Η Επιτροπή Ανταγωνισμού ασχολείται με τους μηχανισμούς διαμόρφωσης των τιμών, για την εφαρμογή των κανόνων του ανταγωνισμού, κι όχι με την παρακολούθηση της απόκλισής τους από τους μισθούς, ξεκαθαρίζει ο κ. Δημήτρης Κυριτσάκης, πρόεδρος της Αρχής. Όπως τονίζει, η Επιτροπή, με αναμορφωμένη στρατηγική παρεμβάσεων, ακολουθεί ένα ολοκληρωμένο και πολυσχιδές σχέδιο δράσης, με στόχο τη δομική αναμόρφωση της αγοράς, ενώ τα «μηνύματά» της φαίνεται πια ότι η αγορά τα «πιάνει» και συμμορφώνεται...
Θεσμικά η Επιτροπή Ανταγωνισμού, δεν έχει ευθεία αρμοδιότητα στην παρακολούθηση των τιμών, τονίζει στην έναρξη της συζήτησης ο κ. Δημήτρης Κυριτσάκης, απαντώντας σε ερώτησή μας σχετικά με την άποψή του γιατί εξακολουθούν να μην προσαρμόζονται οι τιμές στη νέα κατάσταση του μέσου εισοδήματος. Και εξηγεί: «Η Επιτροπή Ανταγωνισμού ασχολείται, με τους μηχανισμούς διαμόρφωσης των τιμών και προσπαθεί να διασφαλίσει, μέσω της εφαρμογής των κανόνων του ανταγωνισμού, ότι οι τιμές δεν αποτελούν προϊόν παράνομων συμφωνιών ή καταχρηστικών συμπεριφορών επιχειρήσεων που κατέχουν δεσπόζουσα θέση στην αγορά.
Αναφορικά με την ουσία της ερώτησης σας, όμως, θυμίζω ότι τα επίσημα στοιχεία αποδεικνύουν ότι την τελευταία διετία διαπιστώνεται μια σημαντική αποκλιμάκωση των τιμών, πράγμα θετικό για τους καταναλωτές. Όπως σωστά επισημαίνετε, πάντως, εξακολουθεί να υπάρχει ανακολουθία μεταξύ του επιπέδου των μισθών και των τιμών. Αυτό είναι ένα κρίσιμο θέμα, που δικαίως προβληματίζει τους καταναλωτές αλλά και εμάς ως Επιτροπή Ανταγωνισμού. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα σύνθετο και οφείλεται σε πολλούς λόγους, με κυρίαρχο το υψηλό κόστος των συντελεστών παραγωγής (πρώτες ύλες, καύσιμα) και διανομής, στο οποίο προστίθεται και η υψηλή φορολόγηση, που συγκρατεί σε πολλές περιπτώσεις την πτώση των τιμών. Δεν είναι αμελητέο, επίσης, ότι η χώρα μας εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από εισαγωγές και από χώρες που δεν τις έχει αγγίξει η κρίση, οι οποίες διατηρούν υψηλές τις τιμές…».
Κρίσιμες δομικές παρεμβάσεις
σελφ σέρβις: Τι έχετε κάνει ως Επιτροπή Ανταγωνισμού για να διασφαλίσετε ότι λειτουργεί με εύρυθμο τρόπο η αγορά, ότι, για παράδειγμα, οι πολυεθνικές δεν υπερτιμολογούν τα προϊόντα τους στην Ελλάδα;
Δημήτρης Κυριτσάκης: Η Επιτροπή δεν περιορίζεται σε διαπιστώσεις και παρατηρήσεις. Ακολουθεί ένα ολοκληρωμένο και πολυσχιδές σχέδιο δράσης, τόσο σε επίπεδο γνωμοδοτήσεων και προτάσεων προς την πολιτεία, για τον περιορισμό και την άρση των στρεβλώσεων της αγοράς, μέσω των κατά καιρούς νομοθετικών ρυθμίσεων, όσο και επιτόπιων ελέγχων, ερευνών, αλλά και με την εκδίκαση παραβατικών συμπεριφορών και την επιβολή αυστηρών προστίμων. Στο πλαίσιο αυτό, προχωρήσαμε σε σειρά κρίσιμων δομικών παρεμβάσεων σε σημαντικούς κλάδους (πετρελαιοειδή, φυσικό αέριο, τσιμέντα, οπωροκηπευτικά, κλειστά επαγγέλματα), ενώ συνεργαστήκαμε εποικοδομητικά με τον ΟΟΣΑ αναφορικά με την εξέταση των συνθηκών ανταγωνισμού στους κλάδους του τουρισμού, του λιανικού εμπορίου, της επεξεργασίας τροφίμων και των οικοδομικών υλικών.
Ήδη προχωρούμε και σε κλαδική έρευνα στον κλάδο των σούπερ μάρκετ, που είναι και το κυρίαρχο σημείο επαφής των καταναλωτών με τα είδη πρώτης ανάγκης. Σχετικά με το ζήτημα των φερόμενων υπερτιμολογήσεων από ορισμένες πολυεθνικές επιχειρήσεις, παρά τη δυσχέρεια στην απόδειξή του, γίνονται προσπάθειες από την Επιτροπή προς αυτή την κατεύθυνση, όταν οι επιχειρήσεις αυτές κατέχουν δεσπόζουσα θέση, με εξαίρεση τις λεγόμενες ενδοομιλικές συναλλαγές, οι οποίες εμπίπτουν λειτουργικά σε τμήμα του ΥΠΑΑΝ.
σελφ σέρβις: Σε ποιες υποθέσεις και σε ποιους κλάδους θα δώσετε βάρος το επόμενο διάστημα;
Δημήτρης Κυριτσάκης: Επίκειται η δημοσιοποίηση εξίσου σημαντικών αποφάσεων για τους κλάδους της κρεοπαραγωγού πτηνοτροφίας, των προϊόντων παιδικής φροντίδας, των σχολών οδηγών, του franchising, των προϊόντων παιδικής φροντίδας, της μπίρας κλπ. Παράλληλα, έχουμε δώσει προτεραιότητα σε δεκάδες άλλες σημαντικές υποθέσεις και αναμένουμε τις σχετικές εισηγήσεις.
Πίστη στην έκθεση του ΟΟΣΑ
σελφ σέρβις: Πως σχολιάζετε τη θέση του ΟΟΣΑ περί εμποδίων στο επιχειρείν; Ποιες αγκυλώσεις διαπιστώνετε;
Δημήτρης Κυριτσάκης: Η Επιτροπή Ανταγωνισμού συνέβαλλε καθοριστικά στην έκδοση της περιβόητης έκθεσης του ΟΟΣΑ για τον εντοπισμό των ρυθμιστικών εμποδίων στους κλάδους που προανέφερα. Το γεγονός ότι η εγχώρια επιχειρηματικότητα οικοδομήθηκε τα προηγούμενα χρόνια γύρω από ένα ιδιότυπο μοντέλο προστατευτισμού, που ύψωνε εμπόδια εισόδου σε νέους «παίκτες», αποτελεί μια πραγματικότητα. Τα συμπεράσματα της έκθεσης είναι πολλά και σημαντικά και σε κάθε περίπτωση η άρση των εμποδίων αυτών θα δημιουργήσει συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού και θα δώσει ευκαιρίες σε νέους ανθρώπους ή επιχειρήσεις, ωφελώντας σημαντικά και τους καταναλωτές. Γι’ αυτό, άλλωστε, οι προτάσεις και τα συμπεράσματα της έκθεσης είναι αναγκαίο να προωθηθούν. Έτσι μόνο επιτυγχάνεται η πρόοδος και ο επιθυμητός μετασχηματισμός της οικονομίας μας.
Η αγορά λαμβάνει υπόψη της τα μηνύματά μας
σελφ σέρβις: Πόσο έχει προσαρμοστεί η αγορά σε αποφάσεις της Επιτροπής, με τις οποίες εντοπίστηκαν συμπεριφορές καταστρατήγησης του ανταγωνισμού και επιβλήθηκαν πρόστιμα;
Δημήτρης Κυριτσάκης: Η εκτέλεση και η εφαρμογή των αποφάσεων της Επιτροπής δεν είναι ζητούμενο, αλλά πρωτίστως υποχρέωση εκείνων στους οποίους αφορούν. Φροντίζουμε να παρακολουθούμε ανελλιπώς την εφαρμογή τους, καθώς κάθε απόφαση της Επιτροπής, πέραν όσων άμεσα αφορά, έχει συμβολικό και συστημικό χαρακτήρα, στο πλαίσιο της αποτροπής των αντιανταγωνιστικών συμπεριφορών από άλλους. Αυτό μας ενδιαφέρει και αυτό βλέπουμε ότι ολοένα και περισσότερο επιτυγχάνεται. Θα χρησιμοποιήσω δύο παραδείγματα, για να γίνει αντιληπτή η επίδραση των αποφάσεων της Επιτροπής, που ορισμένες φορές δεν είναι άμεσα ορατή στους αμύητους στα θέματα της αγοράς.
Παράδειγμα πρώτο: Μετά την απόφαση στον κλάδο των απορρυπαντικών, με την οποία επιβλήθηκαν σημαντικές κυρώσεις σε μια εταιρεία του κλάδου, αλλά και σε λιανεμπορικές επιχειρήσεις, για την ύπαρξη ρήτρας απαγόρευσης των παράλληλων εισαγωγών στις μεταξύ τους συμβάσεις, η ρήτρα αυτή, όπως διαπιστώνουμε, έχει εξαφανιστεί από τις εμπορικές συμβάσεις, άρα η αγορά έχει λάβει το μήνυμα ότι τέτοιου είδους περιορισμοί δεν γίνονται ανεκτοί από την πλευρά μας.
Το δεύτερο παράδειγμα σχετίζεται με τον κρίσιμο κλάδο της δικαιόχρησης: Μετά τις αποφάσεις μας κατά εταιρείας που δραστηριοποιείτο στο λιανεμπόριο, αναφορικά με τον καθορισμό των τιμών στους δικαιοδόχους της, μέσω συστήματος ηλεκτρονικής τιμολόγησης, παρατηρείται μια συνολική αλλαγή συμπεριφοράς στον κλάδο της δικαιόχρησης, καθώς έγινε αντιληπτό ότι οι απαγορεύσεις του δικαίου του ανταγωνισμού περί καθορισμού τιμών δεν τον εξαιρούν…
Άρση των «εμποδίων» στην αγορά τροφίμων-ποτών
σελφ σέρβις: Ποιο είναι το πλαίσιο των παρεμβάσεών σας, αναφορικά με την κανονιστική πράξη που σχεδιάζετε να εκδώσετε για το οργανωμένο λιανεμπόριο και τους προμηθευτές;
Δημήτρης Κυριτσάκης: Άμεση προτεραιότητα μας θα είναι να εντοπίσουμε τυχόν ρυθμιστικά ή κανονιστικά εμπόδια, που δυσχεραίνουν τις επιχειρήσεις του κλάδου να ανταγωνίζονται αποτελεσματικά σε επίπεδο τιμών και υπηρεσιών λιανικής πώλησης σε μια σειρά από κρίσιμα προϊόντα ή εμποδίζουν την είσοδο νέων εταιρειών στην αγορά ή την πρόσβαση σε πηγές εφοδιασμού, την ύπαρξη τυχόν αδικαιολόγητων τελών και ρυθμίσεων, που αφορούν στη λειτουργία και χωροθέτηση των καταστημάτων κλπ. Επίσης, θα εστιάσουμε και σε τυχόν περιορισμούς του ανταγωνισμού που προκύπτουν στο πλαίσιο των υποχρεώσεων συμμόρφωσης με τα συστήματα πιστοποίησης ή σήμανσης των προϊόντων.
Δεν χάσαμε τη δυναμική μας
σελφ σέρβις: Στα έξι αυτά χρόνια της ύφεσης είδαμε την Επιτροπή να παρεμβαίνει κυρίως στο πλαίσιο των μνημονιακών υποχρεώσεων της χώρας και με αποφάσεις που δεν έφεραν ανατροπές στην αγορά. Μήπως ο φορέας έχασε τη δυναμική του; Μήπως ήταν ευκαιρία για τον ίδιο να εκμεταλλευθεί το γενικότερο κλίμα αλλαγών στην αγορά, επιχειρώντας μια πιο οργανωμένη και αποτελεσματική παρέμβαση αντιμετώπισης των καρτέλ, που επί δεκαετίες διαμορφώνουν τις τιμές σε πολλά από τα προϊόντα που προωθούνται στην κατανάλωση;
Δημήτρης Κυριτσάκης: Γνωρίζετε ότι οι ανατροπές και γενικά οι αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης και γενικά στην επιχειρηματική αλλά και κοινωνική νοοτροπία ενός λαού δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτεί προσεκτικές και στοχευμένες κινήσεις, με αφετηρία πάντοτε το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο. Έτσι, εμείς, όχι μόνο δεν χάσαμε τη δυναμική μας, αλλά αντιθέτως, λόγω ακριβώς της δύσκολης συγκυρίας, αναπροσαρμόσαμε τη στρατηγική μας στις ανάγκες της εποχής. Μετατοπίσαμε ένα μέρος των προτεραιοτήτων μας στη δομική αναμόρφωση της αγοράς, με κρίσιμες και στοχευμένες παρεμβάσεις σε κλάδους υψηλής αξίας, όπως της ενέργειας, των υπηρεσιών, των τραπεζών, των οπωροκηπευτικών και του λιανεμπορίου, χωρίς φυσικά να εγκαταλείπουμε τον κύριο ρόλο μας που αφορά στον εντοπισμό των αντιανταγωνιστικών συμπεριφορών.
Προσπαθήσαμε να παντρέψουμε με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο τα μέσα που διαθέτουμε με τους στόχους μας. Παρ’ όλα αυτά ορισμένες φορές η Επιτροπή δέχεται άστοχη κριτική, καθώς «αξιολογείται» μόνο από την άμεση εξέλιξη του επιπέδου των τιμών και όχι από τις δράσεις της, που συμβάλλουν στη δημιουργία αναπτυξιακών προϋποθέσεων και συνολικής βελτίωσης της λειτουργίας της αγοράς. Το ότι τα αποτελέσματα σε πολλές από τις ενέργειες μας δεν είναι άμεσα και εμφανή, αλλά απαιτούν ένα βάθος χρόνου για να αποδώσουν, δεν τις υποβαθμίζει σε αναποτελεσματικές.
Σχετικά με το σημείο της ερώτησης σας που αναφέρεται στην οργανωμένη παρέμβαση, θα ήθελα απλά να σημειώσω ότι σήμερα, μετά την τροποποίηση του νόμου περί ελεύθερου ανταγωνισμού που έγινε το 2011, τα νομικά εργαλεία που έχουμε στη διάθεση μας δεν είναι πολύ διαφορετικά από αυτά των υπολοίπων κρατών-μελών της ΕΕ. Η εναρμόνιση του εθνικού δικαίου του ανταγωνισμού με το αντίστοιχο Ενωσιακό δίκαιο είναι πλήρης. Ίσως, το μόνο εργαλείο που, δυστυχώς, στη χώρα μας δεν έχει βρει ακόμη τον ρόλο του, αν και νομοθετικά το προβλέψαμε και διοικητικά το στηρίζουμε, αναφέρεται στο «πρόγραμμα επιείκειας». Για όσους γνωρίζουν, αποτελεί το κύριο μέσο για την εξάρθρωση των καρτέλ, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή και διεθνή εμπειρία…
σελφ σέρβις: Η κυβέρνηση έχει προαναγγείλει ότι φέτος η οικονομία μας θα επιστρέψει στην ανάπτυξη. Ως φορέας βρίσκεστε κοντά στα παραγωγικά υπουργεία. Εκτιμάτε ότι στο εξαετές διάστημα της ύφεσης έγιναν λάθη από τους κυβερνώντες, που αν είχαν αποφευχθεί θα πορευόμασταν ταχύτερα και με λιγότερες επιπτώσεις προς την έξοδο από την κρίση;
Δημήτρης Κυριτσάκης: Είναι μια μεγάλη συζήτηση την οποία μπορεί διεξοδικά, ψύχραιμα και αντικειμενικά να κάνει ο ιστορικός του μέλλοντος. Καλό, λοιπόν, είναι οι εκπρόσωποι των θεσμών να λειτουργούν στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους και να προσπαθούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων. Η κριτική για τις ενέργειες άλλων είναι εύκολη και ανέξοδη. Ο τόπος, όμως, έχει ανάγκη από προτάσεις και προσωπική ανάλωση για την υλοποίηση θετικών δράσεων. Να μη μας διαφεύγει, άλλωστε, ότι στα δύσκολα χρόνια που προηγήθηκαν έγιναν ορισμένες μεταρρυθμίσεις που δημιουργούν προϋποθέσεις ανάκαμψης. Και χαιρόμαστε που σε αυτό έχουμε συμβάλλει και εμείς ως Επιτροπή Ανταγωνισμού.