Το 2002 ήταν η χρονιά του ευρώ, των «ευρωανατιμήσεων» αλλά και της συνέχισης των εξαγορών και των συγχωνεύσεων που επιβεβαιώνουν την έντονη τάση συγκέντρωσης η οποία χαρακτηρίζει και το ελληνικό λιανεμπόριο τροφίμων.

Το 2002 ήταν η χρονιά του ευρώ, των «ευρωανατιμήσεων» αλλά και της συνέχισης των εξαγορών και των συγχωνεύσεων που επιβεβαιώνουν την έντονη τάση συγκέντρωσης η οποία χαρακτηρίζει και το ελληνικό λιανεμπόριο τροφίμων.

Το θέμα των ανατιμήσεων απασχόλησε έντονα τις λιανεμπορικές επιχειρήσεις, τους προμηθευτές τους, τους καταναλωτές αλλά και το κράτος. Πολλοί χαρακτήρισαν τις αυξήσεις αναμενόμενες ή επιβεβλημένες, καθ΄ ότι προηγήθηκε ένα δύσκολο 12μηνο, κατά τη διάρκεια του οποίου οι επιχειρήσεις κλήθηκαν να «παγώσουν» τις τιμές τους, ώστε να συμβάλουν στην ομαλή μετάβαση της χώρας στη ζώνη του ενιαίου νομίσματος και να επενδύσουν σημαντικά κεφάλαια για την προσαρμογή τους στις νέες συναλλακτικές συνήθειες. Το ζήτημα όμως αυτό προκάλεσε ένταση στην αγορά, με τους εκπροσώπους των σούπερ μάρκετ να δηλώνουν πως επωμίστηκαν το κόστος όχι μόνο της προσαρμογής στο ευρώ αλλά και της συγκράτησης του πληθωρισμού, έτσι ώστε να μην μπορούν –ούτε να θέλουν– να επιβαρυνθούν και με τις αυξήσεις στις οποίες προχώρησε η βιομηχανία.

Οι φετινές διαπραγματεύσεις για τις ετήσιες συμφωνίες πραγματοποιήθηκαν μεταξύ τριών και όχι δύο πόλων όπως συνέβαινε τα προηγούμενα έτη. Απέναντι από το «μπλοκ» της βιομηχανίας βρέθηκαν τα σούπερ μάρκετ ελληνικών συμφερόντων, αλλά και η CARREFOUR, η οποία απετέλεσε σημείο αναφοράς για το ύψος των παροχών και των εκπτώσεων. Το κλίμα εντάθηκε, ενώ η τελική διαμόρφωση των τιμών επηρεάσθηκε φέτος και από την εφαρμογή του νόμου για την απαγόρευση των πωλήσεων κάτω του τιμολογιακού κόστους.

Θεσμικά ζητήματα που χρήζουν ολοκληρωμένης αντιμετώπισης

Πέρυσι, όπως και φέτος, την αγορά απασχόλησε ένα ακόμη σοβαρότατο ζήτημα. Η ουσιαστική ενεργοποίηση του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων. Η δράση του ΕΦΕΤ παραμένει στα χαρτιά λόγω των εντόνων διαφωνιών που έχουν αναπτυχθεί στους κόλπους της κυβέρνησης και ειδικότερα μεταξύ των συναρμόδιων υπουργών.

Οι αυθαίρετες παρεμβάσεις των νομαρχών συνεχίζουν να επιδρούν αρνητικά στη λειτουργία των τοπικών αγορών, γεγονός το οποίο προκαλεί τις έντονες αντιδράσεις των ΣΕΣΜΕ και ΣΕΛΠΕ, που όμως δεν βρίσκουν την ανταπόκριση των συναρμόδιων υπουργείων. Για το ζήτημα του ωραρίου τους τελευταίους μήνες υπήρξε μία ακόμη εξέλιξη. Ο ΣΕΚΕ (Σύνδεσμός Εμπορικών Επιχειρήσεων Cash & Carry Ελλάδος) ζήτησε από τα Υπουργεία Ανάπτυξης και Εργασίας τη θεσμοθέτηση ειδικού ωραρίου λειτουργίας για τις cash & carry επιχειρήσεις, ώστε να καλυφθούν επαρκώς οι ανάγκες των πελατών τους, που στην πλειοψηφία τους είναι επιχειρηματίες. Η σχετική πρόταση προβλέπει ωράριο 5:00 π.μ. έως 9:00 μ.μ. από Δευτέρα έως και Παρασκευή και 5:00 π.μ. έως και 4:00 μ.μ. το Σάββατο.

Τέλος, το οργανωμένο λιανεμπόριο και ειδικότερα οι εισηγμένες εταιρείες, αντιμετωπίζουν εδώ και αρκετούς μήνες τις συνέπειες από την αλλαγή της νομοθεσίας για την τήρηση των βιβλίων αποθηκών. Με απόφασή του το Υπουργείο Οικονομικών θεσμοθέτησε την «πλήρη αποθήκη» ανά τρίμηνο, γεγονός το οποίο αύξησε το κόστος λειτουργίας των σούπερ μάρκετ. Με το νέο θεσμικό πλαίσιο οι αλυσίδες είναι υποχρεωμένες να διενεργούν απογραφές στα καταστήματά τους τέσσερις φορές το χρόνο.

Πάντως, όπως όλα δείχνουν, το αίτημα των επιχειρήσεων για κατάργηση της πολυνομίας, των αλληλοεπικαλύψεων ως προς τις αρμοδιότητες των ελεγκτικών αρχών και των γραφειοκρατικών διαδικασιών φαίνεται ότι θα παραμείνει ανεκπλήρωτο και φέτος, όπως ανεκπλήρωτο θα παραμείνει και το αίτημα για εφαρμογή του εθνικού ωραρίου λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων.

Κύμα εξαγορών-συγχωνεύσεων

Πέρα από τα κλαδικά ζητήματα, κατά την τελευταία διετία σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις και σε επιχειρηματικό επίπεδο, οι οποίες άλλαξαν εκ νέου το χάρτη της αγοράς. Οι εξαγορές και οι συγχωνεύσεις μεταξύ αλυσίδων σούπερ μάρκετ έδωσαν το στίγμα των ανησυχιών και των στρατηγικών επιλογών των επιχειρηματιών του κλάδου. Βασική επιδίωξη όλων παραμένει η αύξηση των μεριδίων αγοράς μέσω της διόγκωσης του τζίρου και κατ’ επέκταση η εξασφάλιση ανταγωνιστικών τιμών.

  • Στις αρχές του 2001 πραγματοποιήθηκε η εξαγορά των εταιρειών ΤΡΟΦΟ και ΕΝΑ από την ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ. Η συμφωνία, που υπεγράφη στις 25 Ιανουαρίου, αφορούσε την εξαγορά 45 σούπερ μάρκετ της ΤΡΟΦΟ και 13 εμπορικών μονάδων της ΕΝΑ με πωλήσεις 151,5 εκατ. ευρώ ή 51,6 δισ. δρχ. και 103 εκατ. ευρώ ή 35,5 δισ. δρχ. αντίστοιχα. Μελανό σημείο στη συγκεκριμένη εξαγορά αποτελεί η δικαστική διαμάχη –η οποία ακόμη συνεχίζεται– και αφορά στο «άνοιγμα» ύψους 13 δισ. δρχ. που διαπιστώθηκε πως υπήρχε στα αποθέματα της ΤΡΟΦΟ. Στο μεταξύ, η ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ συνεχίζει το σχεδιασμό νέων projects, εκ των οποίων το βασικότερο προβλέπει τη δημιουργία μικρών εμπορικών μονάδων με τον τίτλο «ΑΒ City Market» με στόχο την ανάπτυξη της αλυσίδας στις γειτονιές.
  • Ο αγώνας δρόμου για ανάπτυξη των πωλήσεων μέσω της διεύρυνσης του δικτύου της ώθησαν την ΑΦΟΙ ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΙ στην εξαγορά της ΠΑΝΕΜΠΟΡΙΚΗΣ, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 24 Αυγούστου 2001. Ο όμιλος ενισχύθηκε με τα 44 σούπερ μάρκετ που διέθετε η εταιρεία όταν εξαγοράστηκε και με πωλήσεις ύψος περίπου 82,5 εκατ. ευρώ ή 28,1 δισ. δρχ., ενώ έκτοτε εφαρμόζει ειδικό business plan για την προσαρμογή της εξαγορασθείσης εταιρείας στα πρότυπα της μητρικής. Το κόστος προσαρμογής προϋπολογίζεται στα 5,9 εκατ. ευρώ ή 2 δισ. δρχ., ενώ για τις σχετικές διαδικασίες θα απαιτηθεί μακρό χρονικό διάστημα.
  • Επεκτατικές κινήσεις σημειώθηκαν και από την ΑΤΛΑΝΤΙΚ. Η εταιρεία κινήθηκε προς δύο κατευθύνσεις εξαγοράζοντας τη ΓΑΛΗΝΟΣ ΛΑΟΥΤΑΡΗΣ με 40 καταστήματα (32 σούπερ μάρκετ, 2 cash & carry της ΔΙΑΝΕΛ και 6 σούπερ μάρκετ της ΠΑΛΜΟΣ) και τζίρο 117, 38 εκατ. ευρώ ή 40 δισ. δρχ. και στη συνέχεια την ΑΡΙΣΤΑ με 20 σούπερ μάρκετ και πωλήσεις 26,4 εκατ. ευρώ ή 9 δισ. δρχ. Όμως μέσω της ΑΡΙΣΤΑ η ΑΤΛΑΝΤΙΚ απέκτησε πρόσβαση και στο franchise, αλλά και έντονη παρουσία στην περιφέρεια, καθ’ ότι η εξαγορασθείσα εταιρεία υποστήριζε 110 καταστήματα της βόρειας Ελλάδας σημειώνοντας πωλήσεις 20,54 εκατ. ευρώ ή 7 δισ. δρχ.
  • Από την πλευρά της η ΠΕΝΤΕ εξαγόρασε 2 καταστήματα του ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ στη Θεσσαλονίκη ενισχύοντας την παρουσία της στην τοπική αγορά, ενώ παράλληλα ανέλαβε το ρίσκο να επενδύσει σε ένα μεγάλο κατάστημα στο διασυνοριακό εμπορικό κέντρο του Προμαχώνα, που αρχικά όμως δεν πέτυχε τους στόχους του. Ήδη η εταιρεία αναμορφώνει τα σχέδιά της σε συνεργασία με την εταιρεία ΠΡΟΜΑΧΩΝ ΑΕ, ώστε να βελτιώσει τις πωλήσεις της συγκεκριμένης μονάδας.
  • Η DIA συνέχισε την αναπτυξιακή της πολιτική με νέα καταστήματα, όμως τα τελευταία δύο χρόνια έχει επικεντρώσει το ενδιαφέρον της και στο franchise δημιουργώντας ένα ξεχωριστό δίκτυο μικρών καταστημάτων στην περιφέρεια και σε πόλεις με περιορισμένη πληθυσμιακή δύναμη. Όπως εκτιμάται, στο τέλος του 2002 το δίκτυό της θα απαρτίζεται από 269 εμπορικές μονάδες, εκ των οποίων οι 53 θα λειτουργούν με το σύστημα της δικαιόχρησης.
  • Η ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ φέτος, αλλά και πέρυσι, αρκέστηκε στην ανάπτυξη του δικτύου της με περιορισμένο αριθμό νέων καταστημάτων στην περιοχή της Αττικής, όμως συνέχισε να ξαφνιάζει τον κλάδο με τα θετικά της αποτελέσματα.
  • Η ΜΕΤΡΟ ευελπιστεί ότι την επόμενη διετία ή το αργότερο τριετία θα έχει δημιουργήσει τις νέες κεντρικές της αποθήκες για τις οποίες εκτιμάται ότι θα διαθέσει το ποσό των 8,8 εκατ. ευρώ ή 3 δισ. δρχ.
  • Τέλος, η ΚΑΡΦΟΥΡ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ επιμένει στην επιθετική πολιτική τιμών για την εξασφάλιση αυξημένων μεριδίων αγοράς, στοχεύοντας παράλληλα και στην ανάπτυξη του δικτύου της. Το φετινό της πλάνο περιλαμβάνει τη δημιουργία 2 νέων υπέρ μάρκετ (στην Αθήνα και την Πάτρα) και 10 έως 15 σούπερ μάρκετ, ενώ μετά την ολοκλήρωση της ανακαίνισης όλων των παλαιών σούπερ μάρκετ και τη μετονομασία τους σε «Champion Μαρινόπουλος», πέρασε στην επόμενη φάση αναβάθμισης του δικτύου της, που προέβλεπε τη δημιουργία μικρών καταστημάτων με την επωνυμία «5’ Μαρινόπουλος».