Η εφαρμογή των ευρωπαϊκών προτύπων  υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας (ESRS) αποτελεί πρόκληση για τις μεγάλες (και υπόχρεες δημοσίευσης) επιχειρήσεις, λόγω των πολλών βασικών δυσκολιών, με πρώτη το ότι απαιτούνται λεπτομερείς γνωστοποιήσεις που καλύπτουν λεπτομερείς περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και σχετικούς με τη διακυβέρνηση (ESG) παράγοντες, για τις οποίες οι εταιρείες ακολουθούν περίπλοκες και χρονοβόρες αξιολογήσεις σημαντικότητας.

O τεράστιος όγκος δεδομένων προέρχεται συχνά από διαφορετικά τμήματα και εξωτερικές πηγές σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας, που δύσκολα ενεργοποιούνται. Η δε διασφάλιση της ακρίβειας, της συνέπειας και της αξιοπιστίας των δεδομένων αυτών φαίνεται ανυπέρβλητη, ειδικά για εταιρείες που δεν έχουν την εμπειρία μετρήσεων ESG. Αλλά ακόμη και για όσες έχουν υποβάλλουν ήδη εκθέσεις, βάσει GRI, SASB ή TCFD, η εναρμόνιση παράγει επιπλέον πονοκεφάλους.

Το ενδεχομένως ακόμη αναπάντητο ερώτημα, που αφορά προς το παρόν τους ορκωτούς ελεγκτές, αναφέρεται στο πώς θα ενσωματωθεί το ESRS στις υφιστάμενες διαδικασίες χρηματοοικονομικής και μη χρηματοοικονομικής πληροφόρησης. Δυστυχώς δεν θα είναι το μόνο αναπάντητο, αφού το ESRS εξελίσσεται και οι εταιρείες πρέπει να παρακολουθούν τις επικαιροποιήσεις και να προσαρμόζονται συνεχώς. Αν μάλιστα προστεθεί και η ανάγκη για επενδύσεις σε τεχνολογία, λογισμικό, συμβουλευτικές υπηρεσίες και εκπαίδευση των εμπλεκομένων στελεχών, η επιπλέον οικονομική επιβάρυνση δυσχεραίνει την υλοποίηση, πολύ περισσότερο στην περίπτωση των μεσαίων επιχειρήσεων. Ωστόσο, η υλοποίηση είναι μονόδρομος, καθώς οι επενδυτές, οι ρυθμιστικές αρχές, οι εργαζόμενοι και οι πελάτες αναμένουν σαφείς και αξιόπιστες εκθέσεις βιωσιμότητας, προκειμένου να αποσοβείται ο κίνδυνος οι επιχειρήσεις να κατηγορούνται για παραπλανητικούς ισχυρισμούς.

Απλά βήματα για τις εταιρείες σούπερ μάρκετ
Οι μεγάλες λιανεμπορικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν μοναδικές προκλήσεις σε ό,τι αφορά τη συμμόρφωση με το ESRS, λόγω των μεγάλων αλυσίδων εφοδιασμού τους, της υψηλής κατανάλωσης ενέργειας και της πολυπλοκότητας της διαχείρισης αποβλήτων. Μπορούν, όμως, να διαχειριστούν αποτελεσματικά το ESRS με συγκεκριμένα βήματα:

Αξιολόγηση σημαντικότητας: Η αρχή των πάντων
Πριν προχωρήσει οποιαδήποτε διαδικασία, η επιχείρηση πρέπει πρώτα απ’ όλα να προχωρήσει στον εντοπισμό των πιθανών ενδιαφερόμενων μερών στο εσωτερικό και το εξωτερικό της περιβάλλον. Κατόπιν να πραγματοποιήσει έναν ειλικρινή, ουσιαστικό κι όχι προσχηματικό διάλογο μαζί τους, προκειμένου να εντοπιστούν και ιεραρχηθούν τα ουσιώδη ζητήματα που επηρεάζουν τη βιωσιμότητά της. Αφού ληφθούν υπόψιν τα σχετικά παγκόσμια, ευρωπαϊκά, εθνικά ή και κλαδικά παραδείγματα και αποτιμήσεις, διαμορφώνεται ένας δομημένος χάρτης εταιρικών στόχων, κινδύνων και ευκαιριών, βάσει του οποίου οργανώνονται τα επόμενα βήματα.
• Σταδιακή προσέγγιση: Για μια εταιρεία που δεν έχει ξαναδημοσιεύσει Έκθεση Βιωσιμότητας, η εστίαση σε πρώτη φάση πρέπει να γίνει σε τομείς υψηλού αντίκτυπου –π.χ. στο αποτύπωμα άνθρακα, τις εργασιακές σχέσεις, τη σπατάλη τροφίμων, τη συσκευασία και τη διαφάνεια της αλυσίδας εφοδιασμού (κώδικας δεοντολογίας προμηθειών). Φυσικά, οι αξιολογήσεις πρέπει να ενσωματώνουν και τα οικονομικά δεδομένα.
• Οργάνωση συλλογής (ποιοτικών) δεδομένων: Δεδομένου ότι εφεξής οι εκθέσεις θα είναι και απολογιστικές, απαιτείται η καταγραφή με αυτοματοποιημένο τρόπο της παρακολούθησης των δεικτών ενέργειας, αποβλήτων και εκπομπών, χρησιμοποιώντας ακόμη και «έξυπνους» μετρητές. Σίγουρα πρέπει να χρησιμοποιούνται πληροφορίες για προμηθευτές και πελάτες σε δεδομένα εκπομπών CO2, πιστοποιήσεις Fairtrade, Rainforest Alliance, MSC, FSC κλπ.
• Ενσωμάτωση του ESRS στα συστήματα ERP: Εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί το υπάρχον λογισμικό ERP, εφόσον αναβαθμιστεί, ή να αποκτηθεί ένα συμπληρωματικό –εννοείται ευθυγραμμισμένο με το ESRS και το EU Taxonomy– για την παρακολούθηση των δεδομένων ESG.
• Ενεργοποίηση ανθρώπινου δυναμικού και προμηθευτών: Τα διευθυντικά στελέχη της λιανεμπορικής αλυσίδας, οι περιφερειακοί, όλα τα στελέχη των διευθύνσεων προσωπικού και αγορών πρέπει να είναι καταρτισμένα και συμμέτοχα στο εν λόγω εγχείρημα. Συγχρόνως οι προμηθευτές (εμπορευμάτων και υπηρεσιών) καλούνται να ενεργοποιηθούν με γνώμονα τα πρότυπα βιωσιμότητας ESRS, ενδεχομένως με την ανάπτυξη κινήτρων για την ευθυγράμμιση με τους στόχους ESG.
• Προετοιμασία για ελέγχους και επαλήθευση: Δεδομένου ότι προσεχώς θα εφαρμοστεί η δέουσα επιμέλεια και οι εκθέσεις βιωσιμότητας, πρέπει να προετοιμαστεί η επιχείρηση με τη διεξαγωγή εσωτερικών ελέγχων βιωσιμότητας πριν από την εξωτερική επαλήθευση.
• Επικοινωνία της βιωσιμότητας: Οι επιχειρήσεις είναι κερδοσκοπικοί οργανισμοί, που πρέπει πάντα να φροντίζουν για την εξωστρέφειά τους και την ενημέρωση των πελατών τους. Συνεπώς μια ειλικρινής πληροφόρηση των καταναλωτών για την ενεργοποίηση των διαδικασιών βιωσιμότητας είναι κάτι περισσότερο από επιβεβλημένη.

Στοιχειώδη περιεχόμενα της Έκθεσης Βιωσιμότητας
Αφού ικανοποιηθούν τα προαναφερόμενα, μπορεί κανείς να ξεκινήσει με γρήγορες νίκες υψηλού αντίκτυπου σε πεδία όπως των εργασιακών σχέσεων, της μείωσης της σπατάλης τροφίμων και της βελτίωσης της διαφάνειας ESG των προμηθευτών, χτίζοντας παράλληλα τις προϋποθέσεις της συμμόρφωσης μακροπρόθεσμα.
Οι συμβατές με ESRS εκθέσεις για να είναι διαφανείς, ελέγξιμες και προσβάσιμες στους ενδιαφερόμενους, καλούνται να συμπεριλάβουν τα εξής στοιχεία:
• Εισαγωγή και στρατηγική: Το όραμα για τη βιωσιμότητα, τη δομή διακυβέρνησης και τους στόχους ESG που θα ευθυγραμμίζονται με την ταξινομία της ΕΕ, τη συμφωνία του Παρισιού και τους ΣΒΑ των Ηνωμένων Εθνών.
• Διαδικασία και περιεχόμενο αξιολόγησης διπλής σημαντικότητας, τόσο για τον οικονομικό αντίκτυπο (πώς το ESG επηρεάζει τις επιχειρήσεις) όσο και για τον αντίκτυπο στην κοινωνία και το περιβάλλον, όπως θα έχει προκύψει από τις διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη και τις εκτιμήσεις κινδύνου και ευκαιριών.
• Βασικές μετρήσεις για το περιβάλλον: Αποτύπωμα άνθρακα (εκπομπές Scope 1, 2, 3), δεδομένα αποβλήτων και ανακύκλωσης, κατανάλωση νερού και ενέργειας, βιώσιμες προμήθειες και συσκευασία.
• Βασικές μετρήσεις για κοινωνικά δίκαιες εργασιακές πρακτικές, ηθικές προμήθειες και κοινωνική συμμόρφωση προμηθευτών, υγεία και ασφάλεια των καταναλωτών (π.χ. μέσω της μείωσης των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων ή της πρότασης πιο υγιεινών επιλογών).
• Βασικές μετρήσεις για τη Διακυβέρνηση: Πολιτικές καταπολέμησης της διαφθοράς, διαχείριση κινδύνων ESG και εποπτεία διοικητικού συμβουλίου, στοχοθεσία και σχέδιο δράσης, μελλοντικές πρωτοβουλίες και δεσμεύσεις.

Και με την καταγραφή της αλυσίδας αξίας;
Ως αλυσίδα αξίας μιας επιχείρησης ορίζεται το πλήρες φάσμα δραστηριοτήτων, πόρων και σχέσεων που αναφέρονται στο επιχειρηματικό μοντέλο της και στο περιβάλλον που δραστηριοποιείται, όπως και στις σχετικές προϋποθέσεις που βασίζεται η επιχείρηση για τη δημιουργία αγαθών (προϊόντων ή υπηρεσιών) από τη σύλληψη έως την παράδοση, την κατανάλωση και το τέλος του κύκλου ζωής τους. Σε αυτές περιλαμβάνονται όσες δρουν στην ίδια την επιχείρηση (π.χ. ανθρώπινοι πόροι) και όσες βρίσκονται κατά μήκος των διαύλων εφοδιασμού, εμπορίας και διανομής (π.χ. η προμήθεια υλικών και υπηρεσιών, η πώληση και παράδοση προϊόντων και υπηρεσιών και το χρηματοδοτικό, γεωγραφικό, γεωπολιτικό και κανονιστικό περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιείται η επιχείρηση).

Εύρος της αλυσίδας αξίας: Ανάντη και κατάντη
Επιχειρήσεις ανάντη της δηλούσας επιχείρησης (π.χ. προμηθευτές) παρέχουν προϊόντα ή υπηρεσίες που χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη των προϊόντων ή υπηρεσιών της ίδιας της επιχείρησης. Οι κατάντη της δηλούσας επιχείρησης (π.χ. διανομείς, πελάτες, διαχείριση αποβλήτων) είτε λαμβάνουν, είτε χρησιμοποιούν προϊόντα ή υπηρεσίες της δηλούσας επιχείρησης, είτε σχετίζονται με τη ροή αποβλήτων από τους πελάτες ή τους τελικούς χρήστες.

Οι σχέσεις που διατηρεί η επιχείρηση με επιχειρηματικούς εταίρους, αφορούν οντότητες στην αλυσίδα αξίας της και κάθε άλλη κρατική ή μη οντότητα που συνδέεται άμεσα με τις επιχειρηματικές δραστηριότητες, τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες της. Οι επιχειρηματικές σχέσεις δεν περιορίζονται στις άμεσες συμβατικές σχέσεις. Περιλαμβάνουν έμμεσες επιχειρηματικές σχέσεις στην αλυσίδα αξίας της επιχείρησης πέραν της πρώτης βαθμίδας και μετοχικές θέσεις σε κοινοπραξίες ή επενδύσεις.

Τι απαιτείται να συμπεριληφθεί
Δεν απαιτούνται πληροφορίες για κάθε φορέα της αλυσίδας αξίας, αλλά μάλλον η συμπερίληψη ουσιωδών πληροφοριών, δηλαδή ουσιωδών IRO στην αλυσίδα αξίας. Κατά την αξιολόγηση των σημαντικών IRO πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλοι οι σχετικοί παράγοντες (και στις άμεσες και τις έμμεσες σχέσεις). Ωστόσο, η αξιολόγηση πρέπει να επικεντρώνεται στις σχέσεις που είναι πιθανό να συνδέονται με σημαντικούς IRO, για παράδειγμα με
• παράγοντες συνδεδεμένους με «καυτά σημεία», που ίσως εκτεθούν στην πιθανότητα πραγματικών και δυνητικών επιπτώσεων εις βάρος των ανθρώπων και/ή του περιβάλλοντος, οι οποίες με τη σειρά τους μπορεί να αποτελέσουν πηγές κινδύνων (ή ευκαιριών) ή
• παράγοντες σε σχέση με τους οποίους το εκάστοτε επιχειρηματικό μοντέλο παρουσιάζει βασικές εξαρτήσεις όσον αφορά τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες (δημιουργώντας έτσι κινδύνους και ευκαιρίες για την επιχείρηση).