (Φεβρουάριος 2009) του περιοδικού «σελφ σέρβις» (Εκδόσεις Comcenter).