Στη νεότερη Ελλάδα η επιχειρηματική χορηγία εμφανίστηκε περίπου στα τέλη της δεκαετίας του ’80, ωστόσο η πραγματική άνθησή της έχει συντελεστεί κυρίως μετά το 1995. Αυτό συνέβη διότι –παρά τη σοβαρή καθυστέρηση– όλο και περισσότερες επιχειρήσεις συνειδητοποιούν πλέον την τεράστια επικοινωνιακή και στρατηγική της σημασία μέσα στο «παγκόσμιο πλανητικό χωριό». Στο πλαίσιο αυτό η διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων του 2004 αποτελεί μία θαυμάσια ευκαιρία για την ανάπτυξη χορηγικών δραστηριοτήτων με εξασφαλισμένη την παγκόσμια προβολή.

Πραγματική άνθηση της χορηγικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων συντελείται στη χώρα μας μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’90, οπότε αρκετές από τις ελληνικές επιχειρήσεις άρχισαν να αναπτύσσουν αξιόλογη δραστηριότητα σε συνεργασία με φορείς που επιτελούν σημαντικότατο πολιτιστικό ή κοινωνικό έργο.

Από το χθες στο σήμερα

Χορηγία [αρχ.] 1. ΙΣΤ. μία από τις λειτουργίες στην αρχαία Αθήνα· η υποχρέωση πλούσιου πολίτη να καταβάλει τα έξοδα του χορού για το ανέβασμα δράματος στη γιορτή των Μεγάλων Διονυσίων (Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Γ. Μπαμπινιώτη).

Σύμφωνα με τις πηγές, η χρηματοδότηση αυτή είχε θεσμοθετηθεί και παρεχόταν μέσω της φορολογίας. Συγκεκριμένα, ο νόμος υποχρέωνε τους 120 πιο εύπορους πολίτες των 10 φυλών της Αθήνας να αναλαμβάνουν όλα τα έξοδα κοινωνικών, αθλητικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων. Ο χορηγός έχαιρε μεγάλου σεβασμού και θεωρείτο «ιερό» πρόσωπο καθ’ όλη τη διάρκεια της χορηγίας. Η χορηγία αποτελούσε τιμή για τους αρίστους των πολιτών και για τον λόγο αυτό αναπτυσσόταν μεταξύ τους άμιλλα, για το ποιος θα αναλάμβανε τη χρηματοδότηση των πιο σημαντικών έργων. Αρχής γενομένης από την πόλη των Αθηνών, ο χορηγικός θεσμός έγινε ευρύτερα γνωστός και αποδεκτός και υιοθετήθηκε στη συνέχεια και από τις άλλες ελληνικές πόλεις.

Στη νεότερη Ελλάδα η επιχειρηματική χορηγία εμφανίστηκε περίπου στα τέλη της δεκαετίας του ’80, ωστόσο η πραγματική άνθησή της έχει συντελεστεί κυρίως μετά το 1995. Αυτό συνέβη διότι –παρά τη σοβαρή καθυστέρηση– όλο και περισσότερες επιχειρήσεις συνειδητοποιούν πλέον την τεράστια επικοινωνιακή και στρατηγική της σημασία μέσα στο «παγκόσμιο πλανητικό χωριό». Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων του 2004 αποτελεί μία θαυμάσια ευκαιρία για την ανάπτυξη χορηγικών δραστηριοτήτων με εξασφαλισμένη την παγκόσμια προβολή. Άνοιξε νέους ορίζοντες στις ελληνικές επιχειρήσεις και τις έφερε μπροστά στην πρόκληση να διαδραματίσουν έναν ενεργό ρόλο μέσω της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Ήδη αρκετές από τις ελληνικές επιχειρήσεις έχουν αναπτύξει αξιόλογη χορηγική δραστηριότητα σε συνεργασία με οργανώσεις και φορείς που επιτελούν σημαντικότατο ανθρωπιστικό ή κοινωνικό έργο, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι δράσεις που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος.

Το κοινωνικό προφίλ των μεγάλων επιχειρήσεων

Εάν θέλουμε να προσδιορίσουμε κάποια σημεία που χαρακτηρίζουν τον σημερινό θεσμό της χορηγίας, θα πρέπει να τονίσουμε από την αρχή ότι αυτός έχει ενταχθεί πλήρως στο σύγχρονο μάρκετινγκ και όπως είναι φυσικό, υπακούει στους κανόνες του. Συνεπώς η χορηγία δεν είναι ούτε δωρεά ούτε ευεργεσία ούτε επιχορήγηση, παρά το γεγονός ότι παράγει κοινωνικά αποτελέσματα. Το «κέρδος» μιας χορηγού εταιρείας είναι το κτίσιμο ή η βελτίωση της εικόνας της, δηλαδή η προβολή του κοινωνικά ευαίσθητου προφίλ της. Επίσης η χορηγία προϋποθέτει μεταφορά πόρων από τον ιδιωτικό στον δημόσιο τομέα και συνήθως συμπληρώνει ή υποκαθιστά την κρατική μέριμνα. Όσον αφορά στον σημερινό θεσμό της χορηγίας, είναι παραδεκτό ότι η σχέση χορηγού και χορηγούμενου οφείλει να διατηρείται σε ένα καλό επίπεδο συνεργασίας και αλληλοσεβασμού. Έτσι υλοποιείται ο ρόλος της χορηγίας ως κοινωνική προσφορά από τη χορηγό εταιρεία.

ΚΑΡΦΟΥΡ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΚΑΡΦΟΥΡ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης που της αντιστοιχεί, συμμετέχει ενεργά στα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά θέματα με αξιόλογες χορηγικές δράσεις.

Τον Μάρτιο του 2002 υπήρξε χορηγός της έκθεσης «Το λυκόφως του Βυζαντίου» στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη.

Ως «Χρυσός Χορηγός» ενίσχυσε τους Special Olympics που οργανώθηκαν στην Αθήνα τον Απρίλιο του 2002 υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας και του προέδρου της Βουλής.

Συμμετείχε ως «Χρυσός Χορηγός» στο 1ο Φόρουμ για την Απασχόληση και την Επιχειρηματικότητα, που διοργανώθηκε τον Φεβρουάριο του 2003 υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων και της Γαλλικής Πρεσβείας, με συμμετοχή πολλών επιχειρήσεων από διαφορετικούς τομείς.

Τέλος, ως μέλος της τοπικής κοινωνίας, η εταιρεία συμβάλλει και υποστηρίζει τη διοργάνωση πολιτιστικών και χορηγικών εκδηλώσεων.


ΑΤΛΑΝΤΙΚ ΑΕ

Η επιλογή των χορηγιών στις οποίες συμμετέχει η ΑΤΛΑΝΤΙΚ γίνεται με κριτήριο όχι την κοινωνική προβολή της, αλλά το πόσο σημαντική κρίνεται η χορηγία για την κάλυψη πραγματικών αναγκών. Έτσι υπάρχουν χορηγίες οι οποίες, με επιλογή της εταιρείας, δεν προβάλλονται, επειδή γίνονται με μοναδικό κριτήριο την ανθρωπιστική τους διάσταση. Ιδιαίτερα διακριτική είναι η δραστηριότητα της ΑΤΛΑΝΤΙΚ στον τομέα της κοινωνικής προσφοράς, είτε αυτή αφορά πολιτιστικά θέματα είτε αιτήματα φιλανθρωπικού περιεχομένου (ενίσχυση ιδρυμάτων που φιλοξενούν παιδιά, αναστήλωση μοναστηριών, ενίσχυση εκκλησιαστικών ενοριών, αλλά και μεμονωμένων οικογενειών).

Σύμφωνα με τους υπεύθυνους του ομίλου, το κόστος των χορηγιών είναι ένα κονδύλι σημαντικό που ποτέ δεν θα ήθελε να μπει στην λογική του να το «διαφημίσει», να το προβάλει προς τα έξω. Δεν επιδιώκει να φέρει κόσμο στα καταστήματά της από την προβολή των χορηγικών δραστηριοτήτων της, αλλά αποσκοπεί κυρίως να στείλει το μήνυμα ότι οι επιχειρήσεις δεν έχουν χάσει το ανθρώπινο πρόσωπό τους.

ΜΕΤΡΟ ΑΕΒΕ

Το κοινωνικό προφίλ της ΜΕΤΡΟ αφορά κυρίως δραστηριότητες που έχουν στο επίκεντρό τους την ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών. Έτσι επιλέγει δράσεις οι οποίες γίνονται σε συνεργασία με τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και τους κοινωφελείς οργανισμούς. Έντονη είναι η παρουσία της σε περιπτώσεις έκτακτων αναγκών, όπως θεομηνίες ή σεισμοί. Στον καταστροφικό σεισμό του 1999, που έπληξε ιδιαίτερα τις βορειοδυτικές συνοικίες, η εταιρεία προσέφερε χιλιάδες δωροεπιταγές στις σεισμοπαθείς οικογένειες, συμβάλλοντας έτσι στην ανακούφιση ενός σημαντικού προβλήματος των ανθρώπων που επλήγησαν. Η ΜΕΤΡΟ επιλέγει με ιδιαίτερη προσοχή τις χορηγικές της δραστηριότητες και βασικό της κριτήριο αποτελεί σε κάθε περίπτωση η ανθρωπιστική διάσταση της δράσης που αναλαμβάνει.


ΕΛΑΪΣ ΑΕ

Έχουμε περάσει πλέον σε μια εποχή όπου ο καταναλωτής ζητάει από μία επιχείρηση να τον αντιμετωπίζει όχι μόνο ως καταναλωτή, αλλά και ως πολίτη που ενδιαφέρεται για την ποιότητα της ζωής του και για το περιβάλλον του, φυσικό ή κοινωνικό. Η ΕΛΑΪΣ, αναγνωρίζοντας αυτή τη διττή υπόσταση του καταναλωτή-πολίτη, έχει εστιάσει την κοινωνική της πολιτική σε δύο άξονες: α) σε θέματα εκπαίδευσης και πολιτιστικής κληρονομιάς και β) στην αναβάθμιση της περιοχής του Νέου Φαλήρου, της περιοχής δηλαδή όπου λειτουργεί και αναπτύσσεται.

Τα τρία σημαντικότερα έργα που αποτελούν πλέον σημείο αναφοράς της επιχείρησης είναι:

  • Το Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο ΕΛΑΪΣ, το οποίο αποτελεί πλέον στέκι πολιτισμού, αφού έχει συνεργαστεί μέχρι σήμερα με περισσότερους από 50 επιστημονικούς, πανεπιστημιακούς, πολιτιστικούς, δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και αποτελεί μία σπάνια προσφορά στην οικονομική και ιστορική έρευνα του τόπου μας.
  • Η αναπαλαίωση ενός νεοκλασικού κτηρίου στον χώρο του εργοστασίου και η μετατροπή του σε εκπαιδευτικό κέντρο, καθώς και η αναστήλωση και συντήρηση των κεραμικών που βρίσκονται στη μάντρα του εργοστασίου της ΕΛΑΪΣ και αποτελούν κοσμήματα πολιτιστικής κληρονομιάς.
  • Η 28χρονη συνεργασία με το Οικονομικό Πανεπιστήμιο του Πειραιά. Παράλληλα από το 1988 η εταιρεία συνεργάζεται με το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο και αναπτύσσει εκπαιδευτικά προγράμματα με θέμα το λάδι και την ελιά.

COCA COLA ΤΡΙΑ ΕΨΙΛΟΝ

Η COCA COLA ΤΡΙΑ ΕΨΙΛΟΝ υποστηρίζει εδώ και αρκετά χρόνια σημαντικές πρωτοβουλίες στον τομέα της τέχνης, του πολιτισμού, της προστασίας του περιβάλλοντος, εστιάζοντας σε δράσεις που προάγουν τις διάφορες πτυχές του επιπέδου διαβίωσης. Η εταιρεία υιοθετεί την ανάπτυξη δράσεων κοινωνικής ευθύνης που ενισχύουν την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των κοινωνιών στις οποίες έχει παρουσία. Έτσι μετέχει ενεργά σε διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες σε όσες περιοχές δραστηριοποιείται και υποστηρίζει ενέργειες που έχουν ως στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα με σημαντικές κοινωνικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές προεκτάσεις.

Βασικό κριτήριο για την επιλογή της όποιας χορηγικής δραστηριότητας είναι η αναγκαιότητα που παρουσιάζει η υλοποίησή της για την τοπική κοινωνία ή για την ελληνική κοινωνία γενικότερα. Παράλληλα όμως η χορηγική δράση που επιλέγεται πρέπει να βρίσκεται σε συμφωνία και με τους γενικότερους επιχειρηματικούς στόχους της επιχείρησης. Όπως μας επεσήμαναν οι υπεύθυνοι της εταιρείας, δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ξεχωριστό κόστος επένδυσης που θα αφορά όλες τις δραστηριότητες κοινωνικής ευθύνης, επειδή αρκετές δαπάνες είναι ενταγμένες μέσα στην καθημερινή επιχειρηματική λειτουργία της εταιρείας. Έτσι, για παράδειγμα, στον τομέα της κοινωνικής προσφοράς εντάσσονται μεν οι άμεσες χορηγίες και δωρεές, όπου μπορεί κανείς να υπολογίσει το κόστος της επένδυσης, υπάρχει όμως και η συνεισφορά σε έργα υποδομής των τοπικών κοινωνιών, τα οποία εκτελούνται με ίδια μέσα της εταιρείας.

ΔΕΛΤΑ ΑΕ

Είναι ενθαρρυντικό ότι η ανάπτυξη πρωτοβουλιών κοινωνικής ευθύνης αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι των δραστηριοτήτων των εταιρειών και αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη δυναμική, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Μέσα στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται οι πολιτιστικές και χορηγικές δραστηριότητες που έχει αναλάβει η ΔΕΛΤΑ με έμφαση τα τελευταία χρόνια στη βόρεια Ελλάδα και στο παιδί.

Συγκεκριμένα, στις αρχές του 2002 εγκαινιάστηκε από τη ΔΕΛΤΑ χορηγικό πρόγραμμα σε συνεργασία με την αντιδημαρχία κοινωνικής πολιτικής του Δήμου Θεσσαλονίκης, η οποία περιλάμβανε μεταξύ άλλων τη διανομή ενημερωτικού βιβλίου για τη σημασία της υγιεινής διατροφής στα παιδιά των δημοτικών σταθμών της πόλης. Η ενέργεια αυτή συνοδεύτηκε από σειρά ψυχαγωγικών εκδηλώσεων και την προσφορά δώρων και ολοκληρώθηκε με τη δωρεάν διανομή γάλακτος σε όλους τους δημοτικούς παιδικούς σταθμούς καθ’ όλη τη διάρκεια του τρέχοντος σχολικού έτους. Στο πλαίσιο του χορηγικού προγράμματος που αφορά την ίδια περιοχή εντάσσεται η διοργάνωση επιστημονικής ημερίδας με θέμα «Υγιεινή διατροφή και Αντιμετώπιση της παχυσαρκίας» τον Μάιο του 2002, της ημερίδας με θέμα «H υγεία των παιδιών μας ξεκινά από τη σωστή διατροφή τους» σε συνεργασία με την Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία, καθώς επίσης και η χορηγία του φεστιβάλ ατόμων με ειδικές ανάγκες τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Παράλληλα η εταιρεία ξεκίνησε μία ιδιαίτερα σημαντική συνεργασία με τη ΧΑΝΘ, ενώ η προσφορά της επεκτείνεται και στον τομέα των πολιτιστικών εκδηλώσεων.

ΦΑΓΕ ΑΕ

Χορηγική δραστηριότητα μεγάλης εμβέλειας έχει αναπτύξει και η ΦΑΓΕ, η οποία πέρα από το κοινωνικό της έργο, έχει υλοποιήσει και προγράμματα που αφορούν στα παιδιά και στον υγιεινό τρόπο ζωής. Πρόσφατα βραβεύτηκε για το πρόγραμμά της «Παιδί και Διατροφή», μέσα από το οποίο έχουν ήδη εκπαιδευτεί 55.000 Ελληνόπουλα στην υγιεινή διατροφή. Αξιοσημείωτες είναι οι δραστηριότητες της εταιρείας στον αθλητικό τομέα, όπου εκτός από τις επιμέρους χορηγίες αξίζει να σημειωθούν η Χρυσή Χορηγία κατά τη διεκδίκηση της ανάληψης της Ολυμπιάδας του 2004 και βέβαια το γεγονός ότι είναι Μέγας Χορηγός Αθήνα 2004.

Η επιλογή των χορηγικών δραστηριοτήτων καθορίζεται από τη στρατηγική της, που διαμορφώνεται με βάση τις κοινωνικές ανάγκες. Η ΦΑΓΕ ήταν η πρώτη εταιρεία που τιμήθηκε το 1997 με το βραβείο κοινωνικής προσφοράς από το ΕΒΕΑ, ενώ το 2001 τιμήθηκε με 2 Αριστεία Κοινωνικής Προσφοράς από τον Σύνδεσμο Διαφημιζομένων Ελλάδος. Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι η ΦΑΓΕ, σύμφωνα με τα στοιχεία πρόσφατης έρευνας που πραγματοποίησε εταιρεία διαχείρισης φήμης, βρίσκεται για δεύτερη χρονιά μέσα στην πρώτη δεκάδα των εταιρειών με την καλύτερη φήμη.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΦΑΓΕ, για το πρόγραμμα «Παιδί και διατροφή» η συνολική επένδυση θα ξεπεράσει τα 1,2 εκατ. ευρώ, ενώ για τη χορηγία των Ολυμπιακών Αγώνων 2004 θα ανέλθει σε περισσότερα από 9,3 εκατ. ευρώ.

ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ

Η φιλοσοφία που διέπει την ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ ήταν ανέκαθεν η προσπάθεια στήριξης και ενίσχυσης του πολιτισμού και του αθλητισμού. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εντάχθηκε και η προσπάθειά της να διεκδικήσει τη σημαντικότερη των χορηγιών, με αποτέλεσμα να αναδειχθεί τελικά Μέγας Χορηγός των Ολυμπιακών Αγώνων 2004 (Heineken). Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι εκδηλώσεις της, είτε αφορούν τον κινηματογράφο είτε τη μουσική είτε την τέχνη ή ακόμη και το τένις, τραβούν πάντοτε επάνω τους τον φακό της δημοσιότητας. Ήδη το 1992 η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ δημιούργησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα έναν θεσμό για τα εικαστικά δρώμενα με την προκήρυξη διαγωνισμού μεταξύ των φοιτητών της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας και Θεσσαλονίκης με θέμα «Heineken art». Επίσης, ένα πολύ σημαντικό γεγονός στην ιστορία της εταιρείας είναι και η σύνδεση της μάρκας Amstel με το Champions League, την κορυφαία διοργάνωση του ποδοσφαίρου στην Ευρώπη.


ΟΜΙΛΟΣ ΜΠΟΥΤΑΡΗ

Στην κοινωνική δραστηριότητα πολλών επιχειρήσεων περιλαμβάνονται χορηγίες στον αθλητικό, πολιτιστικό και κοινωνικό τομέα, καθώς επίσης και πολλές ανθρωπιστικές δραστηριότητες με αφορμή καταστάσεις κρίσεων (σεισμοί, οικολογικές καταστροφές κ.ά.) ή διάφορες κοινωνικές ανάγκες. Στο πλαίσιο αυτό ο ΟΜΙΛΟΣ ΜΠΟΥΤΑΡΗ, που ανήκει στις πρώτες εταιρείες οι οποίες ανταποκρίθηκαν στην αναβίωση του θεσμού των χορηγιών, έχει παρουσιάσει ιδιαίτερα σημαντική δραστηριότητα. Την τελευταία δεκαπενταετία έχει πραγματοποιήσει πληθώρα χορηγικών προγραμμάτων.

Στον χώρο των εικαστικών τεχνών: χορηγός Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και ελληνικής συμμετοχής στην Biennale.

Στον χώρο της εκπαίδευσης: Πανεπιστήμιο Alba, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ερευνητικό Κέντρο Δημόκριτος.

Στη διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς: Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου Αίμου.

Στον χώρο της υγείας: Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, Ερυθρός Σταυρός, Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών, Special Olympics, ΕΛΕΠΑΠ.

Στον ΟΜΙΛΟ ΜΠΟΥΤΑΡΗ έχει απονεμηθεί χορηγικό βραβείο ΟΜΕΠΟ το 1992 και το 1994 για την προστασία του περιβάλλοντος. Ο όμιλος έχει υποστηρίξει περιβαλλοντικές οργανώσεις και συλλόγους, όπως το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο, τον Ελληνικό Ορειβατικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης και την Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή. Παράλληλα έχει αναπτύξει σημαντικά προγράμματα οικολογικού περιεχομένου καθώς και άλλα στον χώρο του αθλητισμού.

Ο ΟΜΙΛΟΣ ΜΠΟΥΤΑΡΗ δέχεται κάθε χρόνο πολλές προτάσεις για χορηγίες. Η επιλογή γίνεται ανάλογα με τη φιλοσοφία της επιχείρησης και τη χορηγική στρατηγική του κάθε έτους. Σημαντικοί παράγοντες για την επιλογή μιας χορηγίας είναι η ένταξή της στο χορηγικό πλαίσιο της εταιρείας και η ανταποδοτικότητα σε σχέση με το κόστος της, το οποίο διαφέρει από έτος σε έτος και είναι ανάλογο με την επικοινωνιακή πολιτική και τους ιδιαίτερους στόχους της.

Η δυναμική των χορηγικών δραστηριοτήτων

Από τη στιγμή που ο θεσμός της χορηγίας είναι ενταγμένος στο σύγχρονο μάρκετινγκ, θεωρείται αυτονόητο πως η ανάδειξη του κοινωνικού προφίλ μιας εταιρείας ενισχύει σημαντικά την εταιρική της εικόνα και έχει αναμφισβήτητα άμεσο αντίκτυπο στην εμπορική της δυναμική. Τα ποιοτικά προϊόντα και οι υπηρεσίες μιας εταιρείας σε συνδυασμό με ένα προσεκτικά επιλεγμένο και αποτελεσματικό πρόγραμμα κοινωνικής δραστηριότητας ενισχύουν την ταυτότητά της με θετικά αποτελέσματα σε όλους τους τομείς. Συνεπώς η εικόνα που διαμορφώνουν συνολικά οι καταναλωτές τόσο για μια επιχείρηση όσο και για τα προϊόντα της συντελεί αποφασιστικά στην εδραίωσή της και στην περαιτέρω ανάπτυξή της.