Σε φάση σταθεροποίησης της ανάπτυξης φαίνεται πως μπήκε η αγορά του κλάδου, καθώς οι πωλήσεις της στο πρώτο πεντάμηνο του έτους κινήθηκαν ανοδικά. Αν εξαιρεθεί ο Ιανουάριος, που εξελίχθηκε αρνητικά, πράγμα που αποδόθηκε εν μέρει στο ότι φέτος ο μήνας αυτός δεν ήταν απόλυτα συγκρίσιμος με τον περυσινό, όπως συνέβη για δύο ακόμη εβδομάδες του πενταμήνου (Καθαρής Δευτέρας και Πάσχα), που επίσης εξελίχθηκαν εκτός πλαισίου συγκρισιμότητας, το υπόλοιπο διάστημα οι επιδόσεις του κλάδου ήταν θετικές.

Tα στοιχεία μέτρησης των πωλήσεων της Nielsen για το σύνολο της κλαδικής αγοράς (δηλ. για το σύνολο της χώρας περιλαμβανομένων των πωλήσεων των discounters) δείχνουν ότι στο διάστημα μεταξύ της 1ης Ιανουαρίου και της 27ης Μαΐου οι πωλήσεις των σούπερ μάρκετ κινήθηκαν ανοδικά. Τις ανοδικές τάσεις επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία της IRI. Ειδικότερα, η Nielsen διαπιστώνει ότι η αγορά του κλάδου αύξησε στο πρώτο πεντάμηνο του έτους τις συνολικές της πωλήσεις κατά 2,1% σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό, διατηρώντας το θετικό πρόσημο στο τζίρο τους τέσσερις από τους πέντε μήνες της περιόδου. Η 4η Μαρτίου βρήκε την αγορά να εξελίσσεται ανοδικά κατά 1,7% (δίμηνο), η 1η Απριλίου (τρίμηνο) επιβεβαίωσε ενισχυτικά την τάση αυτή με ρυθμό 2,7%, η 29η Απριλίου (τετράμηνο) έδειξε ρυθμό ανόδου 1,7% και, όπως προαναφέρθηκε, η 27η Μαΐου (πεντάμηνο) περιέγραψε μέση ταχύτητα ανάπτυξης 2,1%.

Ακτινογραφώντας τις επιδόσεις σε εβδομαδιαία βάση, διαπιστώνεται ότι τα όρια της ταχύτητας ανάπτυξης των πωλήσεων κυμάνθηκαν μεταξύ του 0,5% και του 23%. Φυσικά, οι υψηλές ενδείξεις αφορούσαν εβδομάδες μη συγκρίσιμες με τις αντίστοιχες περυσινές. Το ανάλογο ίσχυσε για τις τρεις εβδομάδες που η αγορά κατέγραψε έντονη πτώση (-18%, -22,5% και -33,7%). Η έρευνα της Nielsen διαπιστώνει ότι στα FMCG αντιστοιχεί η μεγαλύτερη δυναμική ανάπτυξης των εσόδων του κλάδου, καθώς εμφάνισαν στο πεντάμηνο αύξηση τζίρου 2,2%. Ανοδικά κινήθηκαν και τα φρέσκα-χύμα προϊόντα, καταγράφοντας επιδόσεις μικρότερου ρυθμού (0,4%), ενώ τα είδη bazaar κατέγραψαν αύξηση πωλήσεων 8%, επηρεάζοντας, όμως, περιορισμένα τη συνολική επίδοση της αγοράς, δεδομένης της πολύ μικρής συμμετοχής τους στη διαμόρφωση του ετήσιου κλαδικού τζίρου. Ανάλογη ήταν η εξέλιξη των πωλήσεων από την αρχή του έτους για τις βασικές υποκατηγορίες των ταχυκίνητων κωδικών. Ειδικότερα, τη μεγαλύτερη ταχύτητα ανάπτυξης στο πεντάμηνο κατέγραψαν τα προϊόντα καθαριότητας του σπιτιού, εμφανίζοντας ρυθμό 4,3% σε σύγκριση με το αντίστοιχο πεντάμηνο του 2017. Ακολούθησαν τα προϊόντα ομορφιάς και περιποίησης του σώματος, με αύξηση τζίρου 3,7%, και η κατηγορία των τροφίμων και ποτών, με χαμηλότερη επίδοση, εμφάνισαν ταχύτητα ανάπτυξης πωλήσεων 1,6%.

Μαγιάτικη συγκράτηση…
Παρακολουθώντας την εξέλιξη των πωλήσεων σε εβδομαδιαία βάση, διαπιστώνεται ότι ο Μάιος ήταν μήνας χαμηλών επιδόσεων των FMCD, αφού κατά την πρώτη και την τέταρτη εβδομάδα η ευρεία κατηγορία τους κινήθηκε ανοδικά, σε αντίθεση με τη δεύτερη και την τρίτη, στις οποίες καταγράφηκαν οριακές μειώσεις, που επηρέασαν ανάλογα τις συνολικές επιδόσεις της αγοράς αυτό το μήνα. Κάτι αντίστοιχο ίσχυσε για τα φρέσκα και χύμα προϊόντα: Η πρώτη κι η τρίτη εβδομάδα του Μαΐου ήταν θετικές, αλλά τη δεύτερη εβδομάδα οι επιδόσεις «ψαλιδίστηκαν» αισθητά και την τρίτη έγιναν αρνητικές.

Θετικά μηνύματα και από την IRI
Από την πλευρά της η IRI διαπιστώνει υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, καταμετρώντας στο πεντάμηνο αύξηση τζίρου της τάξης του 4,1%. Στα στοιχεία της φαίνεται πως τα υπέρ μάρκετ κάνουν φέτος τη διαφορά (και πάλι λόγω της αναζωογόνησής τους από την ΕΥΣ), αφού είχαν εντυπωσιακή αύξηση τζίρου 26,7% έναντι του 2017. Ανοδικά κατά 2,2% κινήθηκαν οι πωλήσεις των σούπερ μάρκετ έκτασης 1.000-2.500τμ, όπως και των μικρών καταστημάτων έκτασης έως 400τμ κατά 4,1%, ενώ τα σούπερ μάρκετ με χώρους πώλησης μεταξύ 400τμ και 1.000τμ εμφάνισαν οριακή μείωση τζίρου (-0,3%).

Ενδιαφέρον έχει το ότι και φέτος ο πληθωρισμός των FMCG παραμένει αρνητικός στο -0,5% έναντι -1,1% του πρώτου πενταμήνου του 2017, ενώ οι όγκοι πωλήσεων εξελίσσονται φέτος με υψηλότερο ρυθμό από εκείνον της ανόδου των πωλήσεων σε αξία (4,6% έναντι 4,1%). Συγκρίνοντας τις επιδόσεις του φετινού πρώτου πενταμήνου με τις αντίστοιχες του 2017 (ανάπτυξη 2,3% ως προς τον τζίρο, 3,4% ως προς τον όγκο πωλήσεων, αλλά -1,1% ως προς τις τιμές), διαπιστώνουμε ότι η αγορά εμφανίζει ανάλογες συμπεριφορές στα δύο έτη, παρουσιάζοντας σταθεροποιημένη αύξηση τζίρου και όγκου πωλήσεων. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το περυσινό δωδεκάμηνο είχε κλείσει με άνοδο πωλήσεων 2,3% έναντι απωλειών 6,5% το 2016 ισχυροποιείται η εντύπωση πως ο κλάδος ξεφεύγει σιγά-σιγά από την πολυετή δύνη της ύφεσης. Μάλιστα, αν ληφθούν υπόψιν τα πρώτα σχόλια των στελεχών του για την πορεία των πωλήσεων τον Ιούνιο, αναπτερώνονται οι ελπίδες ότι όσο εξελίσσεται η χρονιά, η «αύρα» της ανάπτυξης θα δίνει μεγαλύτερη ώθηση στα δίκτυα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ορισμένες από τις διοικήσεις των αλυσίδων βλέπουν τα έσοδά τους να αυξάνονται με διψήφιο ρυθμό ανόδου, ενόσω θεωρείται βέβαιο ότι η σχετική τάση θα εξακολουθήσει να αφήνει το ίχνος της καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, με τη βοήθεια ασφαλώς της τουριστικής αγοράς.


Ποιες κατηγορίες εμφανίζουν ανάπτυξη
Τα προϊόντα νοικοκυριού, όπως και τα τρόφιμα, είναι αυτά που τροφοδοτούν φέτος την τάση της ανάπτυξης στην οργανωμένη λιανική, εξελισσόμενα με ρυθμούς υψηλότερους εκείνων των προϊόντων ομορφιάς και ατομικής υγιεινής. Ειδικότερα στην κατηγορία των προϊόντων νοικοκυριού, η αύξηση της αξίας πωλήσεων διαμορφώθηκε στο 5% και του όγκου στο 5,7%, στα προϊόντα ομορφιάς και ατομικής υγιεινής οι μεταβολές ήταν 2,9% και 4,8% αντίστοιχα, ενώ στα τρόφιμα ο τζίρος τονώθηκε κατά 4,1% και ο όγκος κατά 3,4%.

Από τις δέκα κατηγορίες με την υψηλότερη ζήτηση οι εννέα κινήθηκαν ανοδικά. Η μεγαλύτερη αύξηση στην αξία των πωλήσεων (8,1%) καταγράφηκε στις κατηγορίες των άλλων προϊόντων νοικοκυριού και των κατεψυγμένων τροφίμων. Ακολουθούν κατά σειρά επιδόσεων τα μη αλκοολούχα ποτά (περιλαμβανομένου του καφέ) με 6,2%, τα σνακ με 6%, τα γαλακτοκομικά με 5%, τα συσκευασμένα τρόφιμα με 4,6%, τα καθαριστικά σπιτιού και τα απορρυπαντικά με 3,4%, τα είδη προσωπικής φροντίδας και ομορφιάς με 3,2%, τα είδη προσωπικής υγιεινής με 2,6% και με 1,1% τα αλκοολούχα ποτά. Στον αντίποδα, πτωτικά κινήθηκε ο τζίρος μόνο στην κατηγορία των υλικών μαγειρικής (-2,5%).

Σε ό,τι αφορά την εξέλιξη του όγκου πωλήσεων, τα κατεψυγμένα προϊόντα ήταν αυτά που είχαν στο πρώτο πεντάμηνο του τρέχοντος έτους τη μεγαλύτερη άνοδο (10,3%) και ακολούθησαν τα άλλα είδη σπιτιού με 7%, τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας και ομορφιάς με 6,6%, τα σνακ με 6,1%, το τυποποιημένο φαγητό με 5,4%, τα οικιακά καθαριστικά και τα μη αλκοολούχα ποτά (περιλαμβανομένου του καφέ) με 4,5%, τα προϊόντα προσωπικής υγιεινής με 2,9%, τα γαλακτοκομικά με 2,3% και τα αλκοολούχα ποτά με 1,5%. Μοναδική κατηγορία με κίνηση μικρότερου όγκου πωλήσεων φέτος έναντι του 2017 ήταν επίσης τα υλικά μαγειρικής (-3,8%).

Σε πτώση το μερίδιο των PL
Τους ρυθμούς ανάπτυξης της αγοράς φαίνεται πως δεν ακολουθούν τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Σύμφωνα με την IRI, στο πρώτο πεντάμηνο φέτος συνεχίζουν να χάνουν τη δυναμική τους, τόσο ώστε το μερίδιο αγοράς τους ως προς το σύνολο των πωλήσεων του κλάδου έχει επιστρέψει στο επίπεδο διακύμανσης του 2011. Ειδικότερα, φέτος έχουν συμμετοχή 16% στις συνολικές πωλήσεις του κλάδου, εμφανίζοντας πτώση 0,9% σε σύγκριση με το 2017. Το 2011, σε φάση ταχείας ανάπτυξης του μεριδίου τους με ρυθμό 34,5%, η συμμετοχή τους είχε φθάσει σε ανάλογο επίπεδο, 16,1%.

Η καταγραμμένη τάση στην ευρύτατη αυτή κατηγορία προϊόντων δείχνει ότι τα ιδιωτικά σήματα δεν έχουν την ισχύ να διατηρήσουν ό,τι κέρδισαν τη μακρά περίοδο της ύφεσης. Όσο ομαλοποιείται η οικονομία τόσο τα PL χάνουν από τη δυναμική τους, «γυρίζοντας το χρόνο πίσω». Υπενθυμίζεται ότι το 2007, πριν δηλαδή ξεσπάσει η οικονομική κρίση, η συμμετοχή τους στο σύνολο των πωλήσεων του κλάδου ήταν της τάξης του 5,9%, απ’ όπου έφτασε σταδιακά ως το 2014 το 19%. Έκτοτε οι μετρήσεις τα εμφανίζουν σε υποχώρηση.

Μένει να φανεί πού θα σταθεροποιηθεί η σχετική τάση, ποια είναι δηλαδή τα αποθέματα των δυνάμεων της κατηγορίας. Γενικά υπάρχει η εκτίμηση, πάντως, ότι πιθανώς το ισχύον θα είναι το επίπεδο ισορροπίας του μεριδίου της τα επόμενα χρόνια. Πρέπει, ωστόσο, να σημειώσουμε ότι από αλυσίδα σε αλυσίδα το μερίδιό τους διαφοροποιείται αισθητά, δηλαδή όσοι επένδυσαν στρατηγικά στα δικά τους σήματα, κράτησαν τον καταναλωτή αρκετά πιστό σε αυτά.

Οι προβλέψεις
Παράγοντες της αγοράς, σχολιάζοντας τα αποτελέσματα των τελευταίων μετρήσεων για την εξέλιξη των πωλήσεων τους πρώτους μήνες του έτους, εκτιμούν ότι οι ανοδικές τάσεις θα συνεχιστούν έως το τέλος του χρόνου. Ωστόσο, ορισμένοι θεωρούν ότι από το φθινόπωρο ενδεχομένως θα υπάρξει μια μικρή κάμψη των ρυθμών ανόδου. Όπως εξηγούν, όσο προχωρά ο χρόνος, οι ανοδικές τάσεις των πωλήσεων του ενσωματωμένου στην ΕΥΣ δικτύου, που προέρχεται από τη Μαρινόπουλος, θα αμβλύνονται, καθώς η βάση συγκρισιμότητας του 2018 με το 2017 μήνα με το μήνα θα εξομαλύνεται.

Όλοι φαίνεται, πάντως, να προσδοκούν πως η θεαματική ανάπτυξη της τουριστικής αγοράς φέτος –σημειώνουμε ότι στο πεντάμηνο Ιανουαρίου-Μαΐου οι αεροπορικές αφίξεις αυξήθηκαν κατά 10,4% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι– θα εισφέρει στην ανάπτυξη των πωλήσεων του κλάδου κατά 1%-2%. Ειδικότερα θεωρούν ότι η τόνωση των εσόδων δεν θα προέλθει μόνο άμεσα, δηλαδή από την αύξηση των τουριστών και των δαπανών τους, αλλά και έμμεσα, ήτοι από την αύξηση του εισοδήματος του κόσμου που δουλεύει στην αγορά της επαγγελματικής φιλοξενίας, την τόνωση της απασχόλησης στα τουριστικά επαγγέλματα, την αύξηση των επενδύσεων στις σχετικές αγορές, που δίνει ώθηση ανάπτυξης στον τομέα των κατασκευών, ενισχύοντας την απασχόληση, άρα και το καταναλωτικό εισόδημα. Όσο για τις all inclusive κρατήσεις, συμπεραίνουν ότι κι αυτές θα συμμετέχουν στην αύξηση των εσόδων του κλάδου, έστω «με τη σκόνη των παπουτσιών των ξένων επισκεπτών στα εγχώρια σούπερ μάρκετ».

Θετικά στην ψυχολογία του κοινού εκτιμάται, εξάλλου, ότι θα λειτουργήσει και η λήξη του τρίτου μνημονιακού προγράμματος τον Αύγουστο, αν και θεαματικά αποτελέσματα, τουλάχιστον για την οργανωμένη λιανική, δεν αναμένονται. Σε κάθε περίπτωση επισημαίνεται ότι η μείωση της ανεργίας στο επίπεδο του 20% από 28% κατά την κορύφωση της περιόδου εφαρμογής των προγραμμάτων δημοσιονομικής σταθερότητας, δεν μπορεί παρά να ενισχύει τη ζήτηση.

Για τα στελέχη του κλάδου η επόμενη «στενωπός» για την αγορά θα εμφανιστεί το 2019, οπότε οι συντάξεις θα μειωθούν δραματικά, ενώ οι εισφορές στον ΕΦΚΑ θα αυξηθούν, κάνοντας ακόμα μια φορά πιο δύσκολη τη ζωή των καταναλωτών.