Οι αντοχές πλέον και της γερμανικής οικονομίας είναι μειωμένες, πράγμα που το γνωρίζουν καλά Γερμανοί και Αμερικανοί. Όπως γνωρίζουν ότι η περίοδος της γερμανικής αναβλητικότητας για αποφάσεις τελειώνει οριστικά το πολύ σε ενάμιση χρόνο, όταν η Fed θ’ αρχίσει ν’ ανεβάζει τα επιτόκια του δολαρίου, οπότε οι υπερχρεωμένες Γαλλία και Ιταλία θα αντιμετωπίσουν κατά πάσα πιθανότητα κρίση δανεισμού, τονίζει ο κ. Γιώργος Καπόπουλος, ένας από τους διεισδυτικότερους αναλυτές της διεθνούς πολιτικής ζωής, συνεργάτης των εφημερίδων Έθνος και Ημερησία.
Όσο κι αν τα εθνικά ακροατήρια στην Ευρώπη συνειδητοποιούν ότι τα πολιτικά ευχέλαια στην ανάπτυξη, όσων πέφτουν στην παγίδα του χρέους και της σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής, αντί της κάθαρσης εντείνουν τη μήνη της λιτότητας και της ύφεσης, εντούτοις θεσμοποιούνται από τις κυβερνήσεις και την ευρωπαϊκή ηγεσία και κατακλύζουν την πολιτική επικοινωνία!
σελφ σέρβις: Δεν είναι επιεικώς παράλογο να συμβαίνει κάτι τέτοιο;
Γιώργος Καπόπουλος: Πάντα η εμμονή στην όποια εκδοχή του μύθου της αυτορρύθμισης της παγκόσμιας, ανοικτής, αλληλοεπηρεαζόμενης και αλληλεξαρτώμενης οικονομίας δημιουργεί σχιζοφρένεια. Πώς αλλιώς να το εννοήσουμε, αν όχι ως σχιζοφρένεια, όταν πχ η παροχή ρευστότητας στις ΗΠΑ αντί να ενισχύει την πραγματική οικονομία, είτε καταλήγει στο χρηματιστήριο είτε επενδύεται στο εξωτερικό, ή όταν η μείωση της χρηματοδότησης από τις ΗΠΑ ανακλάται ως πτώση των ρυθμών ανάπτυξης σε όλες τις αναδυόμενες αγορές; Η «ευρωγερμανική» εκδοχή αυτού του μύθου, δηλαδή η δημοσιονομική πειθαρχία των υπερχρεωμένων κρατών και κοινωνιών ως όχημα για την υγιή ανάπτυξή τους, σε μια ΕΕ και ευρωζώνη που ακινητούν αναπτυξιακά σε εθνικό και ευρωπαϊκό-περιφερειακό επίπεδο, προβάλλεται σχιζοφρενικά με την αξίωση της αποδοχής από εθνικά ακροατήρια, ακριβώς γιατί η πολιτική, ασκούμενη στο εθνικό επίπεδο, μοιραία εκεί αναζητά τη νομιμοποίησή της.
Φυσικά, στο πλαίσιο αυτό, ο πολιτικός διάλογος κι η αντιπαράθεση έχουν σουρεαλιστικά χαρακτηριστικά, καθώς γίνονται ερήμην της πραγματικότητας… Αλλά, ενώ οι Ευρωπαίοι συζητούν περί ανάπτυξης εφαρμόζοντας υφεσιογόνο λιτότητα, ο Σόρος σε πρόσφατη συνέντευξή του δηλώνει ότι «πλέον η προτιμότερη τοποθέτηση χρημάτων είναι σε αγορά γης»! Με άλλα λόγια, στη σκέψη του το οποιοδήποτε νόμισμα σήμερα είναι εν δυνάμει χαρτοπόλεμος! Είναι να μη σε πιάνει πανικός όταν ακούς τέτοια πράγματα; Κι αυτό για έναν πρόσθετο λόγο: Η αβεβαιότητα και η θεσμική αδυναμία για παγκόσμιο συντονισμό είναι η επίσημη παραδοχή του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπως εκφράστηκε στις πρόσφατες ετήσιες Συνόδους τους. «Δεν ξέρουμε πού πάμε, ευχόμαστε απλώς να μην πάμε χειρότερα» διεμήνυσαν και γι’ αυτό, άλλωστε, βυθίστηκαν έντρομες οι χρηματαγορές.
Το χειρότερο είναι ότι αυτά συμβαίνουν σ’ ένα πλανητικό τοπίο αυξανόμενων, και μάλιστα με αβάστακτη ευκολία, γεωπολιτικών κινδύνων, είτε πολεμικά κλιμακούμενων (Ουκρανία, Μέση Ανατολή) είτε δυνητικής κλιμάκωσης (Ασία- Ειρηνικός), όπως και λογικών περιχαράκωσης αντί συνεργασίας, καθώς υπερτερεί ο φόβος του κόστους από μη αντιστρέψιμες εμπλοκές. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της Γερμανίας, η οποία, φοβούμενη ότι θα κληθεί να χρηματοδοτήσει εντέλει τη διάσωση όλων των μεγάλων εταίρων της, προτιμά να αποτελματώνεται και να αποσταθεροποιείται η ΕΕ. Με αυτή την έννοια η γερμανική περιχαράκωση δεν συνιστά «επιλογή», αλλά βραχυκύκλωση και αδράνεια, που παρακωλύει την οποιαδήποτε απόφαση για μακροπρόθεσμη επίλυση.
Χωρίς plan B΄η «ενάρετη» Γερμανία
σελφ σέρβις: Μια βραχυκύκλωση κι αδράνεια, ωστόσο, που είναι αποδεκτή ως επιλογή από το γερμανικό ακροατήριο… Αλήθεια, η Γερμανία έχει άλλες εναλλακτικές λύσεις εκτός του να επιλέξει να μοιραστεί με τους εταίρους της το κόστος μιας κοινής ευρωπαϊκής μοίρας;
Γιώργος Καπόπουλος: Στη γερμανική κοινή γνώμη καλλιεργείται συστηματικά η ιδέα μιας Γερμανίας συνεπούς σε όλες της τις δεσμεύσεις έναντι των εταίρων της και κάποιων εταίρων της συνολικά ασυνεπών. Το να λέει, όμως, η Γερμανία ότι όλοι οι εταίροι της είναι ασυνεπείς κι ότι «δεν τους αξίζει να συμμετέχουν στο ευρώ», χτες τα PIGS και σήμερα οι Γάλλοι και οι Ιταλοί, είναι σαν να επιφυλάσσεται, ανομολόγητα έστω, να εγκαταλείψει η ίδια την ευρωζώνη. Και μόνο ως σκέψη τούτο αποσταθεροποιεί την ευρωζώνη. Πέραν αυτού, το ευρωσκεπτικιστικό ρεύμα μέσα στην ίδια τη Γερμανία, που για την ώρα μάλλον υποτιμάται από τη γερμανική ηγεσία, πιθανώς προοπτικά θα λειτουργήσει ως παράγων αμφισβήτησης της αξιοπιστίας της. Από το σχεδόν 5% στις εθνικές εκλογές, έφτασε στο 7% στις ευρωεκλογές και ήδη βρίσκεται δημοσκοπικά στο 10%! Το λιγότερο που θα πετύχει μ’ ένα 15%-16% είναι να δυσχεράνει τον σχηματισμό κυβερνήσεων «μεγάλου συνασπισμού», με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον προσανατολισμό της Γερμανίας.
Έστω, όμως, ότι η Γερμανία αποφάσισε να εγκαταλείψει την ευρωζώνη. Μια εναλλακτική διέξοδός της είναι να επιδιώξει μια νομισματική ένωση με τη Σουηδία, την Ολλανδία, τις Βαλτικές Χώρες κλπ, όχι, πάντως, χωρίς την αξιοποίηση και ανάπτυξη και κάποιων κρατών-περιοχών τής πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ στον γεωγραφικό της περίγυρο, όπως η Ουκρανία. Αλλά κάτι τέτοιο θα απαιτούσε μια εικοσαετία ωρίμασης. Μια δεύτερη εναλλακτική θα ήταν, με ή χωρίς άλλους εταίρους, η Γερμανία να βασιστεί στρατηγικά σε μια ειδική διμερή σχέση με τη Ρωσία του Πούτιν. Σημασία, όμως, έχει ότι η παρέμβαση των ΗΠΑ, με την εκπαραθύρωση της ευρωπαϊκής ηγεσίας από τη διαχείριση της ουκρανικής κρίσης και την παρέλκυσή της στην πολιτική αναβίωσης του Ψυχρού Πολέμου με τη Ρωσία, πρόλαβε κι έκαψε αυτού του είδους τις εναλλακτικές για τη Γερμανία. Άρα δεν υπάρχει plan B για τους Γερμανούς.
Η Fed αδειάζει την κλεψύδρα της γερμανικής αναβλητικότητας
σελφ σέρβις: Τους Αμερικανούς φαίνεται ότι, ενώ ανέκαθεν τους διασφαλίζει ο θεσμικά πολιτικοστρατιωτικός έλεγχος της ΕΕ (ΝΑΤΟ), τους ανησυχεί η ολίσθηση της ευρωπαϊκής οικονομίας στη ύφεση –άρα οι επιπτώσεις στη δική τους, εύθραυστη ακόμα, οικονομία και κατ’ επέκταση την παγκόσμια– εξαιτίας της «δύστροπης» γερμανικής ηγεμονίας στην ΕΕ. Θέλω το σχόλιό σας για τα όρια των αντιστάσεων των Γερμανών στις αμερικανικές πιέσεις.
Γιώργος Καπόπουλος: Οι πρόσφατοι Σύνοδοι του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας απηχούν ασφαλώς την αμερικανική πίεση, με όλο που οι Γερμανοί, στο πλαίσιο του παιγνίου περιχαράκωσης που παίζουν, ανέκρουσαν με επιχειρήματα του τύπου «Ποια κρίση; Δεν είμαστε σε ύφεση, δεν διαβάζετε σωστά τους αριθμούς…». Μη φανταζόμαστε, όμως, ότι οι κόντρες των Γερμανών με τις ΗΠΑ υπερβαίνουν αυτό το επίπεδο αντιδράσεων. Οι αντοχές πλέον και της γερμανικής οικονομίας είναι μειωμένες κι από αυτή τη σκοπιά βρισκόμαστε στην πιο κρίσιμη φάση της κρίσης, πράγμα που το γνωρίζουν καλά Γερμανοί και Αμερικανοί. Όπως γνωρίζουν, επίσης, ότι η περίοδος της γερμανικής αναβλητικότητας για αποφάσεις τελειώνει οριστικά το πολύ σε ενάμιση χρόνο. Όταν, δηλαδή, η Fed θ’ αρχίσει ν’ ανεβάζει τα επιτόκια του δολαρίου, οπότε χώρες υπερχρεωμένες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, θα αντιμετωπίσουν κατά πάσα πιθανότητα κρίση δανεισμού. Η προειδοποίηση του Ζισκάρ ντ’ Εστέν ότι η Γαλλία κινδυνεύει με προσφυγή στο ΔΝΤ, όπως η Ελλάδα, δεν είναι κινδυνολογία αλλά σενάριο!
Πέραν αυτών οι Γερμανοί δεν θα τολμούσαν ποτέ να «τραβήξουν το σκοινί» στις ΗΠΑ, που ασκούν ηγεμονικό έλεγχο στους μηχανισμούς του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ιδίως όταν έχεις ένα εντελώς σάπιο τραπεζικό σύστημα, όπως το γερμανικό, δεν σου περνάνε τέτοιες ιδέες από το μυαλό. Είναι κοινό μυστικό, άλλωστε, ότι πίσω από τη γερμανική κωλυσιεργία για την τραπεζική ένωση της ΕΕ ήταν το άγχος του να προλάβουν οι γερμανικές τράπεζες να ξεφορτωθούν όσα περισσότερα σκουπίδια από τους ισολογισμούς τους. Παρεμπιπτόντως, οι Ρώσοι πρόσφατα έμαθαν το πόσο βαθιά πονάνε τα πλήγματα των μηχανισμών του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, όταν ρωσικές τράπεζες έχασαν απίστευτα ποσά κερδών από τη μονομερή διακοπή της συνεργασίας που τους ανακοίνωσαν οι Mastercard και Visa…
Στρατηγική ΗΠΑ, όπως Coca Cola!
σελφ σέρβις: Πιστεύετε ότι οι ΗΠΑ «ανανεώνουν» σήμερα την παγκόσμια ηγεμονία τους;
Γιώργος Καπόπουλος: Οι ΗΠΑ επωφελούνται αφενός του ελέγχου των μηχανισμών του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, μέσω των οποίων το δολάριο εξακολουθεί να κυριαρχεί –φυσικά, όχι ως απόδειξη ισχύος της αμερικανικής οικονομίας, αλλά βάσει του γεγονότος ότι οι πλείστες εκκαθαρίσεις πληρωμών γίνονται επί αμερικανικού εδάφους–, και αφετέρου του ότι όλες οι μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις για την ώρα προτιμούν να τα βρίσκουν με τις ΗΠΑ σε διμερές επίπεδο, είτε συνεργατικά είτε σε συγκρουσιακή εξισορρόπηση, παρά να συνεργάζονται μεταξύ τους. Στον συνδυασμό τους οι δύο παράμετροι εξηγούν το γιατί δεν έχουμε δει ακόμα σοβαρή κρίση, αναφορικά με τη σημαντικότερη απειλή που δέχονται οι ΗΠΑ: την αμφισβήτηση του παγκόσμιου ρόλου του δολαρίου. Εξηγούν, επίσης, το γιατί μικρές και μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις, φιλοαμερικανικές ή μη, υποκύπτουν αδιαμαρτύρητα σε αξιώσεις, ενίοτε γκανγκστερικού τύπου, κάθε φορά που οι ΗΠΑ αισθάνονται την ελάχιστη έστω αμφισβήτηση της χρηματοπιστωτικής ηγεμονίας τους.
Πρόσφατο παράδειγμα είναι η γαλλική τράπεζα BNP, στην οποία οι Αμερικανοί επιδίκασαν ένα εξοντωτικό πρόστιμο, επειδή κάποια θυγατρική της εκτός πεδίου της αμερικανικής νομοθεσίας και δικαιοδοσίας χρηματοδότησε κάποια συναλλαγή με το Ιράν, αντίθετα προς την αυθαίρετη αμερικανική απαγόρευση. Οι ΗΠΑ ξέρουν να κερδίζουν χρόνο, παίζοντας πάνω στις αντιθέσεις των άλλων μεγάλων κέντρων ισχύος, αξιοποιώντας το ασύγκριτο προβάδισμά τους στην έρευνα, τις τεχνολογίες και τη στρατιωτική υπεροπλία. Αναφορικά με την κατανόηση της στρατηγικής τους, πάρτε ένα κλασικό παράδειγμα. Η Coca Cola παγκοσμίως έχει ένα στρατηγικό δόγμα: επίτευξη μεριδίου όγκου πωλήσεων στην κατηγορία της 70%-75%, με την προϋπόθεση ότι το αντίστοιχο μερίδιο του βασικού ανταγωνιστή της, της Pepsi, δεν θα υπερβαίνει ποτέ το 10% ή 15%, δηλαδή ένα όριο που η εταιρεία θεωρεί κατώφλι για τον σχηματισμό μιας κρίσιμης μάζας, η οποία θα επιτρέψει στον ανταγωνιστή της να αρχίσει να την αμφισβητεί.
Τηρουμένων των αναλογιών, οι Αμερικανοί αυτό ακριβώς εφαρμόζουν στη γεωπολιτική. Πχ τι σκόπευε στρατηγικά ο Πούτιν; Μια τελωνειακή και νομισματική Ένωση Ουκρανίας, Καζακστάν, Λευκορωσίας και ειδική σχέση με τη Γερμανία. Αφ’ ης στιγμής κρίθηκε ότι η Ουκρανία προσφέρει στον Πούτιν μια κρίσιμη μάζα, απειλητική για τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην Ευρασία, ήταν θεμιτό για τις ΗΠΑ να διακινδυνεύσουν μια ανάφλεξη στην περιοχή. Διότι κατά άλλα το στρατηγικό ενδιαφέρον τους για την Ουκρανία καθαυτή, με ή χωρίς την Κριμαία, είναι επουσιώδες.
TTIP: Με το σύρε κι έλα του Ψυχρού Πολέμου
σελφ σέρβις: Πώς πρέπει να αξιολογήσουμε το γεγονός ότι οι διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-ΕΕ για ένα «οικονομικό ΝΑΤΟ» πλάι στο Βορειοατλαντικό Σύμφωνο –μιλώ για τον Υπερατλαντικό Συνεταιρισμό για το Εμπόριο και τις Επενδύσεις (ΤΤΙP)– ξεκίνησαν ένα χρόνο πριν την έκρηξη του ουκρανικού; Η τυχόν ευόδωσή τους είναι φως- φανάρι πως θα εδραιώσουν καθολικά την αμερικανική παρουσία στην Ευρώπη.
Γιώργος Καπόπουλος: Απλώς σας θυμίζω ότι οι σχετικές διαπραγματεύσεις είχαν «κολλήσει» πριν ανάψει η φωτιά στην Ουκρανία. Μάλιστα, την άνοιξη φέτος οι Γερμανοί διαμαρτύρονταν στους Αμερικανούς «πώς να διαπραγματευτούμε μαζί σας, όταν υποκλέπτετε ηλεκτρονικά τα όσα επεξεργαζόμαστε ως διαπραγματευτικές μας θέσεις». Βλέπετε, ωστόσο, ότι ο Ψυχρός Πόλεμος με τη Ρωσία ευνοεί την προώθηση της ΤΤΙΡ, κάνοντας συν τοις άλλοις πιο ακριβά τα πάντα για την ΕΕ παρά το οικονομικό της χάλι, από τις διμερείς συνεργασίες με τους γείτονές της μέχρι το διεθνές εμπόριο.
Από άποψη γεωπολιτικών αρχών κι όχι απλώς της οικονομίας, οι ΗΠΑ ξέρουν πολύ καλά ότι, αν προχωρούσε η ενεργειακή, εμπορική και οικονομική συνεργασία στην Ευρασία, συν τω χρόνω θα περιθωριοποιούντο, με την έννοια ότι θα έπαυαν να έχουν βαρύνοντα λόγο στο σημαντικότερο μέρος του πλανήτη. Η διαχείριση του Ουκρανικού εκ μέρους των ΗΠΑ, με την πρόνοια η λύση του να χρονίσει, τους καθιστά διαχειριστές του πολιτικού χρόνου και βάρους κάθε τάσης και εξέλιξης στη μείζονα περιοχή, αφαιρώντας το σχετικό πλεονέκτημα από «αντιπάλους»-Ρώσους και «συμμάχους»- Γερμανούς. Θα μου πείτε, βέβαια, ότι έτσι σπρώχνουν τη Ρωσία στην αγκαλιά της Κίνας, αλλάζοντας πιθανώς εις βάρος τους άλλους σημαντικούς όρους του πλανητικού παιχνιδιού. Έτσι είναι. Η αβεβαιότητα και η αστάθεια που μας τυλίγουν παντού στον πλανήτη πολλαπλασιάζονται, χωρίς plan B για κανέναν, σαν τα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας.
Γαλλία-Ιταλία-ευρωζώνη στα όρια νευρικής κρίσης
σελφ σέρβις: Η υπερχρέωση της Γαλλίας και Ιταλίας, δηλαδή των μεγαλύτερων οικονομιών της ΕΕ μετά τη γερμανική, σε συνδυασμό με την αδυναμία τους να ανταποκριθούν στον κανόνα του δημοσιονομικού συμφώνου σταθερότητας –όχι τουλάχιστον χωρίς σοβαρές παρενέργειες και στο εσωτερικό τους και στην ευρωζώνη– τι προοιωνίζονται για τη στάση της Γερμανίας και τις εν γένει ευρωπαϊκές εξελίξεις;
Γιώργος Καπόπουλος: Από τους προϋπολογισμούς των δύο χωρών προκύπτει ότι, όσο και να προθυμοποιούνται οι κυβερνήσεις τους να προωθήσουν τη δημοσιονομική προσαρμογή, δεν θα μπορέσουν να το πετύχουν. Commission και Μέρκελ συμφώνησαν εσπευσμένα να τους δώσουν διορία ενός έτους για προσαρμογή, επιτρέποντας, βέβαια, το «μακιγιάρισμα» των προϋπολογισμών τους –το ίδιο πολιτικό μακιγιάζ έγινε και στα αποτελέσματα των ελέγχων της ΕΚΤ στις κατά πλειονότητα πτωχευμένες ευρωπαϊκές τράπεζες. Τάχα, θα τους ανανεώσουν τη διορία την επόμενη χρονιά, όταν δηλαδή φανεί πως είναι πρακτικά αδύνατο να γίνουν «ενάρετοι» εταίροι; Ήδη η Γαλλία –η «πολιτική υπερδύναμη» της Ευρώπης μέχρι την εξαέρωση του πολιτικού κεφαλαίου της υπό συνθήκες κρίσης και δημοσιονομικής πειθαρχίας– βρίσκεται κυριολεκτικά στα πρόθυρα της πολιτικής κατάρρευσης!
Στις επόμενες εκλογές πρώτο κόμμα θα είναι το Εθνικό Μέτωπο και η Λεπέν θα έχει την πρωτιά, τουλάχιστον στον πρώτο γύρο, των επόμενων προεδρικών εκλογών. Δεδομένου ότι πρώτο σύνθημα στην ατζέντα του Εθνικού Μετώπου είναι τώρα όχι το «Έξω οι ξένοι», αλλά το «Έξω από το ευρώ- επιστροφή στο φράγκο», όσο και να διατίθεται ο Ολάντ να ενδώσει στην πολιτική λιτότητας, δεν το αντέχει ο ιστορικός ρόλος της χώρας του! Άλυτο πρόβλημα είναι και η Ιταλία. Απέναντι στον Ρέντσι, η ρητορική του οποίου άρχισε να καταρρέει, καραδοκούν ο φόβος διάσπασης του κόμματός του, η πολιτική αλλοπροσαλλοσύνη του Πέπε Γκρίλο και μια Φόρτσα Ιτάλια με σοβαρά κοινωνικά ερείσματα, που πείθει ένα κομμάτι των μεσαίων ιταλικών επιχειρήσεων πως μ’ ένα πιο χαλαρό νόμισμα μπορεί να επιβιώσουν!
Το μόνο που μπορεί να σώσει τις δύο χώρες -και δη υπό συνθήκες αύξησης του κόστους δανεισμού τους- είναι τα «αντισυμβατικά μέτρα Ντράγκι», δηλαδή η αγορά από την ΕΚΤ δημόσιου γαλλικού και ιταλικού χρέους. Θα το επιτρέψει αυτό η γερμανική ηγεσία, που αρνείται την αμοιβαιοποίηση του χρέους, τον κοινό δανεισμό και τις μεταφορές πόρων; Το δίλημμά της είναι: «Τι κοστίζει μακροπρόθεσμα λιγότερο; Η απώλεια της ευρωπαϊκής ηγεμονίας και εθνικής ανεξαρτησίας της Γερμανίας, ως συνέπεια της εκχώρησης σε Commission-ΕΚΤ των αρμοδιοτήτων προώθησης μιας ουσιαστικής ενοποίησης της οικονομικής πολιτικής της ΕΕ ή η μοναχική πορεία εκτός ευρωζώνης;». Φαίνεται πως η γερμανική ηγεσία δεν έχει απαντήσει ακόμα στο δίλημμα, ενόσω αντιμετωπίζει και το πρόβλημα της διαχείρισης της γερμανικής κοινής γνώμης.
Ο Ντράγκι και η γερμανική σχιζοφρένεια
Στο μεταξύ, η σχιζοφρένεια του πράγματος είναι ότι οι Γερμανοί επαφίενται μεν στη δραστικότητα των απειλών Ντράγκι (για τις οποίες φυσικά συναίνεσαν!), σχετικά με τη λήψη «αντισυμβατικών μέτρων» –πράγμα που χαλιναγώγησε τις χρηματαγορές τα τελευταία δυόμισι χρόνια– και, μάλιστα, τους βολεύει να εμπεδώνεται ένα τέτοιο καθεστώς παρεμβάσεων της ΕΚΤ χωρίς θεσμική επικύρωση, αλλά την ίδια στιγμή απαιτούν και να μην γίνουν πράξη οι απειλές Ντράγκι! Έτσι, οδηγούν την αξιοπιστία του Ευρωπαίου κεντρικού τραπεζίτη στα όριά της, ενώ εκκρεμεί απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, μετά από γερμανική προσφυγή, για το αν είναι σύννομη ή όχι η δέσμευση Ντράγκι για την αγορά δημόσιου χρέους –η απόφαση αναμένεται ως τον Ιούλιο.
Αν οι ευρωδικαστές δικαιώσουν τον Ντράγκι, αυτός πρέπει άμεσα να κινηθεί «αντισυμβατικά», επιβεβαιώνοντας την ισχύ του, δηλαδή ασκώντας πραγματική πολιτική «ποσοτικής χαλάρωσης», με αγορά χρεών, παροχή ρευστότητας και εκκίνηση επενδύσεων στην Ευρώπη. Αν συμβεί το αντίθετο, οι αγορές εξωθούνται άμεσα σε επίθεση. Και στις δύο περιπτώσεις, πάντως, το «και η γερμανική πίτα ακέραιη και ο γερμανικός σκύλος χορτάτος» τελειώνει μέσα στο επόμενο καλοκαίρι.
Οι Γερμανοί, τουλάχιστον ως το 2008, ευτύχισαν να έχουν μια Ευρώπη αλά καρτ. Όπου τους βόλευε η ενοποίηση, επένδυαν σε αυτή κι όπου ήθελαν να κινούνται διμερώς, δεν εκχωρούσαν κυριαρχία. Μετά το ξέσπασμα της κρίσης έκαναν με τις «διασώσεις υπό όρους» τη δυστυχία του ευρωπαϊκού νότου εργαλείο κυριαρχίας. Αλλά πια τα πράγματα έφτασαν στα όριά τους. Ή τους ενδιαφέρει η επίλυση της κρίσης στην ευρωζώνη με αυτούς στο κέντρο της, οπότε απαρνούνται τη στρατηγική της επιβολής των «συνταγών» κυριαρχίας τους, ή φεύγουν. Οι Γάλλοι, οι Ιταλοί, οι Ισπανοί, μη έχοντας άλλη εναλλακτική λύση, εφόσον αδυνατούν να απειλήσουν τη Γερμανία με μια οικονομική ένωση του Νότου, προσδοκούν ένα συμβιβασμό μαζί της. Το θετικό, πάντως, μέχρι στιγμής είναι ότι η Γερμανία δεν έχει κάνει μη αντιστρέψιμες κινήσεις.
Κουκιά μετρημένα η διαπραγμάτευση του χρέους
σελφ σέρβις: Τι δυνατότητες διαπραγμάτευσης του δημόσιου χρέους της χώρας έχουμε;
Γιώργος Καπόπουλος: Με βάση τα ισχύοντα, μπορούμε να μιλούμε μόνο για προσδοκία μετάθεσης του χρέους κι όχι «κουρέματός» του. Το ευκταίο από τη σκοπιά μας θα ήταν ασφαλώς ένας ορίζοντας αποπληρωμής 50-70 ετών, με μηδαμινά επιτόκια, ώστε μακροπρόθεσμα το χρέος να το απαλείψει ο πληθωρισμός. Αναζητώντας την απόσταση μεταξύ «ευκταίου» και «ρεαλιστικού», πάντως, νομίζω πως αυτό που έχει σημασία είναι ότι δεν φαίνεται να υπάρχει πρόθεση «τιμωρίας» της χώρας μας από τους εταίρους της. Αντίθετα, εφόσον δεν δημιουργούμε ανησυχίες για δημοσιονομικό ξεχείλωμα, η επιμήκυνση του ελληνικού χρέους, με «κούρεμα» των επιτοκίων του, μάλλον θα απάλλασσε τη Γερμανία από το μικροπρόβλημα «Ελλάδα», τώρα που η γαλλοϊταλική διάσταση της κρίσης στην ευρωζώνη είναι και τυπικά η καθοριστική.
Άλλωστε, κάθε φορά που η χώρα αντιμετωπίστηκε ως «μαύρο πρόβατο» από τους εταίρους, κάτι άλλο σημαντικό συνέτρεχε. Για παράδειγμα, την άνοιξη του 2010 μας έλαχε να γίνουμε το «παράδειγμα» διάσωσης στο παρά 5΄ υπό δρακόντειους όρους. Ή το 2011, όταν οι αγορές εκβίαζαν για ευρω-εγγυήσεις 1 τρισ. ευρώ στον EFSF, προκειμένου να πεισθούν ότι σε μια ενδεχόμενη κρίση δανεισμού της Γαλλίας ή της Ιταλίας η ευρωπαϊκή βούληση για διάσωση θα ήταν ισχυρή, την πληρώσαμε γιατί η ιδέα ενός ελληνικού δημοψηφίσματος σήμαινε ένα επιπρόσθετο ρίσκο…
Πρέπει οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας να κατανοήσουν ότι οι ευρωπαϊκές αποφάσεις για τη διαχείριση της κρίσης δεν ελήφθησαν ή θα ληφθούν διμερώς, δηλαδή ad hoc για την Ελλάδα. Δεν είμαστε «εμείς και οι Ευρωπαίοι», η «ελληνική εξαίρεση και η ευρωζώνη», αλλά μία Ευρώπη σε πλήρη κρίση, όπου το μείζον πρόβλημα είναι η αδυναμία εξεύρεσης ισορροπιών μεταξύ Γερμανίας, Γαλλίας και Ιταλίας. Από αυτή την άποψη, το πραγματικό αντικείμενο της διαπάλης των πολιτικών κομμάτων πρέπει να είναι η κατάθεση εναλλακτικών προτάσεων για το όραμα ανάπτυξης της οικονομίας μας, για το τι θέση μπορεί να διεκδικήσει στον παραγωγικό χάρτη της Ευρώπης, για τη δικαιότερη κατανομή της συνεισφοράς της κοινωνίας στην κάλυψη των ελλειμμάτων κοκ. Το τι μπορεί να κάνουμε στη διαπραγμάτευση για το χρέος είναι πάνω-κάτω κουκιά μετρημένα.
Το ελληνικό πλεονέκτημα
σελφ σέρβις: Ο επιχειρηματικός μας κόσμος ανησυχεί, αναφορικά με το ενδεχόμενο μείωσης της ελκυστικότητας της χώρας για επενδύσεις, εξαιτίας της γενικευμένης αστάθειας και ασάφειας στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, όπως και των κινδύνων που δημιουργεί η τουρκική προκλητικότητα. Επίσης, προβληματίζεται για την επιχειρηματική προοπτική των Βαλκανίων. Ποιο είναι το σχόλιό σας;
Γιώργος Καπόπουλος: Το μόνο βέβαιο είναι ότι κατέχουμε πλέον το μονοπώλιο της ασφάλειας χώρου όχι μόνο για τον τομέα των υπηρεσιών, αλλά και για τη διαμεσολάβηση στα Βαλκάνια και στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Ως προς τους βόρειους γείτονές μας, οι επιχειρηματίες να είναι σίγουροι για δύο πράγματα: ότι για τα δυτικά Βαλκάνια πλην Κροατίας –Αλβανία, Σκόπια, Σερβία, Μαυροβούνιο, Βοσνία- Ερζεγοβίνη– δεν θα υπάρξει στο ορατό μέλλον διεύρυνση της ΕΕ, άρα θα μείνουν στο περιθώριο. Και ότι η Βουλγαρία και η Ρουμανία –οι πλέον «ριγμένες» των διευρύνσεων της ΕΕ– παραμένουν σε κατάσταση αναπτυξιακής ατροφίας, αβεβαιότητας και πολιτικής αστάθειας, χωρίς διεξόδους, ει μη μόνον ελπίζοντας σε διμερείς σχέσεις συνεργασίας, κυρίως με τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ.
Όσο για την Τουρκία, ενόσω αγωνιά για το γεωπολιτικό της στίγμα και αποσταθεροποιείται, όντας σε κατάσταση έχθρας και αντίθεσης συμφερόντων με όλους τους γείτονές της και τους παραδοσιακούς συμμάχους της, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ, αυτό ακριβώς είναι που μας διασφαλίζει: το ότι οι αντιθέσεις της με την Ελλάδα και την Κύπρο έπαψαν πλέον να θεωρούνται διμερείς. Βλέπετε, η τεραστίων διαστάσεων γεωπολιτική σημασία της προσέγγισης Ουάσινγκτον-Τεχεράνης έχει αλλάξει τους όρους των ισορροπιών για όλους τους συντελεστές στην περιοχή, η οποία είναι μια πληγή μόνιμα αφορμισμένη και με απρόβλεπτο μέλλον. Η Ελλάδα είναι ο πιο κοντινός της απρόσβλητος γεωπολιτικός ιστός και γι’ αυτό καταφύγιο των επιχειρηματικών δυνάμεων που έχουν συμφέροντα στην περιοχή.