Ο πρόεδρος και γενικός διευθυντής του ομίλου Carrefour, μετά τα τραγικά γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου, πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να είναι ο μεγάλος διαμεσολαβητής για έναν παγκόσμιο διάλογο ανάμεσα σε πλούσιες και φτωχές χώρες.

Πρόεδρος του δεύτερου σε μέγεθος στον κόσμο λιανεμπορικού ομίλου, ο κ. Ντανιέλ Μπερνάρντ, έχει άμεση και βαθιά γνώση του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης. Κατά συνέπεια, μία συνομιλία μαζί του μόνον ενδιαφέρουσα μπορεί να είναι.

“σελφ-σέρβις”: Κύριε πρόεδρε, μετά τα τραγικά γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου και τους βομβαρδισμούς στο Αφγανιστάν, ποιες θα είναι κατά την γνώμη σας οι γεωπολιτικές και οι διεθνείς οικονομικές επιπτώσεις;

Ντανιέλ Μπερνάρντ.: Τα γεγονότα στα οποία αναφέρεστε αποτελούν τραγωδία για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Το να σκοτώνει κάποιος 7.000 ανθρώπους στο όνομα του Θεού και στην συνέχεια να ευχαριστεί τον Θεό γι αυτό το έγκλημα είναι κάτι που ξεπερνά τα όρια της αντίληψής μου. Όποια και αν είναι η θρησκεία των φανατικών θεωρώ ότι η τρομοκρατία αποτελεί το απόλυτο κακό. Αυτή η νεοφανής βαρβαρότητα ανοίγει μπροστά στα μάτια μας μιαν άβυσσο ερωτημάτων για το μέλλον της συνύπαρξης των πολιτισμών κι αυτό είναι ένα φαινόμενο που, ως τέτοιο, χρειάζεται προσεκτική και σε βάθος ανάλυση.

Το τέλος των ψευδαισθήσεων

“σελφ-σέρβις”: Κατά την άποψή σας, πάμε για μια μακράς διαρκείας αντιπαράθεση της Δύσης με το Ισλάμ; Ή μήπως πρόκειται για μια μελετημένη αντίδραση των φανατικών καιροσκόπων κατά της παγκοσμιοποίησης και των δυτικών αξιών;

Ντ. Μπ.: Θα ξεκινήσω από το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας. Πιστεύω ότι η 11η Σεπτεμβρίου έβαλε τέλος σε μια ψευδαίσθηση. Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, πιστέψαμε ότι ο κόσμος θα έμπαινε σε μακρά φάση ειρήνης και νομίσαμε ότι η λογική θα πρυτάνευε σε όλα τα επίπεδα. Αυτές οι δύο εκτιμήσεις μας αποδείχθηκαν λάθος. Ήταν αδιανόητο να καθιερωθεί το δυτικό πρότυπο παγκοσμίως, στο μέτρο που άφηνε στο περιθώριο τον μισό πληθυσμό του πλανήτη μας. Ήταν μάταιο να γίνεται λόγος για ανθρώπινες αξίες, όταν αυτές δεν συνοδεύονται και από την απαραίτητη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Σήμερα, λοιπόν, οδεύουμε προς μια νέα μορφή διπολισμού κι αντιθέσεων: του Νότου κατά του Βορρά κι όχι του Ισλάμ κατά της Δύσης. Επίσης, υποτιμήσαμε και τις περιφερειακές συγκρούσεις, όπως αυτές στη Μέση Ανατολή και στην Γιουγκοσλαβία, οι οποίες πυροδότησαν με την σειρά τους φαινόμενα βαρβαρότητας. Κατά συνέπεια, αν θέλουμε να αποφύγουμε νέες τραγωδίες, πρέπει το ταχύτερο δυνατό να επαναθεωρήσουμε το θεσμικό περιβάλλον του παγκοσμίου διαλόγου που, ως γνωστόν, δημιουργήθηκε μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και που, κατά την γνώμη μου, είναι πια ξεπερασμένο. Είναι επείγον να γεφυρωθεί το χάσμα που υπάρχει μεταξύ Βορρά και Νότου μέσα από έναν νέο και ειλικρινή διάλογο.

“σελφ-σέρβις”: Ποιος θα μπορούσε να αναλάβει αυτή την πρωτοβουλία; Ο ΟΗΕ ή κάποιος νέος οργανισμός;

Ντ. Μπ.: Εδώ παρουσιάζεται η μεγάλη ευκαιρία για την Ευρώπη. Οι Ευρωπαίοι, εμείς δηλαδή, στην διάρκεια του πολέμου γνωρίσαμε την βαρβαρότητα και το ολοκαύτωμα. Ενώ καταστραφήκαμε από το μίσος, καταφέραμε να ανοικοδομήσουμε μια Ευρώπη ελευθερίας, σεβασμού του "άλλου" και κοινωνικής προόδου. Αυτές οι αξίες πάνω στις οποίες στηρίζεται το σημερινό ευρωπαϊκό οικοδόμημα δεν πρέπει να απεμποληθούν. Είναι μέρος της ζωής μας και μπορούν να γίνουν πρότυπο προς μίμηση ευρύτερα.

“σελφ-σέρβις”: Όμως, μια παρόμοια παρέμβαση, κύριε πρόεδρε, δεν προϋποθέτει την πολιτική ένωση της Ευρώπης;

Ντ. Μπ.: Ασφαλώς. Σήμερα είναι η πιο κατάλληλη στιγμή. Η πολιτική Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει. Οι αξίες στις οποίες πιστεύουμε εμείς οι Ευρωπαίοι δεν είναι μόνο "δυτικές", έχουν οικουμενικό χαρακτήρα. Είναι κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας. Είναι το κοινό βάθρο που μας επιτρέπει να σεβόμαστε την διαφορετικότητα κάθε κουλτούρας. Καμία αξία δεν επιβάλλεται δια της βίας, αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Η ώρα της αφύπνισης ια την Ευρώπη έφθασε. Μπορεί ταυτόχρονα να γίνει η ατμομηχανή της διεθνούς οικονομίας και συντελεστής της πολιτικής ομαλότητας.

Χρειαζόμαστε μια παγκόσμια μεσαία τάξη

“σελφ-σέρβις”: Στο άμεσο μέλλον, ποιες προοπτικές βλέπετε για το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης;

Ντ. Μπ.: Η παγκοσμιοποίηση, σε αντίθεση με τα όσα λένε ορισμένοι, δεν είναι ιδεολογία. Αποτελεί μια πραγματικότητα, συνυφασμένη με τον άνθρωπο και την φύση του. Ο κόσμος μας είναι κοσμοπολίτικος. Τα προϊόντα πλέον κυκλοφορούν ελεύθερα σε όλο τον πλανήτη, πράγμα που ήταν ζητούμενο εδώ και 300 χρόνια. Απ' αυτή την άποψη ο καθένας στην καθημερινή του ζωή είναι συντελεστής της παγκοσμιοποίησης. Όμως, η πραγματικότητα αυτή δεν πρέπει να εκφυλιστεί, δεν πρέπει να μετεξελιχθεί σε μια ιδιόμορφη αποικιοκρατία, είναι απαραίτητο να αποτελέσει ένα παιχνίδι με θετικό αποτέλεσμα για όλους. Η παγκοσμιοποίηση πρέπει να δώσει την ευκαιρία στις αναδυόμενες χώρες να δημιουργήσουν μια τέτοια μεσαία τάξη, ώστε να μπορέσουν να απογειωθούν. Εκείνο που χρειάζεται, λοιπόν, είναι μια παγκόσμια μεσαία τάξη. Σε κάθε χώρα, η μεσαία τάξη, παίρνοντας το μέλλον στα χέρια της, θα βοηθήσει στο να προωθηθούν τα δικαιώματα των πολιτών και να βελτιωθεί η οικονομική τους κατάσταση.

“σελφ-σέρβις”: Πιστεύετε ότι, αυτή η μεσαία τάξη για την οποία κάνετε λόγο, εμφορείται από τις αξίες που αναφέρατε; Δεν είναι κυρίως νεοπλουτίστικη και καταναλωτική;

Ντ. Μπ.: Στην Ευρώπη, ιστορικά, η μεσαία τάξη έπαιξε πολύ σοβαρό κοινωνικό και πολιτικό ρόλο. Υπήρξε ο ιμάντας για την βελτίωση της εκπαίδευσης, ήταν αυτή που οδήγησε στην ριζική καταπολέμηση του αναλφαβητισμού κλπ. Πέρα από τις εκδηλώσεις του νεοπλουτισμού και του άκριτου καταναλωτισμού, η μεσαία τάξη παίζει σταθεροποιητικό κοινωνικό ρόλο και, βέβαια, γνωρίζει πώς να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη. Δεν αναφέρομαι βέβαια σε μία ομοιογενή παγκόσμια μεσαία τάξη. Κάθε χώρα εννοείται πως είτε έχει είτε θα σχηματίσει την δική της μεσαία ραχοκοκαλιά, συναφή με την κουλτούρα της.

Σεβόμαστε τη διαφορετικότητα κάθε κουλτούρας

“σελφ-σέρβις”: Σε ποιον βαθμό ο όμιλος Carrefour εφαρμόζει τις αρχές που διατυπώσατε; Ποιες είναι οι αξίες σας;

Ντ. Μπ.: Είμαστε μια παγκόσμια επιχείρηση και πάγια αρχή μας είναι να μην επιβάλλουμε σε καμία περιοχή ένα συγκεκριμένο μοντέλο. Σεβόμαστε όλες τις κουλτούρες και τις ατομικές ελευθερίες. Στην Ταϋλάνδη, λόγου χάρη, σε συνεννόηση με τις αρχές, διατηρούμε σε κάθε κατάστημά μας “Οίκους του Πνεύματος”, όπως αυτοί προβλέπονται από την βουδιστική παράδοση. Στην Μαλαισία ήλθαμε σε συμφωνία με τις θρησκευτικές αρχές και στα τμήματα κρεοπωλείου των καταστημάτων μας εκδηλώνεται ο σεβασμός στην αρχή του “χαλλάλ” και του “μη χαλλάλ”. Επίσης, έχουμε έναν δικό μας ηθικό κώδικα, που μας απαγορεύει να πουλάμε όπλα, πορνογραφικές κασέτες και, γενικά, είδη που κατά την γνώμη μας δεν προάγουν την κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη. Στην Αφρική εφαρμόζουμε προγράμματα εκπαίδευσης των παιδιών, με στόχο την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού. Στην Ευρώπη δίνουμε πραγματική μάχη κατά του κοινωνικού αποκλεισμού και, από την άποψη αυτή, είναι γνωστός ο ρόλος του Διεθνούς Ιδρύματος Carrefour. Σας υπενθυμίζω, επίσης, ότι είμαστε μία από τις ελάχιστες επιχειρήσεις στον κόσμο που είναι επίσημος εταίρος της Unesco.

Βραχυπρόθεσμα η κρίση θα είναι βίαιη

“σελφ-σέρβις”: Πολλοί παρατηρητές αναφέρουν ότι μπήκαμε σε μια περίοδο αγνώστου διαρκείας, η οποία θα χαρακτηρίζεται από μειωμένη κατανάλωση. Πόσο συμμερίζεστε την εκτίμηση αυτή;

Ντ. Μπ.: Από μακροοικονομική άποψη, πριν την τρομοκρατική επίθεση κατά των ΗΠΑ, είχαμε ήδη μπει σε φάση επιβράδυνσης. Δεν υπήρχε πλέον μια οικονομία-ατμομηχανή των διεθνών οικονομικών εξελίξεων. Οι ΗΠΑ είχαν λαχανιάσει και η Ευρώπη με την Ιαπωνία δεν μπορούσαν να παίξουν ένα τέτοιο ρόλο. Μόνη της η κατανάλωση "τραβούσε" την οικονομία. Βραχυπρόθεσμα, λοιπόν, ο κίνδυνος του φαινομένου της ύφεσης είναι πραγματικός. Ωστόσο, η ακαριαία αντίδραση των ΗΠΑ, με την μείωση των επιτοκίων και την οικονομική ένεση κάποιων δισεκατομμυρίων δολαρίων, θα επιτρέψει κατά την γνώμη μου μία γρήγορη ανάκαμψη. Άμεσα, όμως, φοβούμαι ότι η κρίση θα είναι βίαιη.Στον όμιλο Carrefour, πάντως, διατηρούμε την αισιοδοξία μας. Είμαστε κατά 80% Ευρωπαίοι και ο τζίρος μας, σε ποσοστό 76%, προέρχεται από τα είδη διατροφής. Συνεπώς, αν λάβουμε υπ όψιν μας ότι οι άνθρωποι, ακόμα και σε περιόδους κρίσης, καταναλώνουν είδη διατροφής, τότε δεν μας φοβίζει πολύ η όντως δύσκολη σημερινή περίοδος. Έτσι, για το 2001, σε σύγκριση με το 2000, περιμένουμε συνολικά αύξηση του τζίρου μας κατά 8%.