Η συγκεκριμένη ενότητα ολοκληρώνεται με την ανάλυση της πορείας των καταναλωτικών μεριδίων των δαπανών για διάφορα αγαθά και υπηρεσίες. Το σημαντικότερο τμήμα της συνολικής δαπάνης στο πλαίσιο αυτής της κατηγορίας καταλαμβάνουν οι δαπάνες για φαγητό εκτός οικίας και για ξενοδοχειακές υπηρεσίες, ενώ επίσης περιλαμβάνονται και δαπάνες για τραπεζικές, χρηματοοικονομικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες, καθώς και μία σειρά από λοιπά αγαθά που χαρακτηρίζονται ως πολυτελείας (π.χ. κοσμήματα).


Η συγκεκριμένη ενότητα ολοκληρώνεται με την ανάλυση της πορείας των καταναλωτικών μεριδίων των δαπανών για διάφορα αγαθά και υπηρεσίες. Το σημαντικότερο τμήμα της συνολικής δαπάνης στο πλαίσιο αυτής της κατηγορίας καταλαμβάνουν οι δαπάνες για φαγητό εκτός οικίας και για ξενοδοχειακές υπηρεσίες, ενώ επίσης περιλαμβάνονται και δαπάνες για τραπεζικές, χρηματοοικονομικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες, καθώς και μία σειρά από λοιπά αγαθά που χαρακτηρίζονται ως πολυτελείας (π.χ. κοσμήματα).


Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που ακολουθούν, η κατηγορία αυτή θεωρείται σημαντική σχεδόν σε όλες τις χώρες που εξετάζονται, αφού κατέχει υψηλό μερίδιο επί της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης.


Πίνακας 1. Πραγματική καταναλωτική δαπάνη Διαφόρων Αγαθών και Υπηρεσιών (σε euro/ecu κατά κεφαλήν – σταθερές τιμές του 1995).

1970

1980

1990

1995

1997

1999

2000

Γερμανία

1.188

1.632

1.987

1.850

1.830

1.910

:

Ισπανία

1.183

1.660

1.653

1.780

1.880

2.030

:

Ελλάδα

480

970

1.160

1.310

1.470

1.520

1.530

Ιρλανδία

777

808

1.410

1.660

1.880

2.210

2.370

Σουηδία

:

1.038

1.253

1.170

1.230

1.340

:

ΗΠΑ

1.300

1.541

2.003

2.268

2.457

:

:


Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Eurostat.


Στις ΗΠΑ η συμμετοχής της συγκεκριμένης κατηγορίας ακολουθεί διαχρονικά οριακά ανοδική τάση και κινείται σε σχετικά υψηλό επίπεδο (16,5% την περίοδο 1995-1999), πράγμα που αποδίδεται κυρίως στην άνοδο των λοιπών αγαθών και υπηρεσιών, καθώς το μερίδιο των δαπανών για εστιατόρια και ξενοδοχεία έχει παραμείνει αμετάβλητο. Περίπου παρόμοια καταναλωτική συμπεριφορά παρατηρείται και στην Ιαπωνία με ίδια τάση σε ίδια επίπεδα. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όλες οι χώρες που χαρακτηρίζονται ως υψηλού εισοδηματικού επιπέδου, εκτός από το Λουξεμβούργο και τη Σουηδία, παρουσιάζουν αυξητική τάση ως προς το μερίδιο της συγκεκριμένης κατηγορίας καταναλωτικής δαπάνης. Αλλά και στις ευρωπαϊκές χώρες με μικρότερο κατά κεφαλήν εισόδημα το μερίδιο καταναλωτικής δαπάνης της συγκεκριμένης κατηγορίας εμφανίζει διαχρονικά σημαντική άνοδο και βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. Μάλιστα χώρες όπως η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής της κατηγορίας αυτής στο σύνολο των δαπανών. Θα πρέπει να αναφερθεί στο σημείο αυτό ότι η Ελλάδα για την περίοδο 1995-1999 κατέχει το τρίτο κατά σειρά υψηλότερο μερίδιο (20,8%) μετά την Ισπανία (24,9%) και την Ιρλανδία (23,4%). Στις επιμέρους κατηγορίες που συνθέτουν την ομάδα των διαφόρων αγαθών και υπηρεσιών καταγράφεται μεγάλη άνοδος του ποσοστού καταναλωτικής δαπάνης εστιατορίων και ξενοδοχείων, το οποίο από 8,1% της συνολικής κατά κεφαλήν καταναλωτικής δαπάνης την περίοδο 1970-1974 έφτασε το 2000 σε 15,6%, ενώ στα λοιπά αγαθά και υπηρεσίες παρατηρείται οριακή ανοδική πορεία (4,1% στις αρχές της δεκαετίας του ’70 και 5,8% το 2000).


Πίνακας 2. Ποσοστό κατά κεφαλήν δαπάνης Διαφόρων Αγαθών και Υπηρεσιών στη συνολική δαπάνη.

1970-1974

1975-1979

1980-1984

1985-1989

1990-1994

1995-1999

2000

Αυστρία

:

18,2

18,6

18,7

19,5

19,3

:

Βέλγιο

14,4

14,2

14,7

15,5

16,8

17,3

:

Γερμανία

13,1

13,7

13,9

14,5

14,9

14,8

:

Δανία

11,3

11,0

11,5

12,4

13,8

14,1

:

Ισπανία

12,4

14,3

17,2

22,0

24,2

24,9

:

Φινλανδία

:

12,1

12,7

14,2

14,6

14,8

:

Γαλλία

14,8

15,8

16,3

16,4

16,2

16,7

:

Ελλάδα

12,2

13,2

14,6

16,5

18,2

20,8

21,4

Ιρλανδία

12,7

12,6

13,7

17,6

21,7

23,4

24,9

Ιταλία

11,9

13,0

13,8

15,3

16,2

16,5

17,3

Ιαπωνία

13,7

14,5

15,1

16,2

16,2

16,0

:

Λουξεμβούργο

14,8

13,8

13,1

13,5

14,3

14,2

:

Ολλανδία

13,6

15,3

16,7

17,3

18,1

19,0

:

Πορτογαλία

:

12,3

13,1

15,6

16,6

17,0

:

Σουηδία

:

:

12,1

12,7

12,0

12,1

:

Μ. Βρετανία

11,5

11,9

12,9

16,7

19,1

19,8

20,6

ΗΠΑ

14,1

14,4

14,9

15,9

16,5

16,5

:


Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Eurostat.

Πίνακας 3. Ποσοστό κατά κεφαλήν δαπάνης Εστιατορίων και Ξενοδοχείων στη συνολική δαπάνη.

1970-1974

1975-1979

1980-1984

1985-1989

1990-1994

1995-1999

2000

Αυστρία

:

12,3

12,4

12,1

12,1

11,5

:

Βέλγιο

5,9

5,2

4,9

4,9

5,6

5,7

:

Γερμανία

:

:

6,3

6,4

5,9

5,2

:

Δανία

5,5

5,2

5,3

5,6

5,9

5,3

:

Ισπανία

:

:

:

:

:

18,7

:

Φινλανδία

:

6,1

6,6

7,3

7,4

7,2

:

Γαλλία

6,3

6,5

6,6

6,9

7,5

7,2

:

Ελλάδα

8,1

9,0

10,3

11,7

13,2

15,5

15,6

Ιρλανδία

7,4

7,1

7,8

10,3

13,8

14,9

14,6

Ιταλία

6,7

7,6

8,0

8,3

8,6

8,8

9,3

Ολλανδία

5,3

5,0

5,2

5,2

5,6

5,8

:

Πορτογαλία

:

8,4

8,8

9,0

9,0

8,7

:

Σουηδία

:

:

4,4

5,0

4,7

4,9

:

Μ. Βρετανία

4,5

4,7

4,9

6,2

7,0

7,4

7,6

ΗΠΑ

5,8

6,0

5,8

5,7

5,6

:

:


Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Eurostat.

Πίνακας 4. Ποσοστό κατά κεφαλήν δαπάνης Λοιπών Αγαθών και Υπηρεσιών στη συνολική δαπάνη.

1970-1974

1975-1979

1980-1984

1985-1989

1990-1994

1995-1999

2000

Αυστρία

:

5,9

6,2

6,7

7,3

7,8

:

Βέλγιο

8,5

9,0

9,7

10,6

11,2

11,7

:

Γερμανία

:

:

7,6

8,1

9,0

9,6

:

Δανία

5,8

5,7

6,2

6,8

7,9

8,8

:

Ισπανία

:

:

:

:

:

6,2

:

Φινλανδία

:

6,0

6,1

6,8

7,3

7,6

:

Γαλλία

8,4

9,3

9,7

9,5

8,8

9,5

:

Ελλάδα

4,1

4,2

4,3

4,8

5,0

5,3

5,8

Ιρλανδία

5,3

5,6

6,0

7,2

7,9

8,5

10,3

Ιταλία

5,2

5,5

5,7

7,0

7,6

7,7

8,0

Ολλανδία

8,3

10,3

11,5

12,1

12,4

13,2

:

Πορτογαλία

:

3,9

4,3

6,5

7,5

8,4

:

Σουηδία

:

:

7,7

7,7

7,4

7,2

:

Μ. Βρετανία

7,0

7,1

7,9

10,5

12,0

12,4

13,0

ΗΠΑ

8,3

8,4

9,0

10,2

10,9

:

:


Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Eurostat.


Η πραγματική κατά κεφαλήν καταναλωτική δαπάνη της ευρύτερης κατηγορίας έφτασε το 2000 τα 1.530 ecu/euro, δηλαδή τριπλασιάστηκε σε σχέση με τα επίπεδα του 1970. Η ίδια εξέλιξη διαπιστώνεται και στις δαπάνες που διοχετεύονται σε εστιατόρια και ξενοδοχεία, οι οποίες το 2000 ανήλθαν σε 1.110 ecu/euro κατά κεφαλήν. Καθ’ όλη την τριακονταετία παρατηρούνται ισχυρές ανοδικές τάσεις, που είναι ιδιαίτερα έντονες τις περιόδους 1975-1979 (με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής 8,7%) και 1995-1997 (5,9%). Ωστόσο η περίοδος 1998-2000 χαρακτηρίζεται από οριακή μείωση της πραγματικής κατά κεφαλήν καταναλωτικής δαπάνης. Γενικότερα το 70% των συνολικών δαπανών της κατηγορίας διάφορα αγαθά και υπηρεσίες καταλαμβάνεται από την υποκατηγορία των δαπανών σε εστιατόρια και ξενοδοχεία.

Οι σημαντικές εξελίξεις στον κλάδο του τουρισμού, με αιχμή του δόρατος την ανάπτυξη του ξενοδοχειακού κλάδου, σε συνδυασμό με την αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης για έτοιμο φαγητό (εστιατόρια) ως απόρροια της αλλαγής του καταναλωτικού προτύπου τα τελευταία χρόνια, προσδιορίζουν εν μέρει τη σημαντική αύξηση του καταναλωτικού μεριδίου των διαφόρων αγαθών και υπηρεσιών. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι στην Ελλάδα, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια, έχει αυξηθεί σημαντικά η τουριστική δραστηριότητα, πράγμα το οποίο οφείλεται και στη βελτίωση της ξενοδοχειακής υποδομής. Η ουσιαστική μεγέθυνση του ξενοδοχειακού κλάδου, που τοποθετείται χρονικά την τελευταία δεκαετία, τόσο ως προς την ποσότητα (αύξηση του αριθμού των μονάδων) όσο και ως προς την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχει, αποτέλεσε σημαντική αιτία για την αύξηση του μεριδίου καταναλωτικής δαπάνης.

Στις δαπάνες για εστιατόρια και ξενοδοχεία περιλαμβάνονται εκτός των άλλων και οι δαπάνες των καταναλωτών για έτοιμο φαγητό. Πρέπει να τονιστεί ότι ιδιαίτερα κατά τα τελευταία έτη πολλές επιχειρήσεις τροφίμων δραστηριοποιούνται και στο χώρο της τροφοδοσίας (catering). Αυτό το επιχειρησιακό περιβάλλον, που έχει διαμορφωθεί τελευταία στην ελληνική αγορά και αναπτύσσεται με ραγδαίο ρυθμό, προσθέτει νέες δραστηριότητες στο χώρο του έτοιμου φαγητού, με ευοίωνες προοπτικές για τα προσεχή χρόνια. Επιπλέον η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου σε συνδυασμό με την εφαρμογή διαρθρωτικών προγραμμάτων απασχόλησης έχουν δημιουργήσει μία πολλά υποσχόμενη αγορά που έχει ταχύτατους ρυθμούς ανάπτυξης και επιδιώκει να εξάγει τεχνογνωσία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι παραπάνω παράγοντες έχουν οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του μεριδίου της κατηγορίας του έτοιμου φαγητού και κατά συνέπεια σε αλλαγή του καταναλωτικού προτύπου. Η αυξημένη συμμετοχή της συγκεκριμένης υποκατηγορίας δικαιολογεί εν μέρει την άνοδο της δαπάνης των λοιπών αγαθών και υπηρεσιών και σε ένα μεγάλο βαθμό την παράλληλη πτωτική πορεία που ακολουθεί, όπως τονίστηκε και προηγουμένως, το ποσοστό της κατά κεφαλήν καταναλωτικής δαπάνης των ειδών διατροφής εντός οικίας.