Η ρήση που θέλει ενίοτε την ιστορία να επαναλαμβάνεται, ίσως χαρακτηρίσει φέτος την πορεία του κλάδου. Η πρώτες εκτιμήσεις των αναλυτών για τη νέα χρονιά λένε ότι ο κλαδικός τζίρος θα κινηθεί ανοδικά, με χαμηλότερο ρυθμό, βασισμένος αποκλειστικά στον πληθωρισμό, με την κατανάλωση (πωλήσεις σε όγκο) να παραμένει σταθερή, τα νοικοκυριά να αναζητούν επίμονα τις οικονομικότερες δυνατές λύσεις αγορών και τις αποστάσεις των μεριδίων μεταξύ των βασικών «παικτών» του κλάδου να μεγαλώνουν.

Mε άλλα λόγια, οι αναλυτές θεωρούν ότι η αγορά θα εξακολουθήσει να ζει στους γνώριμους ρυθμούς της, όπως και οι βασικοί της «παίκτες». Ο καθένας από μόνος του φαίνεται πως δύσκολα θα μπορέσει να διαφοροποιηθεί, εκτός κι αν, βέβαια, κάποιοι από τους πρωταγωνιστές αναλάβουν την πρωτοβουλία να ανατρέψουν τα ισχύοντα.

Το «σελφ σέρβις» συγκέντρωσε τα πρώτα συμπεράσματα των αναλυτών για το πώς εξελίχθηκε το 2023 και τις πρώτες προβλέψεις τους για το πώς θα εξελιχθεί το 2024, συμπεράσματα τα οποία παρουσιάζονται μέσα από μία σειρά σημαντικών δεικτών του λιανεμπορίου.

Ο πληθωρισμός του σούπερ μάρκετ
Βάσει αυτών λοιπόν, το 2023 ο κύκλος εργασιών του κλάδου αυξήθηκε αποκλειστικά λόγω του πληθωρισμού, όπως αποτυπώθηκε στην εξέλιξη των ανατιμήσεων στα ράφια των σούπερ μάρκετ, ο οποίος φαίνεται ότι έκλεισε στο 9%. Το σχετικό στοιχείο βασίζεται στο ενδεκάμηνο του 2023 έως και τον Νοέμβριο, αν και όλα τα δεδομένα δείχνουν ότι και ο τζίρος και ο πληθωρισμός κινήθηκαν ανοδικά και τον Δεκέμβριο. Όσο για την κατανάλωση (πωλήσεις σε όγκο), διατηρήθηκε σταθερή σε σχέση με το 2022 (σταθμισμένη μεταβολή, στοιχεία ενδεκαμήνου).

Ο τουρισμός συνέβαλε τα μέγιστα στην τόνωση των εσόδων του κλάδου. Η ευεργετική επίδρασή του άρχισε να καταγράφεται κυρίως από τον περασμένο Ιούλιο, όμως αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η υποστήριξη του κλαδικού τζίρου από τον οβολό των τουριστών διατηρήθηκε και το φθινόπωρο, λόγω επιμήκυνσης της τουριστικής σεζόν.

Τάσεις αποκλιμάκωσης
Οι πληθωριστικές πιέσεις στα FMCG ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο εμφανίζουν τάσεις αποκλιμάκωσης, καθότι, ενώ το καλοκαίρι ο δείκτης της αγοράς των σούπερ μάρκετ ήταν στο 7,5%-8,5%, μέχρι τον Νοέμβριο μειώθηκε σταδιακά στο 4% και την πρώτη εβδομάδα του Δεκεμβρίου στο 2,9%.

Η αποκλιμάκωση των πληθωριστικών πιέσεων πέραν των διεθνών εξελίξεων, που οδήγησαν στην ομαλοποίηση του κόστους ενέργειας, του κόστους μεταφορών και του κόστους πρόσκτησης των πρώτων υλών, αποδίδεται και στα κυβερνητικά μέτρα κατά της ακρίβειας, όπως και στην προσαρμογή της αγοράς, μέσω της γενναίας αύξησης των προωθητικών ενεργειών, στα νέα δεδομένα. Η μείωση του εσωτερικού-κλαδικού πληθωρισμού αποδίδεται επίσης στο διαφορετικό μείγμα του μέσου καλαθιού αγορών των νοικοκυριών, καθώς οι καταναλωτές στράφηκαν με επιμονή στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και στις προσφορές, ενώ αντικατέστησαν τα πιο ακριβά προϊόντα με φθηνότερα.

Γενικότερα, όπως εκτιμάται, η αμυντική αγοραστική συμπεριφορά των νοικοκυριών έναντι της ακρίβειας συνέβαλε σημαντικά στη μείωση των πληθωριστικών πιέσεων.

Δεν αναμένεται μείωση
της κατανάλωσης
Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι στις αρχές του 2023 οι αναλυτές προέβλεπαν ότι η αγορά θα εμφάνιζε αύξηση πωλήσεων της τάξης του 5,5%, καθότι ουδείς ανέμενε ότι ο πληθωρισμός θα παρέμενε σε τόσο υψηλά επίπεδα για τόσο μεγάλο διάστημα. Πάντως, όλες οι αρχικές προβλέψεις είχαν βασιστεί και στην εκτίμηση ότι δεν θα εκδηλωνόταν, όπως και δεν εκδηλώθηκε, μείωση της κατανάλωσης, δηλαδή των αγορών σε όγκο.

Υποδεχόμενοι το 2024, οι αναλυτές εκτιμούν ότι η κατανάλωση θα παραμείνει στα επίπεδα της προηγούμενης χρονιάς, αλλά επισημαίνουν ότι πιθανώς θα εμφανίσει μικρή κάμψη στον κλάδο των Ho.Re.Ca, δεδομένου ότι το κόστος της διασκέδασης έχει επιβαρυνθεί υπέρμετρα, πράγμα που, όπως αναμένεται, θα επιδράσει αρνητικά στη ζήτηση.

Μιλώντας για το σύνολο της αγοράς του κλάδου, εκτιμούν ότι θα κινηθεί και φέτος ανοδικά και λόγω της προδικαζόμενης νέας ανόδου του τουρισμού, ενώ θεωρούν ότι οι ανατιμητικές τάσεις θα εξακολουθήσουν και φέτος, αλλά σε μικρότερο βαθμό απ’ ό,τι το 2023, κι ότι τα έσοδα των λιανεμπόρων θα δοκιμαστούν μερικώς από την αμυντική αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών έναντι της ακρίβειας. Άρα, όσο οι τιμές θα ανεβαίνουν, τόσο οι καταναλωτές θα στρέφονται σε όλο και πιο οικονομικές επιλογές αγορών.

Αύξηση των προωθητικών ενεργειών
Οι αναλυτές λένε ότι, εφόσον οι ανατιμήσεις γίνονται αναλογικά στο σύνολο των προϊόντων ανά κατηγορία στο ράφι, ούτε οι επιλογές των καταναλωτών θα διαταράσσονται ούτε η σχέση των μεριδίων των προμηθευτών θα διαφοροποιείται, ενώ η κατανάλωση θα εξελίσσεται με σταθερότητα.

Και φέτος η διαφορά θα κριθεί στις προσφορές των προμηθευτών και των αλυσίδων, όπως και στα παρεμβατικά μέτρα της κυβέρνησης, που επιδρούν δυναμικότερα στον τρόπο διαμόρφωσης των τιμών. Σε κάθε περίπτωση οι προσφορές θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα ιδιαίτερα στα επώνυμα αγαθά, οι παραγωγοί των οποίων διαρκώς αναζητούν τρόπους να κρατούν ενεργό το ενδιαφέρον των πελατών τους, ώστε να μην τους χάσουν.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με στοιχεία της NielsenIQ, ενώ στο σύνολο των ταχυκίνητων προϊόντων η συμμετοχή των προσφορών στις πωλήσεις των FMCG ανήλθαν στο 56,7% στο ενδεκάμηνο του 2023, στις αρχές της προηγούμενης χρονιάς ήταν στο 58,8%, ενώ σε ό,τι αφορά ειδικά τα επώνυμα αγαθά η συμμετοχή των προσφορών από 66,4% που ήταν τον Ιανουάριο πέρυσι, αυξήθηκε στο 69% στο ενδεκάμηνο. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ασφαλώς την αγωνία των παραγωγών επώνυμων αγαθών να συγκρατήσουν τις πωλήσεις τους εν μέσω ισχυρών πληθωριστικών πιέσεων.

Όπως εξηγούν οι αναλυτές, η χρονοσειρά των στοιχείων δείχνει μια σταθερή αύξηση των προσφορών ως απόρροια και των ρυθμιστικών παρεμβάσεων της κυβέρνησης, οι οποίες ωθούν τους παραγωγούς στην τόνωση των προωθητικών τους ενεργειών.

Ευνοημένοι πάντα οι ισχυροί
Ενδιαφέρον έχουν τα στοιχεία που δείχνουν τους διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης του τζίρου των διαφορετικών εταιρειών κι ομίλων του κλάδου. Σύμφωνα με αυτά, οι τρεις πρώτες από άποψη πωλήσεων αλυσίδες της αγοράς –οι ΕΥΣ, ΑΒ Βασιλόπουλος και Lidl– εμφάνισαν το 2023 (ενδεκάμηνο) μέσο ρυθμό ανάπτυξης 8,7%, με μεγάλες ωστόσο αποκλίσεις μεταξύ τους. Από τα ίδια στοιχεία προκύπτει επίσης ότι στη ζώνη του τέταρτου, πέμπτου και έκτου «παίκτη» –ήτοι των εταιρειών Metro, Μασούτης και Πέντε– ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης των πωλήσεων διαμορφώθηκε στο 8,1%, ενώ στις τρεις επόμενες θέσεις η αύξηση ήταν μεγαλύτερη, φτάνοντας το 10,8%. Οι αναλυτές εξηγούν, πάντως, πως το ότι οι μικρότεροι του κλάδου εμφάνισαν υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης, δεν σημαίνει κατ΄ ανάγκην ότι κέρδισαν μερίδια έναντι των ισχυρών ανταγωνιστών τους. Τα μεγέθη τους ήταν και παραμένουν θεαματικά μικρότερα έναντι των ισχυρών, πράγμα που σημαίνει ότι σε κάθε περίπτωση ευνοημένα ήταν και θα είναι τα «ρετιρέ» του κλάδου.