Nα υπάρχει δυνατότητα συμμετοχής στο «καλάθι του νοικοκυριού» κάθε είδους επιχείρησης που δραστηριοποιείται στη λιανική αγορά, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, ή/και με οποιοδήποτε τρόπο (π.χ. πώληση μέσω e-shop) χωρίς να υπάρχει περιορισμός μόνο σε αλυσίδες σούπερ μάρκετ, εισηγείται η Επιτροπή Ανταγωνισμού στη γνωμοδότησή της σχετικά με το «καλάθι του νοικοκυριού». Σύμφωνα με το σκεπτικό της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η δυνατότητα αυτή θα πρέπει να υπάρχει και για επιχειρήσεις που δεν εμπορεύονται το σύνολο των κατηγοριών των προϊόντων που απαριθμούνται στη λίστα του υπουργείου Ανάπτυξης (π.χ. κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία, αρτοποιεία κλπ), εφόσον επιθυμούν να εντάσσουν στο καλάθι του νοικοκυριού τις κατηγορίες προϊόντων στις οποίες δραστηριοποιούνται στη λιανική πώληση Σε διαφορετική περίπτωση, κρίνεται ότι είναι πιθανό να εξαιρεθούν επιχειρήσεις οι οποίες θα μπορούσαν να ασκήσουν ανταγωνιστική πίεση σε συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων (ακόμα και σε τοπικό επίπεδο) ή/και να δημιουργηθούν στρεβλώσεις ανταγωνισμού σε τοπικές αγορές όπου δραστηριοποιούνται περιφερειακές επιχειρήσεις ή προμηθευτές.
Οι «αστερίσκοι» της Επιτροπής Ανταγωνισμού
Αν και η Επιτροπή Ανταγωνισμού θεωρεί ότι η επίμαχη ρύθμιση δεν δημιουργεί ζητήματα από την άποψη του δικαίου ανταγωνισμού, εφόσον η επιλογή των κατηγοριών προϊόντων που θα συμπεριλαμβάνονται στο καλάθι του νοικοκυριού δεν είναι αποτέλεσμα συμφωνίας της Πολιτείας με τις επιχειρήσεις, και παρότι το μέτρο κρίνεται ως αναλογικό, στη γνωμοδότηση υπάρχει η επισήμανση ότι το γεγονός πως οι εταιρείες σούπερ μάρκετ θα επιλέγουν τα προϊόντα που επιθυμούν να εντάξουν στο καλάθι του νοικοκυριού ενδέχεται να τους δώσει τη δυνατότητα μόχλευσης στις διαπραγματεύσεις τους με τους προμηθευτές των προϊόντων αυτών, κυρίως με όσους έχουν μικρή διαπραγματευτική δύναμη. Για παράδειγμα, δύνανται οι εταιρίες σούπερ μάρκετ να απαιτήσουν υψηλότερες προμήθειες-τέλη πρόσβασης από τους προμηθευτές προκειμένου να συμπεριλάβουν τα προϊόντα τους στο καλάθι του νοικοκυριού, ιδίως αν οι τελευταίοι δεν έχουν πρόσβαση στη λιανική αγορά. Μια τέτοια κατάσταση ενδέχεται να προκαλέσει στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό μεταξύ προμηθευτών.
Επιπλέον, η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό η συγκεκριμένη πρωτοβουλία να μην οδηγήσει σε πρακτικές συστηματικής αυτοπροτίμησης (self-preferencing) από τα σούπερ μάρκετ σε προϊόντα δικής τους ιδιωτικής ετικέτας, εις βάρος προϊόντων σήματος, τα οποία ενδεχομένως να προσφέρονται σε φθηνότερες τιμές για τους καταναλωτές, αλλά επί των οποίων το περιθώριο κέρδους των σουπερμάρκετ να είναι ενδεχομένως υψηλότερο. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα λειτουργήσει εις βάρος τόσο των προμηθευτών, όσο και των καταναλωτών, οι οποίοι ενδεχομένως με αυτόν τον τρόπο δεν θα κατευθύνονται στα φθηνότερα προϊόντα (από πλευράς κόστους παραγωγής) και δεν θα επωφελούνται από ευρύτερη ποικιλία προϊόντων. Μια άλλη πιθανή επίπτωση της πρωτοβουλίας, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση, είναι οι αυξήσεις τιμών σε προϊόντα ή κατηγορίες προϊόντων εκτός του καλαθιού (από τον ίδιο ή διαφορετικούς προμηθευτές) προκειμένου να αντισταθμίσουν τυχόν απώλειες από τη διάθεση των προϊόντων εντός του καλαθιού σε προσιτές τιμές (ή ενδεχομένως μείωσης τιμών). Για το λόγο αυτό, τονίζεται ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στον τρόπο και στα κριτήρια επιλογής των κατηγοριών προϊόντων που θα ενταχθούν στο καλάθι, ώστε να αποφευχθούν περιπτώσεις όπου η ένταξη μιας κατηγορίας αυξάνει την τιμή σε άλλες κατηγορίες που απευθύνονται στο ίδιο καταναλωτικό κοινό (ευάλωτους καταναλωτές).
Ο ρόλος της πλατφόρμας e-katanalotis
Σημαντικό κρίνεται ακόμα να δημοσιεύονται στο e-katanalotis και στην ιστοσελίδα του υπουργείου Ανάπτυξης ή άλλων εξουσιοδοτημένων φορέων οι σχετικές πληροφορίες, και να διευκρινιστεί εκ των προτέρων το είδος και ο βαθμός λεπτομέρειάς τους. Για παράδειγμα, η δημοσίευση μόνο μέσων τιμών λιανικής πώλησης πανελλαδικά ανά προϊόν δεν θα ασκήσει την επιδιωκόμενη πίεση στις επιχειρήσεις που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία. Αντιθέτως, το εργαλείο ενημέρωσης θα πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτο ώστε να δίνει στον καταναλωτή ανά πάσα στιγμή ή σε κάθε περίπτωση ανά τακτά χρονικά διαστήματα πληροφορίες για την πραγματική τιμή ενός προϊόντος ανά κατάστημα.
Πρώτη δημοσίευση της είδησης στο καθημερινό newsletter FOODReporter