ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ 2002 : ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Σε συνεργασία με την ΑΦΟΙ ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΙ ΑΕΒΕ καταρτίσαμε έναν «Δείκτη τιμών καταναλωτή ΒΕΡΟ» και τον αντίστοιχο «Δείκτη χονδρικής ΒΕΡΟ» (τιμές προμηθευτή) για το 2002. Η έρευνα έδειξε ότι ο δείκτης τιμών καταναλωτή (πληθωρισμός) είναι μικρότερος από τον αντίστοιχο δείκτη χονδρικής (τιμές προμηθευτών):rnΔείκτης τιμών αγοράς (από προμηθευτές) 3,44%rnΔείκτης τιμών πώλησης (λιανικές τιμές) 2,97%rnΔιαφορά 0,47%

Τους τελευταίους μήνες είμαστε για πολλοστή φορά «στο ίδιο έργο θεατές». Με παραλλαγές βέβαια στη σκηνοθεσία, στους φωτισμούς και σε άλλες μικρολεπτομέρειες. Το σενάριο όμως παραμένει το ίδιο, οι πρωταγωνιστές οι ίδιοι. Οι παρασκηνιακά κινούμενοι, οι ψιθυριστές, οι άσχετοι. Και ο απλός καταναλωτής που είναι θεατής πληρώνει όλο αυτό το καλοστημένο θέατρο.

Το έργο λέγεται πληθωρισμός –δείκτης τιμών του καταναλωτή– ή όπως πιο απλά το καταλαβαίνει ο κοσμάκης «ακρίβεια και αφαίμαξη της τσέπης του».

Όπως όλοι γνωρίζουμε, ο πληθωρισμός το 2002 ξέφυγε εντελώς από τα όρια που είχε θέσει ως στόχο η επίσημη πολιτεία. Ανέβηκε στο 3,4% σε σχέση με το 2001. Διαμαρτυρίες από τους καταναλωτές, πιέσεις από την ΕΕ, λοιδορίες από τον Τύπο.

Όλοι μέχρι σήμερα αναπαράγουν ένα μοντέλο και ένα σκεπτικό που βασίζεται στην προχειρότητα, στην άγνοια και στον εντυπωσιασμό. Εμείς δεν θελήσαμε να μπούμε σε αυτό τον χορό. Απλώς με κάθε ευκαιρία παρουσιάσαμε ως τώρα το θέμα με προσοχή και ουδετερότητα. Θελήσαμε να το διερευνήσουμε αντικειμενικά, με επιστημονική προσέγγιση. Σε συνεργασία λοιπόν με την ΑΦΟΙ ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΙ ΑΕΒΕ, μια από τις μεγαλύτερες αλυσίδες σούπερ μάρκετ στη χώρα μας, με 163 καταστήματα πανελλαδικά, καταρτίσαμε έναν «Δείκτη τιμών καταναλωτή ΒΕΡΟ» (έτσι τον βαφτίσαμε) και τον αντίστοιχο «Δείκτη χονδρικής ΒΕΡΟ» (τιμές προμηθευτή) για το 2002.

Η ΑΦΟΙ ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΙ ΑΕΒΕ έθεσε στη διάθεσή μας όλα τα στοιχεία της και το μηχανογραφικό της κέντρο, για να καταρτισθούν οι δείκτες αυτοί που βασίστηκαν στις πραγματικές πωλήσεις της αλυσίδας σε ποσότητες και στις τιμές χονδρικής και λιανικής που ίσχυαν στις 31/12/2001 και 31/12/2002.

Στο δείγμα ελήφθησαν υπ’ όψιν τα κοινά είδη και στα δύο χρόνια, ώστε να αποφευχθεί στρέβλωση των αποτελεσμάτων λόγω νέων ή καταργηθέντων κωδικών. Το τελικό δείγμα περιλαμβάνει περίπου 30.000 είδη και καλύπτει το 91,5% των πωλήσεων του 2002 σε αξία. Μπορούμε λοιπόν να μιλάμε για «πληθυσμό» και όχι για «δείγμα». Ο πληθωρισμός βασίστηκε στην τελευταία υποδιαίρεση του είδους και καταρτίσθηκε και ανακεφαλαιώθηκε σε 470 κατηγορίες προϊόντων που αποτελούν το μείγμα της συλλογής που διακινεί η αλυσίδα. Σε αυτές τις κατηγορίες βασίστηκε η στάθμιση της συμμετοχής της κάθε μίας στον συνολικό όγκο των πωλήσεων. Έτσι οι τελικοί δείκτες έχουν αναχθεί στο 100% των πωλήσεων της αλυσίδας. Για διευκόλυνση, οι 470 κατηγορίες ανασυντέθηκαν σε 44 τμήματα-ενότητες προϊόντων, τα οποία καλύπτουν βασικές ανάγκες του καταναλωτή.

Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι δείκτες των 44 ενοτήτων-τμημάτων με μερικά σταθμισμένα αθροίσματα σε 6 ομάδες, καθώς και το γενικό σύνολο.

1. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή (πληθωρισμός) είναι μικρότερος από τον αντίστοιχο του δείκτη χονδρικής (τιμές προμηθευτών):

Αυτό σημαίνει ότι ο καταναλωτής επιβαρύνθηκε με 0,47% λιγότερο από ό,τι επιβάρυναν τις τιμές οι προμηθευτές. Επομένως: στην αλυσίδα ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΣ οι αυξήσεις των προμηθευτών δεν μεταφέρθηκαν εξ ολοκλήρου στις αυξήσεις των τιμών λιανικής. Τι σημαίνει αυτό σε απλά λόγια; Ότι η εταιρεία περιόρισε τα κέρδη της κατά περίπου 1,76 εκατ. ευρώ (600 εκατ. δρχ), με ανάλογο όφελος για τον καταναλωτή.

2. Ό,τι συνέβη στην παραπάνω αλυσίδα συνέβη πάνω κάτω και στις άλλες επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ. Με την παρατήρηση ότι οι δείκτες του πληθωρισμού καταναλωτή και χονδρικής δεν θα ήταν ακριβώς οι ίδιοι, αφού και το μείγμα της συλλογής τους και οι τιμές χονδρικής και λιανικής μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το μέγεθος της επιχείρησης και τον ανταγωνισμό.

Ρωτήσαμε τον γενικό διευθυντή της αλυσίδας, κ. Νίκο Βερόπουλο, γενικό γραμματέα του ΣΕΣΜΕ, σχετικά με τις αυξήσεις τιμών και πήραμε τις ακόλουθες απαντήσεις:

σελφ σέρβις: Κατά καιρούς έχετε αναφερθεί διεξοδικά στο θέμα των ανατιμήσεων. Πώς σχολιάζετε τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποιήσαμε με τη δική σας ουσιαστική συμβολή;

Νίκος Βερόπουλος: Το θέμα των ανατιμήσεων και της πορείας του πληθωρισμού έχει εξελιχθεί σε «Τρελοκομείο». Αιτία; Οι πολλές γνώμες των απανταχού ειδικών, η μεγάλη προβολή του θέματος, η πολιτικοποίηση του, το παιχνίδι εντυπώσεων.

Αποτέλεσμα; Μηδενικό. Διότι ούτε οι τιμές πέφτουν με εντάσεις, αβάσιμες κατηγορίες και ανακρίβειες ούτε ο καταναλωτής ενημερώνεται. Αντίθετα τώρα είναι χειρότερα μπερδεμένος και δυσαρεστημένος, αφού, όπως διαμορφώθηκε η κατάσταση, του φταίνε όλοι και όλα. Αλλά στην Ελλάδα αυτό μας αρέσει: να φωνάζουμε γενικώς για ένα θέμα μέχρι να εκτονωθούμε αντί να προσπαθούμε να το κατανοήσουμε. Παράλληλα εκείνοι οι οποίοι θα έπρεπε να μας παρέχουν τα απαραίτητα για την κατανόησή του στοιχεία δεν το κάνουν, διότι συνήθως δεν το έχουν καταλάβει οι ίδιοι. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι το θέμα να γίνεται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης και στο τέλος και να ξεχνιέται. Στην Ελλάδα δίνουμε πολιτική διάσταση σε οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει την κοινή γνώμη, από το πιο ευτελές ζήτημα έως τον προϋπολογισμό του κράτους.

Έτσι και με τις ανατιμήσεις γινόμαστε μάρτυρες ενός παιχνιδιού εντυπώσεων με ανεύθυνες στατιστικές, παραπλανητικά νούμερα και αφορισμό των πάντων. Κάποιες φορές μάλιστα αφορίζονται όλοι οι άλλοι εκτός εκείνων που έχουν πραγματικά την ευθύνη.

Ναι, υπάρχουν ανατιμήσεις που θέλουν προσοχή στην ανάλυσή τους, διότι γενικά οι ανατιμήσεις είναι ένα πολυδιάστατο και πολύπλοκο θέμα. Αλλά οι πραγματικές ανατιμήσεις δεν έχουν καμία σχέση με τα αλλοπρόσαλλα στατιστικά νούμερα που δημοσιεύονται εδώ κι εκεί από δήθεν έγκυρες πηγές.

σελφ σέρβις: Και τα διάφορα δημοσιεύματα μέσω των οποίων κατηγορείται ο κλάδος των σούπερ μάρκετ για κερδοσκοπία;

Νίκος Βερόπουλος: Έχω εκπλαγεί με την ευκολία που παρουσιάζονται πίνακες με δήθεν συγκρίσεις τιμών. Μόλις μπεις στη διαδικασία να ελέγξεις το περιεχόμενο τους, απορείς με την φαντασιοπληξία εκείνων που τους έφτιαξαν.

Από καιρό έχω δηλώσει με βεβαιότητα και εγγράφως ότι: Ο τιμάριθμος των ειδών που διακινούνται μέσω επώνυμων αλυσίδων σούπερ μάρκετ δεν υπερβαίνει το 3% και προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι όσο πλησιάζουμε στο τέλος του έτους αυτό το ποσοστό θα είναι πτωτικό, μια και οι επιπτώσεις από την εισαγωγή του ευρώ θα αμβλύνονται. To 3% όμως θέλει προσοχή για να πάει στο 2% ή το 1,5%. Τώρα, με τον τιμάριθμο που καταρτίσατε, επαληθεύομαι. Εκεί περίπου κυμάνθηκε ο δείκτης τιμών λιανικής, αφού δεν μεταφέραμε ολόκληρο το ποσοστό των αυξήσεων που έκαναν οι προμηθευτές μας στη λιανική.

σελφ σέρβις: Τι πρέπει να έχει υπ’ όψιν του ο καταναλωτής για να μην παραπλανάται;

Νίκος Βερόπουλος: Αυτό που είναι βασικό για τον Έλληνα καταναλωτή είναι να συνειδητοποιήσει την αξία του νομίσματος που κουβαλάει στο πορτοφόλι του. Όπως πολύ χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Αντώνης Καρκαγιάννης σε πρόσφατο άρθρο του στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», αναπολώντας τις συμβουλές των μεγαλυτέρων: «Η μακαρίτισσα η μάνα μου θα έλεγε ότι μας λείπει το ταλέντο την νοικοκυροσύνης, το ταλέντο να εξισορροπείς τα μεγέθη. Η ικανότητα να συνδικάζεις τις αποδοχές σου με τα έξοδά σου». Αυτό είναι μία μεγάλη αλήθεια και αν γίνει πρακτική, έχει άμεσο αποτέλεσμα.

Έχουμε υπολογίσει πόσα λεφτά μπορεί να μας φεύγουν δεξιά και αριστερά σε «μικροσαχλαμάρες»; Βέβαια, και οι «μικροσαχλαμάρες» χρειάζονται στην ζωή, αρκεί να τις κάνουμε συνειδητά. Και θα φέρω ένα-δυο παραδείγματα:

Αφήνεις χαρτονόμισμα των 5 ευρώ στον παρκαδόρο του εστιατορίου, αφ’ ενός για να «πουλήσεις μούρη» και αφ’ ετέρου γιατί αν δώσεις κέρμα, πιθανόν θα σε κοιτάξει στραβά (μα τι σπάγκος!). Όμως αυτό το ποσό αντιστοιχεί στις εξής αγορές:

5 ευρώ = γιαούρτι Total 200 gr + Γάλα Δέλτα 1 λίτρο + Ψωμί φόρμα Κατσέλης + Rol υγρό 500 gr + Χυμός Amita 1 lt.

Το κάθε μηνυματάκι που στέλνει η κόρη από το καρτοκινητό στη φίλη της κοστίζει περίπου 0,12 ευρώ = 1 πακέτο χαρτομάντιλα Spar. Έχετε τσεκάρει πόσες δεκάδες τέτοια μηνύματα φεύγουν την ημέρα; Έχετε παρατηρήσει ότι τα μηνύματα πλέον τα νεαρά παιδιά τα γράφουν χωρίς καν να κοιτάνε το καντράν; Πόσο να κόστισε άραγε αυτή η… εκπαίδευση;

Ο καφές στην «trendy» καφετέρια δεν πέφτει κάτω από 4 ευρώ. Αφαιρέστε ένα είδος από το πουρμπουάρ του παρκαδόρου και βλέπετε σε τι αντιστοιχεί.

Καλό είναι λοιπόν με την ίδια ευαισθησία που αντιμετωπίζουμε την αύξηση του γάλακτος από 1 ευρώ σε 1,02 ευρώ να αντιμετωπίζουμε και τις υπόλοιπες «αδυναμίες» της ζωής μας.

Το πορτοφόλι αδειάζει κάποτε και βρίσκουμε τον εύκολο στόχο: τις ανατιμήσεις των σούπερ μάρκετ.

σελφ σέρβις: Και οι επίσημες αρχές τι κάνουν;

Νίκος Βερόπουλος: Έχουμε και σ’ αυτό αναφερθεί. Ο ΣΕΣΜΕ έχει κάνει επίσημα διαβήματα και στο ΥΠΑΝ. Το πιο εξοργιστικό είναι ότι αυτές οι ανακρίβειες ακούγονται και από το ΙΝΚΑ. Παρουσίασε πίνακα που δημοσιεύτηκε στα «ΝΕΑ» στις 3/9/2002, όπου ανέφερε υποτιθέμενες ανατιμήσεις της αγοράς. Αυτός ο πίνακας ήταν προκλητικά λανθασμένος με ποσοστά που φτάνουν τη σφαίρα της φαντασίας. Καταγγείλαμε το γεγονός και στείλαμε επιστολή στον υπουργό κ. Τσοχατζόπουλο.

Κάθε λόγος έχει και τον αντίλογό του. Μία άποψη είναι ωφέλιμη όταν βασίζεται σε συγκεκριμένα δεδομένα και όχι σε εικοτολογίες και ακροβατισμούς. Τα νούμερα που παραθέσαμε μεταφέρουν τη δική μας άποψη και δεν αφήνουν περιθώρια παρανοήσεων.

Ωστόσο θεωρούμε σκόπιμο, πριν κλείσουμε αυτή την έρευνα για τον πληθωρισμό στα σούπερ μάρκετ, να επισημάνουμε ορισμένα σημεία που μπορεί μεν να είναι γνωστά στους πολλούς αλλά είναι καλό να είναι ξεκάθαρα για όλους.

1. Κατά καιρούς εμφανίζονται στα ΜΜΕ, ηλεκτρονικά και έντυπα, με τρόπο επιλεκτικό, μεταβολές των τιμών συγκεκριμένων ειδών, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν εντός ορισμένου χρονικού διαστήματος. Ο ΣΕΣΜΕ σε ανακοίνωσή του στις 4/2/2003 αναφέρει :

« …με αφορμή τις πληροφορίες που αναφέρουν αυξήσεις στα σούπερ μάρκετ τονίζουμε ότι η τιμοληψία είναι μια ιδιαίτερα λεπτή διαδικασία και πρέπει να γίνεται από ανθρώπους που γνωρίζουν το αντικείμενο και πιθανώς οι πληροφορίες για αυξήσεις στηρίζονται σε συγκρίσεις ανόμοιων προϊόντων ή ελήφθησαν υπ’ όψιν οι τιμές προϊόντων που ήταν σε προσφορά για συγκεκριμένη περίοδο…κλπ».

Η ανακοίνωση είναι σαφής αλλά ήπια. Αυτοί που κάνουν τις συγκεκριμένες τιμοληψίες και τις έρευνες δεν ξέρουν να τις κάνουν. Είναι άσχετοι. Πολλές φορές συγκρίνουν διαφορετικές συσκευασίες του ιδίου προϊόντος. Π.χ. γάλα του λίτρου συγκρίνεται με γάλα του μισού λίτρου, της ίδιας μάρκας. Ή ένα τεμάχιο ενός προϊόντος συγκρίνεται με τη συσκευασία των δύο του ιδίου προϊόντος. Μόνο έτσι δικαιολογούνται αυξήσεις 30% ή 35%. Και δημοκοπώντας γενικεύουν: «Όλοι ίδιοι είναι».

2. Μία μεταβολή της τιμής ενός προϊόντος, όσο σημαντική κι αν είναι, δεν προδικάζει και την επίπτωση που θα έχει στον πληθωρισμό. Γιατί το πόσο θα επηρεαστεί ο πληθωρισμός εξαρτάται από τη βαρύτητα του προϊόντος στο συνολικό καλάθι της νοικοκυράς. Και αυτό δεν είναι σε θέση να το ξέρει ούτε αυτός που κάνει την τιμοληψία ούτε ο δημοσιογράφος που αναπαράγει, μεγεθύνει και διογκώνει την πληροφορία. Εδώ πρυτανεύει η λογική του μονολόγου. Γράφει το «τάδε» έντυπο μία πληροφορία. Ο κοσμάκης παραμυθιασμένος αναμασάει ό,τι τον ταΐζουνε και στην αντίθετη άποψη απαντά: «Δικαιολογίες». Άντε να πείσεις ότι δεν είσαι ελέφαντας! Υπάρχουν βέβαια και οι κερδοσκόποι. Αλλά δεν τους είδαμε να οδηγούνται στη δικαιοσύνη. Τόσο άφαντοι είναι; Ή τόσο ανίκανο είναι το κράτος να τους κόψει τα πόδια; Και οι δημοσιογράφοι που δημοσιοποιούν τις παρανομίες γιατί κάνουν την πάπια και δεν ξεσκεπάζουν επωνύμως τους κερδοσκόπους; Διαλέγετε και παίρνετε.

3. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή που καταρτίζει η ΕΣΥΕ περιέχει μία σειρά προϊόντων και υπηρεσιών τα οποία δεν διακινούνται όλα από τα σούπερ μάρκετ. Η στάθμιση της συμμετοχής του κάθε προϊόντος γίνεται με γενικευμένες μεθόδους σε πανελλαδικό επίπεδο που είναι αμφισβητήσιμες (σε αυτό θα επανέλθουμε άλλη φορά). Από τα σούπερ μάρκετ όλης της χώρας περνάει το 37,7% του συνόλου των λιανικών πωλήσεων μέσω καταστημάτων τροφίμων. Ούτε υπηρεσίες υπάρχουν ούτε ΔΕΚΟ ούτε αυτοκίνητα ούτε ο τζόγος ούτε κέντρα διασκέδασης και σκυλάδικα. Είναι λοιπόν αντιληπτό πόσο και ποιος επιδρά καταλυτικά στον πληθωρισμό. Και είναι επίσης αντιληπτό ποιος και γιατί ευθύνεται για την έκρηξη του πληθωρισμού. Οι λαθροχειρίες έγιναν εθνικό χαρακτηριστικό. Μέχρι και οι «κουτόφραγκοι» μας ξεφώνισαν.

Σημείωση: Για την αξιοπιστία του πληθωρισμού που ανακοινώνει η πολιτεία έχουν εκφραστεί πολλές ενστάσεις από αρμόδιους επιστήμονες. Ακόμα και η ΕΕ μάς έχει κάνει συστάσεις. Έχουν, από ό,τι ξέρουμε, γίνει θετικά βήματα, αλλά η διαδρομή δεν έχει τελειώσει.

4. Όπως φαίνεται από την έρευνα που κάναμε, ο δείκτης τιμών καταναλωτή είναι χαμηλότερος του δείκτη χονδρικής και χαμηλότερος του μέσου επίσημου δείκτη, που είναι 3,4%. Σε αυτή τη διαδικασία είναι σαφές ότι τον πρώτο λόγο έχει ο προμηθευτής. Εμείς δεν είδαμε ποτέ να καλούνται στα παράθυρα των καναλιών να εμφανιστούν οι βιομήχανοι ή ο ΣΕΒ για να απαντήσουν στο ερώτημα γιατί και με ποιο σκεπτικό αύξησαν τις τιμές. Όλο τους εκπροσώπους των σούπερ μάρκετ κουβαλάνε. Τα κανάλια και ο τύπος έχουν μετατραπεί σε κατήγορους που στήνουν στο εδώλιο ως κατηγορούμενους «τους συνήθεις υπόπτους» και τους καλούν να απολογηθούν.

Ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του. Για μας τα πράγματα είναι ξεκάθαρα.