«Στην έναρξη του 2020 θα διαβουλευτούμε με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, στο επίπεδο τόσο του ΕΟΑΝ και των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης όσο και της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή, για το σχέδιο δράσης αναφορικά με τις υποχρεώσεις καθενός βάσει της Οδηγίας 904/2019 για τον περιορισμό των πλαστικών μιας χρήσης, για τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς και για την ενημέρωση ευρύτερα της κοινωνίας μας. Ας το έχει υπόψη του το επιχειρηματικό κοινό», τονίζει ο κ. Γιάννης Σιδέρης, νέος διευθύνων σύμβουλος του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης.

H συζήτηση άνοιξε με την επισήμανση εκ μέρους του πως «κάθε εγχειρήματος ανακύκλωσης των στερεών αποβλήτων προηγούνται οι προσπάθειες τόσο της μείωσης όσο και της επαναχρησιμοποίησης των υλικών τους πριν την οριστική απόρριψή τους…».

Σε ό,τι αφορά ειδικά την ανακύκλωση, όπως μας είπε, «το νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ, βάσει του οποίου λειτουργούν όλα τα δίκτυα της ανακύκλωσης στην Ευρώπη, είναι πρωτοποριακό ως προς τη σύλληψη της «διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού». Σύμφωνα με αυτήν, κάθε παραγωγός προϊόντων που δημιουργούν απορρίμματα στη διάρκεια και στο τέλος του κύκλου χρήσης τους, είτε αναφερόμαστε σε υλικά συσκευασίας ή άλλα αδρανή υλικά (π.χ. μπάζα) είτε σε προϊόντα καθαυτά (π.χ. ηλεκτρονικές και ηλεκτρικές συσκευές, μπαταρίες, λάστιχα αυτοκινήτων κλπ), πληρώνουν ένα ποσοστό επί του τζίρου τους, ώστε να είναι δυνατή η εναλλακτική διαχείριση των σχετικών αποβλήτων, δηλαδή η ποικίλων τύπων διαχείρισή τους πλην της ταφής». Στο πλαίσιο αυτό, όπως εξήγησε, ο ΕΟΑΝ ως κρατικός φορέας από την ίδρυσή του το 2001 αδειοδοτεί και εποπτεύει τη λειτουργία των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, στα οποία υπάγονται και από τα οποία ελέγχονται όλοι οι παραγωγοί, που ως τέτοιοι, άλλωστε, είναι υποχρεωτικά εγγεγραμμένοι στο Εθνικό Μητρώο Παραγωγών του ΕΟΑΝ. Στη χώρα μας η εναλλακτική διαχείριση γίνεται σε επτά διαφορετικά ρεύματα από συνολικά 22 συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης «εκ των οποίων, μάλιστα, μόλις στα τέσσερα έχει εγκρίνει ο ΕΟΑΝ τις τροποποιήσεις των τελευταίων τους επιχειρησιακών σχεδίων. Συνεπώς επειγόμαστε σήμερα ως νέα διοίκηση να εγκρίνουμε τα 18 υπολειπόμενα σχέδια ως το τέλος του χρόνου!», τόνισε.

Η Οδηγία 904/2019

    σελφ σέρβις: Γιατί τόση βιάση;

Γιάννης Σιδέρης: Πρόκειται για θέμα ουσιαστικό, όχι τυπικό. Η πρόσφατη νέα ευρωπαϊκή Οδηγία 904/2019 θέτει σημαντικούς στόχους σχετικά με τη μείωση της ρύπανσης από τα πλαστικά μιας χρήσης. Άρα τίθεται άμεσα προς συζήτηση με τους εμπλεκόμενους φορείς αλλού η κατάργηση, αλλού ο περιορισμός και αλλού η υποκατάσταση των πλαστικών μιας χρήσης εντός συγκεκριμένων προθεσμιών. Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο της ευθύνης του παραγωγού, θ’ ανοίξει και η συζήτηση περί χρεώσεων του πλαστικού και των υποπροϊόντων του, ώστε να δοθούν κίνητρα για περιβαλλοντικά πιο φιλικές νέες συσκευασίες. Όλα αυτά απαιτούν ταχύτητα αντιδράσεων, με καλή προετοιμασία για τη λήψη σωστών αποφάσεων. Δεν έχουμε την πολυτέλεια χρόνου. Μάλιστα, η πολιτική ηγεσία του εποπτεύοντος υπουργείου έχει δηλώσει ότι αναμένει αποτελέσματα ως τα μέσα του 2020. Πρέπει να βιαστούμε ή σωστότερα ήδη έχουμε χάσει πολύ χρόνο ως παγκόσμια κοινωνία. Λάβετε υπόψιν σας ότι η μόλυνση του πλαστικού έχει ανιχνευτεί από τα πιο βαθιά νερά των ωκεανών –κάπου στα 10.800 μέτρα υπό την επιφάνεια της θάλασσας– ως τις κορφές των Ιμαλαΐων! Σε ό,τι μας αφορά ως Ευρωπαίους περίπου το 50% της ρύπανσης από πλαστικό των θαλασσών μας οφείλεται στα πλαστικά μιας χρήσης. Σε αυτό, λοιπόν, το μέγεθος το μερίδιο των πλαστικών ειδών, που η ΕΕ αποφάσισε να μειώσει, ανέρχεται στο 86%. Πρόκειται για τους περιέκτες των τροφίμων, τα κυπελάκια, τις μπατονέτες, τα μαχαιροπίρουνα, πιάτα, αναδευτήρες και καλαμάκια, τα καλαμάκια στήριξης των μπαλονιών, όπως και τα μπαλόνια, τα πακέτα και τα περιτυλίγματά τους, τους περιέκτες ποτών, τα καπάκια τους και τα καλύμματα, τα υγρά μαντηλάκια και τις σερβιέτες, τις λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς, τα φίλτρα προϊόντων καπνού και τα αλιευτικά εργαλεία.

    σ. σ.: Ο ΕΟΑΝ έχει την ευθύνη της σχετικής ενημέρωσης της κοινωνίας;

Γ. Σ.: Αυτό είναι αρμοδιότητα και υποχρέωση των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης, αλλά στην ευθύνη του ΕΟΑΝ είναι η είσπραξη του περιβαλλοντικού ανταποδοτικού τέλους επί της πλαστικής σακούλας, που σε ενάμιση χρόνο απέδωσε σχεδόν 17 εκατ. ευρώ. Προφανώς οφείλουμε, στο πλαίσιο της ανταποδοτικότητας του τέλους, να τα επενδύσουμε ποικιλοτρόπως στη σχετική εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των πολιτών ως δημοτών, καταναλωτών, μαθητών κ.ά.

Έλλειμμα ενιαίου πλαισίου αναφοράς για την ανακύκλωση

    σ. σ.: Ποια είναι η εικόνα της χώρας μας από άποψη ανταπόκρισης στους εθνικούς στόχους ανακύκλωσης;

Γ. Σ.: Βρισκόμαστε εντός του πλαισίου των στόχων, όπως έχουν τεθεί από την ΕΕ, αλλά εξακολουθούμε να θάβουμε το 80% των απορριμμάτων που παράγουμε κι αυτό είναι λυπηρό. Ο παραγωγός ανταποκρίνεται μεν κατά το νόμο στο ποσοστό των συσκευασιών του, που οφείλει να διαθέτει προς εναλλακτική διαχείριση, αλλά την ίδια στιγμή ο τελικός χρήστης των συσκευασιών του ως παραγωγός οικιακών απορριμμάτων, είτε δεν γνωρίζει το «τι» και το «πώς» της ανακύκλωσης είτε αποθαρρύνεται, άλλοτε γιατί βλέπει το απορριμματοφόρο του δήμου να μαζεύει αδιαχώριστα το περιεχόμενο μπλε και καφέ κάδων κι άλλοτε γιατί αναζητά και δεν βρίσκει τους μπλε κάδους. Ενιαίο πλαίσιο αναφοράς για την ανακύκλωση και την κυκλική οικονομία στην Ελλάδα, άρα και η σχετική κουλτούρα, δεν υπάρχουν. Είναι ζητούμενα. Έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε, ενημερώνοντας τους πολίτες, μέσω των δήμων, και τους παραγωγούς, μέσω των συστημάτων διαχείρισης, για το ποια είναι η περιβαλλοντικά σωστή συσκευασία, πώς πρέπει να τη διαχειριστούμε κατά την απόρριψή της, ποια είναι η σημασία της επαναχρησιμοποίησης των υλικών κοκ.

Το παρήγορο, πάντως, είναι ότι στην περίπτωση της λεπτής πλαστικής σακούλας μιας χρήσης –μοναδικό πεδίο στο οποίο αναλήφθηκε οριζόντια και καθολική δράση– έχουμε αισιόδοξα αποτελέσματα. Άρκεσε ένας χρόνος από την έναρξη της εφαρμογής του ευρωπαϊκού νόμου, για να πέσει η κατά κεφαλή ετήσια χρήση της από τις 300-350 στις 110 και σύντομα θα πιάσουμε τον ευρωπαϊκό στόχο των 90. Ταυτόχρονα, καλλιεργείται η κουλτούρα επαναχρησιμοποίησης των πλαστικών ή πάνινων τσαντών για τα ψώνια μας, πράγμα πολύ σημαντικό. Ευελπιστώ ότι τηρουμένων των αναλογιών αποτελεσματική θα είναι η επίσης οριζόντια στον κόσμο των παραγωγών εφαρμογή της νέας ευρωπαϊκής Οδηγίας για τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης και είναι στο χέρι μας να τους ενημερώσουμε σωστά σχετικά με τις προθεσμίες των αλλαγών, τις περιεκτικότητες των υλικών κλπ, ώστε να ανασχεδιάσουν τα πλάνα και τις συσκευασίες τους.

Ανακύκλωση: Πάνω απ’ όλα θέμα εμπιστοσύνης

    σ. σ.: Υπάρχουν εκτιμήσεις για το δυνητικό ποσοστό των απορριμμάτων, που είναι αξιοποιήσιμα;

Γ. Σ.: Επίσημο πόρισμα μετρήσεων δεν υπάρχει, άλλα σε πολύ γενικές γραμμές έχει εκτιμηθεί ότι ένας δημοτικός κάδος απορριμμάτων περιέχει κατά 40% οργανικές ύλες και κατά 43% ανακυκλώσιμα υλικά κάθε είδους. Συνεπώς ένα δυνητικό 83% των απορριμμάτων δεν έπρεπε να οδηγούνται προς ταφή. Το σύστημα του συνδυασμού σήμερα των καφέ και των μπλε κάδων, για τα οργανικά και τα ανακυκλώσιμα απόβλητα αντίστοιχα, προσφέρει λύση υπό την προϋπόθεση, βέβαια, αφενός ότι οι χρήστες τους είναι ενήμεροι και πεισμένοι σχετικά με την ορθή χρήση των κάδων και αφετέρου ότι λειτουργούν ορθά και τα υπόλοιπα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης (για ηλεκτρικές-ηλεκτρονικές συσκευές, μπάζα, κηπευτικά απορρίμματα κ.ά.). Ωστόσο, η εν λόγω προϋπόθεση είναι επίσης ζητούμενη, εφόσον υπάρχει έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ των φορέων που συμπλέκονται, του ενός προς τον άλλον. Γιατί η ανακύκλωση είναι πάνω απ’ όλα θέμα εμπιστοσύνης του δημότη προς το δήμο, του δήμου προς την περιφέρεια, των συστημάτων διαχείρισης προς το αρμόδιο υπουργείο, του παραγωγού προς το σύστημα διαχείρισης και τον ΕΟΑΝ κοκ. Αυτό είναι το στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε, η εμπιστοσύνη.

    σ. σ.: Ναι, αλλά πώς;

Γ. Σ.: Η φιλοδοξία μας είναι να αναβαθμίσουμε το Εθνικό Μητρώο Παραγωγών, που είναι το πεδίο διασύνδεσης μεταξύ παραγωγών, συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης και ΕΟΑΝ, ώστε, ταυτόχρονα, να παράγει την απαιτούμενη πληροφόρηση προς όλους και να λειτουργεί ως πεδίο βελτίωσης της συνεργασίας των διασυνδεδεμένων με την κοινωνία. Ένα δεύτερο βήμα είναι να μεριμνήσουμε για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του πολίτη προς την υπηρεσία καθαριότητας του δήμου του και ένα τρίτο να επενδύσουμε συστηματικά στην περιβαλλοντική παιδεία και αγωγή της κοινωνίας μας ήδη από την τρυφερή ηλικία των ανθρώπων.

Σημαντικότατη η συνεισφορά των σούπερ μάρκετ

    σ. σ.: Σε όλη αυτή την προσπάθεια τι ρόλο μπορεί να αναλάβουν οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ;

Γ. Σ.: Σημαντικότατο και μόνο γιατί από τα σούπερ μάρκετ περνά όλη η κοινωνία, ψωνίζοντας προϊόντα, οι συσκευασίες των οποίων επιδιώκουμε να γίνει μέλημα καθημερινής ανακύκλωσης. Συνεπώς έχουν πολύ σημαντική αποστολή στην εκπαίδευση και την καλλιέργεια σχετικής κουλτούρας στους πελάτες τους, πράγμα που ήδη φάνηκε στην προσπάθεια για τη μείωση της χρήσης της πλαστικής σακούλας μεταφοράς των ωνίων. Άλλωστε, μιλώντας ειδικά για τα καταστήματα τροφίμων, το κοινό τους ήδη έχει εύλογο ενδιαφέρον κι ανησυχία για τη μόλυνση από το πλαστικό, εφόσον το ίδιο μολύνεται ως απόληξη της διατροφικής αλυσίδας. Συνεπώς οι ιδέες, οι αφορμές και το έδαφος για την ανάπτυξη περιβαλλοντικής κοινωνικής συνείδησης υπάρχουν. Το θέμα είναι να της δώσουμε πρακτικό περιεχόμενο.

Πέραν αυτών οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ ως παραγωγοί private labels προϊόντων είναι εγγεγραμμένες στο Εθνικό Μητρώο Παραγωγών, άρα δρουν στα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης στερεών αποβλήτων –και πολύ περισσότερο ειδικά στο πεδίο της ανακύκλωσης των βιομηχανικών συσκευασιών, που αποτελούν το 55% γενικά των συσκευασιών. Τα logistics center των αλυσίδων, όπως και τα καταστήματά τους, έχουν ήδη εκ του νόμου σημαντική συνεισφορά στην ανακύκλωση. Το θέμα είναι να συντονίσουν τη δράση τους με τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης των τελικών συσκευασιών των προϊόντων, συμπράττοντας, με άλλα λόγια, στην περιβαλλοντική αγωγή των πελατών τους.

Διαβούλευση και αποφάσεις για δράση από την έναρξη του 2020

    σ. σ.: Τι μπορεί να γίνει σχετικά;

Γ. Σ.: Αυτό το πεδίο συζήτησης θ’ ανοίξει άμεσα, δεν έχουμε χρόνο για χάσιμο. Ο καθένας πρέπει να προσδιορίσει ένα δικό του μερίδιο συμβολής πριν απ’ όλα στην ενημέρωση της κοινωνίας. Σε ό,τι αφορά τις δεσμεύσεις της χώρας αναφορικά με την ευρωπαϊκή Οδηγία για την μείωση των πλαστικών ειδών μιας χρήσης, τα μέτρα είναι πολύ συγκεκριμένα, το ίδιο και οι στόχοι, άρα πρέπει να προχωρήσουμε άμεσα σε διαβούλευση με αντικείμενο την κλιμάκωση των ενεργειών μας. Εξάλλου, μέσα στη νέα χρονιά πρέπει να αποφασίσουμε το πώς θα εξελιχθεί και το πλάνο για τη μείωση της χρήσης της πλαστικής σακούλας. Μετά τις επιτυχίες από την έναρξη της ισχύος του μέτρου κοντά δύο χρόνια τώρα, πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε στο εξής. Αν θα επεκταθούμε, πού και πώς. Επομένως, περιμένουμε τις προτάσεις και των επιχειρήσεων λιανικής. Για να το πω απλά, δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο, όπως δεν υπάρχει Plan B για τη σωτηρία του πλανήτη.

    σ. σ.: Υπάρχει, δηλαδή, η γενική κατεύθυνση, αλλά ακόμα όχι ένα συνεκτικό σχέδιο δράσης.

Γ. Σ.: Ναι, κι αυτό γιατί μόλις που αναλάβαμε ως νέα διοίκηση του ΕΟΑΝ. Ουσιαστικά θα δουλέψουμε πιεστικά ως τα τέλη του έτους, ώστε να είμαστε έτοιμοι στην έναρξη του 2020 για διαβούλευση για όλα και με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς, συλλογικούς και μη, στο επίπεδο τόσο του ΕΟΑΝ και των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης όσο και της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Θα μας απασχολήσουν και το σχέδιο δράσης αναφορικά με τις υποχρεώσεις καθενός, όπως προκύπτουν από την Οδηγία 904/2019, και το πλάνο για τις πλαστικές σακούλες και η μέριμνα ενημέρωσης ευρύτερα της κοινωνίας μας. Ας το έχει υπόψη του το επιχειρηματικό κοινό στο οποίο απευθύνεστε…