Το περιοδικό European Supermarket Magazine (ESM) δημοσίευσε τον Σεπτέμβριο την ετήσια έκθεσή του για τον κλάδο των τροφίμων στην Ευρώπη, την European Grocery Report 2024. Πρόκειται για την δεύτερη κατά σειρά εν λόγω έκθεση του περιοδικού, που αποτελεί μια επισκόπηση της ευρωπαϊκής οργανωμένης λιανικής και των καταναλωτικών τάσεων στην Ευρώπη. Στην φετινή έκθεση έχει προστεθεί ένα ενδιαφέρον στοιχείο, ο «κατάλογος των πενήντα κορυφαίων λιανεμπόρων της Ευρώπης», τον οποίο και παρουσιάζουμε.
Σε συνεργασία με μία από τις μεγαλύτερες συμβουλευτικές εταιρείες για τα brands παγκοσμίως, την Brand Finance, το ESM αξιολογεί τη δύναμη των κορυφαίων λιανεμπόρων της Ευρώπης, χρησιμοποιώντας τον «Δείκτη Ισχύος Brand» (Brand Strength Index- BSI), για τον υπολογισμό του οποίου συνεξετάζονται διάφοροι παράμετροι, όπως η αξία της μάρκας και η απόδοσή της, η πιστότητα και η φήμη της επωνυμίας λιανεμπόρου κ.ά. Σημειώνουμε ότι η έκθεση, όπως και ο δείκτης BSI, βασίζονται σε σχετικά στοιχεία ερευνών καταναλωτή. Η αξιολόγηση του λιανεμπορικού brand λειτουργεί παρόμοια με την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητάς του (η βαθμολογία ΑΑΑ+ αντιστοιχεί στην κορυφαία κατάταξη). Κορυφαίος λιανέμπορος της Ευρώπης φέτος, λοιπόν, αναδείχθηκε η τουρκική αλυσίδα σούπερ μάρκετ Migros Ticaret, ενώ στις πρώτες θέσεις την ακολουθούν οι αλυσίδες ICA (Σουηδία), Albert Heijn και Jumbo (Ολλανδία), Tesco (Ηνωμένο Βασίλειο), E. Leclerc (Γαλλία) και REWE (Γερμανία).
Η έκθεση, για τις ερευνητικές ανάγκες της οποίας ρωτήθηκαν περί τους 12.000 καταναλωτές από έντεκα ευρωπαϊκές χώρες και περισσότερα των τριάντα ανώτατα στελέχη του κλάδου από δεκαπέντε χώρες, περιλαμβάνει στοιχεία και της ετήσιας έρευνας του EuroCommerce, που πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία της McKinsey για τον κλάδο των τροφίμων (The State of Grocery Retail 2024).
Discounters και PL οι νικητές της χρονιάς
Το 2023 ήταν μια δύσκολη χρονιά για τον κλάδο, εκτιμάται στην έκθεση. Οι Ευρωπαίοι καταναλωτές «έσφιξαν τα λουριά», διαπιστώνει η McKinsey, καθώς ο πληθωρισμός των τροφίμων έφτασε στο 12,8%, συμπιέζοντας τον όγκο των πωλήσεων, ώστε η ανάπτυξη του τζίρου τους δεν υπερέβη το 8,6%. Φυσικά ευνοήθηκαν τα εκπτωτικά σούπερ μάρκετ και τα PL, που αναδείχθηκαν νικητές της χρονιάς.
Η μακροοικονομική ανασφάλεια θα συνεχιστεί και το 2024, κατά την πρόβλεψη της McKinsey, αλλά διαφαίνονται σημάδια ανάκαμψης. Αν και οι πιέσεις –πτωτικά στο περιθώριο κέρδους και, αντιστρόφως, στα κόστη και τις τιμές– θα εξακολουθήσουν, οι ηγέτες του κλάδου είναι πιο αισιόδοξοι, κυρίως λόγω της αύξησης των μισθών σε κάποιες χώρες. Πράγματι, η αύξησή τους κατά 6,3% στην ΕΕ-27 το δεύτερο εξάμηνο του 2023 ανακούφισε κάπως τους καταναλωτές, αλλά οι μισθοί δεν επανήλθαν παντού στο επίπεδο του 2019 από άποψη αγοραστικής δύναμης, πράγμα που εξώθησε τους καταναλωτές στα φθηνότερα προϊόντα, μεταξύ των οποίων τα PL, και τους discounters. Το μερίδιο των PL, λοιπόν, αυξήθηκε κατά 1,8 ποσοστιαίες μονάδες, καταλαμβάνοντας πέρυσι το 38% των πωλήσεων του κλάδου έναντι 36,2% το 2022, ενώ οι discounters αύξησαν κατά μέσο όρο το μερίδιό τους κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες και τουλάχιστον κατά 1% σε Βέλγιο, Γερμανία, Πολωνία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο.
Εύθραυστη ανάκαμψη
Σχετικά με τις τάσεις που πρόκειται να διαμορφώσουν φέτος το ευρωπαϊκό τοπίο του κλάδου, αναφέρεται στην έκθεση ότι, πρώτον, η αύξηση του όγκου των πωλήσεων θα ποικίλλει μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, λόγω των διαφορετικών οικονομικών προοπτικών καθεμιάς που αντανακλούν στην καταναλωτική συμπεριφορά. Δεύτερον, ο γενικός πληθωρισμός πιθανώς θα σταθεροποιηθεί στο 2%, ενώ ο πληθωρισμός των τροφίμων θα παραμένει ελαφρώς κάτω του 2%. Ωστόσο, τονίζεται ότι η ανάκαμψη παραμένει εύθραυστη, καθώς είναι επιβαρυμένη από τις σωρευτικές επιπτώσεις της τελευταίας διετίας, οπότε ο συνολικός όγκος των πωλήσεων θα δυσκολευτεί να αποκτήσει δυναμική. Στο πλαίσιο αυτό, συμπεραίνεται ότι η επιφυλακτική συμπεριφορά των καταναλωτών είναι αποτέλεσμα της μακράς περιόδου αύξησης των τιμών.
Τρίτον, εκτιμάται ότι οι λιανέμποροι φέτος θα εξακολουθήσουν να νιώθουν πίεση στα περιθώρια της κερδοφορίας τους, κυρίως εξαιτίας της αύξησης αφενός των ενοικίων των καταστημάτων και αφετέρου του εργατικού κόστους. Σύμφωνα με την έρευνα, το 76% των CEOs αλυσίδων σούπερ μάρκετ εκφράζει προβληματισμό για τις τρέχουσες συνθήκες της αγοράς και το 70% των επιχειρήσεων του κλάδου στην Ευρώπη αντιμετωπίζει ως κορυφαία προτεραιότητα τον έλεγχο της πίεσης από την αύξηση του κόστους και από τη μείωση του περιθωρίου κέρδους.
Εξάλλου, όπως τονίζει η κ. Christel Delberghe, Director General του EuroCommerce, «το 2023 διαπιστώθηκε ένταση στις διαπραγματεύσεις μεταξύ λιανεμπόρων και προμηθευτών και ορισμένα κορυφαία προϊόντα «πετάχτηκαν» προσωρινά από τα ράφια των καταστημάτων. Φέτος, λοιπόν, εκτιμάται ότι η σχετική ένταση θα ενισχυθεί».
Η ζήτηση πολώνεται, το food-to-go εξαπλώνεται
Σύμφωνα με την έκθεση, ο ένας στους πέντε Ευρωπαίους καταναλωτές σκόπευε να αλλάξει κατάστημα τροφίμων τους πρώτους μήνες του 2024. Επιπλέον, η συμπεριφορά των καταναλωτών έδειχνε αυξανόμενη απόκλιση μεταξύ των νοικοκυριών υψηλού εισοδήματος και άλλων ομάδων νοικοκυριών. Προς τα τέλη του 2023 τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος είχαν αρχίσει να ξοδεύουν περισσότερα, με πρόθεση να ψωνίζουν ακόμα περισσότερα προϊόντα υψηλής ποιότητας και βιολογικά προϊόντα. Ωστόσο, περισσότεροι του 45% των Ευρωπαίων καταναλωτών εξακολουθούσαν να αναζητούν τρόπους εξοικονόμησης χρημάτων. Παρότι το ποσοστό αυτό είναι χαμηλότερο του αντίστοιχου περσινού, παρέμενε σταθερό σε διάφορες εισοδηματικές ομάδες. Σε ό,τι αφορά τα PL, το 83% των καταναλωτών τα αξιολογούσαν ως εφάμιλλης ποιότητας με τα επώνυμα προϊόντα ή καλύτερης. Επομένως, όπως επισημαίνεται, είναι λιγότερο πιθανό να επιστρέψουν οι αγοραστές στα επώνυμα προϊόντα, ακόμα και αν το περιβάλλον της αγοράς βελτιωθεί.
Εξάλλου, στην έκθεση τονίζεται ότι η τάση υπέρ των food-to-go προϊόντων αναδύεται ως μία εκ των κορυφαίων τάσεων που διαμορφώνουν το ευρωπαϊκό τοπίο του λιανεμπορίου τροφίμων φέτος, εφόσον οι καταναλωτές περνούν τον περισσότερο χρόνο τους εν κινήσει. Καθώς οι εργαζόμενοι επανήλθαν στους τόπους δουλειάς τους, δηλαδή στον προ-πανδημικό «πολυάσχολο τρόπο ζωής» τους, η food-to-go κατηγορία ανέκαμψε. Στο πλαίσιο αυτό, αναμένεται περίπου 2,5 φορές ταχύτερη η ανάπτυξη του φαγητού που καταναλώνεται εκτός σπιτιού έναντι της συνολικής κατανάλωσης.
Ζητούμενο η βιωσιμότητα
Επισημαίνεται, επίσης, ότι η βιωσιμότητα εξακολουθεί να διατηρεί το ενδιαφέρον του κλάδου, αν και η ζήτηση προϊόντων που την επικαλούνται ως πλεονέκτημά τους δεν έχει αυξηθεί. Μόνο η γενιά Z και οι millennials εκφράζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την αγορά προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον. Όπως εκτιμάται, καθώς πλησιάζει η προθεσμία του 2025 αναφορικά με τους στόχους βιωσιμότητας, οι λιανέμποροι φαίνεται ότι θα εντείνουν τις προσπάθειές τους προκειμένου να ανταποκριθούν, ενώ τονίζεται ότι, πάντως, πολλοί από αυτούς έχουν να καλύψουν σημαντικά κενά ακόμα για να επιτύχουν στους στόχους τους.
Ανάκαμψη των online αγορών
Ως σημαντική τάση επισημαίνεται η ανάκαμψη και ανάπτυξη του διαδικτυακού καναλιού αγορών, καθώς περισσότεροι καταναλωτές σκόπευαν να κάνουν φέτος τις αγορές τους μέσω διαδικτύου, πράγμα που πιστοποιεί ορισμένως και την ανάκαμψη της αγοραστικής δύναμης. Η έρευνα αναφέρει χαρακτηριστικά ότι το 37% των διαδικτυακών αγοραστών απευθύνονται σε διαφορετικές επωνυμίες online καταστημάτων, πράγμα που δεν το συνηθίζουν εκτός σύνδεσης. Επίσης, αναφέρεται ότι οι είκοσι από τις τριάντα κορυφαίες ευρωπαϊκές αλυσίδες σούπερ μάρκετ έχουν ήδη καθιερωθεί σε ό,τι αφορά την ενασχόλησή τους με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη σύνδεση της εν λόγω δραστηριότητάς τους με τις πωλήσεις τους.
Η ελληνική αγορά
Σύμφωνα με το Retail-Index, η ΕΥΣ βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των ελληνικών σούπερ μάρκετ ως η μεγαλύτερη εγχώρια αλυσίδα (βάσει του κύκλου εργασιών της το 2021), ενώ σημειώνεται η απόκτηση από αυτήν της ηγεμονίας στον κλάδο κατόπιν εξαγοράς της Μαρινόπουλος το 2017. Ακολουθούν κατά σειρά, με αναφορά στον κύκλο εργασιών τους το 2022, η AB Βασιλόπουλος, η Lidl, η Metro και η Μασούτης. Ως αξιοσημείωτες αλυσίδες κατά σειρά αναφέρονται, επίσης με αναφορές στις πωλήσεις τους το 2022, η Πέντε-Γαλαξίας, η Market In, η The Mart και η Synka