ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ : ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΩΝ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΤΟ 2004

Το 2004 δεν ήταν μια "καλή χρονιά" για τα σούπερ μάρκετ. Για παράδειγμα, οι δέκα επικεφαλής αλυσίδες του κλάδου, αν και πέτυχαν μια αύξηση πωλήσεων 9,82% σε σχέση με το 2003, υψηλότερη κατά 1,67% από τον μέσο όρο του κλάδου, τα καθαρά κέρδη τους παρουσίασαν πτώση κατά 9,36%, έναντι μέσης πτώσης συνολικά για τον κλάδο κατά 12,76%. Οι δείκτες των οικονομικών αποτελεσμάτων του 2004 διαψεύδουν όσους είδαν στη βραχύβια αύξηση των καθαρών κερδών το 2003 την "απογείωση των αποδόσεων του κλάδου"...

Το 2004 τα κυριότερα οικονομικά μεγέθη του κλάδου των σούπερ μάρκετ παρουσίασαν δυσμενή εξέλιξη. Ο κλάδος κινήθηκε εν μέσω γεγονότων και εξελίξεων, τα οποία δεν ευνόησαν τη συνέχιση της αναπτυξιακής πορείας που δειλά είχε φανεί τα δύο τελευταία χρόνια. Τέσσερα είναι τα κύρια σημεία στα οποία μπορούμε να συνοψίσουμε τις εξελίξεις.

Για τρίτη συνεχή χρονιά τα τρόφιμα και ποτά παρουσίασαν τη μεγαλύτερη αύξηση σε σχέση με τα μη τρόφιμα. Τα σούπερ μάρκετ, καλύπτοντας το μεγάλο μέρος της κατανάλωσης των τροφίμων, ακολούθησαν τη γενική αυτή εξέλιξη, σημειώνοντας μεταβολή +8,15%. Ωστόσο, οι δέκα μεγαλύτερες εταιρείες σούπερ μάρκετ σημείωσαν μεταβολή +9,82%, μεγαλύτερη κατά 1,67% του μέσου όρου, πράγμα που υπογραμμίζει τη συνεχή αύξηση του μεριδίου των μεγάλων του κλάδου.

Και το 2004, για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους η μεταβολή των πωλήσεων ήταν μικρότερη από εκείνη του πρώτου εξαμήνου -ένα φαινόμενο που τείνει να πάρει μόνιμο χαρακτήρα.

Η σημαντική αύξηση των πωλήσεων δεν συνοδεύτηκε από ανάλογη μεταβολή των καθαρών κερδών, τα οποία παρουσίασαν αρνητική μεταβολή -12,76%. Στη γενική αυτή κατεύθυνση κινήθηκαν τα καθαρά κέρδη και των δέκα μεγαλύτερων εταιρειών του κλάδου, που σημείωσαν αρνητική μεταβολή -9,36%, δηλαδή κατά 3,4% καλύτερη του μέσου όρου. Η διαμόρφωση των κερδών σε αρνητική θέση μεταβολής αποδίδεται στη σύνθεση των παρακάτω παραγόντων, εκφρασμένη σε ποσοστά επί των πωλήσεων:

• Στην αύξηση του μέσου περιθωρίου κέρδους το 2004 κατά 0,71%.
• Στη μεταβολή του λειτουργικού κόστους κατά +0,75%, η οποία είχε αρνητική επίδραση στα καθαρά κέρδη.
• Στην αρνητική μεταβολή των διαφόρων εσόδων-εξόδων κατά -0,13% και των ανόργανων εσόδων-εξόδων κατά -0,39%.
• Στην αύξηση των αποσβέσεων κατά -0,16%.
• Στη διαμόρφωση των καθαρών κερδών στο 1,53% επί των πωλήσεων, έναντι 1,89% το 2003, δηλαδή μειωμένα κατά -0,37%.
• Στην απόδοση των ιδίων κεφαλαίων.

Ο κλάδος των σούπερ μάρκετ το 2004 κινήθηκε εν μέσω των εντεινόμενων φημολογιών και πληροφοριών σχετικά με την είσοδο νέων πολυεθνικών κολοσσών στην εγχώρια αγορά. Αν και οι φήμες ή οι πληροφορίες δεν επαληθεύτηκαν, στον ευρύτερο χώρο του λιανεμπορίου υπήρξαν σοβαρές ανακατατάξεις. Το σχετικό κλίμα μάλιστα το ενίσχυσαν οι εξακριβωμένες πληροφορίες περί καθόδου στην Ελλάδα της γερμανικής Plus, θυγατρικής του ομίλου Tengelmann. Ωστόσο, τα σχέδιά της, αν και γνωστοποιήθηκαν ήδη από τις αρχές του 2004, επιβραδύνθηκαν και πρόσφατα αναβλήθηκαν για μερικούς μήνες. Η στασιμότητα των εξελίξεων, πιθανώς, σχετίζεται με τη ρευστότητα και την αβεβαιότητα που δημιουργήθηκε κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2004.

Παρά ταύτα ο ανταγωνισμός δεν υστέρησε. Ο πόλεμος “εκ του συστάδην” στις λιανικές τιμές συνεχίστηκε και σε μερικές περιπτώσεις εντάθηκε ως αποτέλεσμα των καταγγελιών εις βάρος του κλάδου των σούπερ μάρκετ για κερδοσκοπία.

Διέξοδο στις πιέσεις αυτές έδωσε η επέκταση των αλυσίδων με νέα καταστήματα, ενώ στο μέτωπο των εξαγορών επικράτησε άπνοια, με μικρή εξαίρεση την εξαγορά της Ξυνός ΑΕ από την Καρφούρ-Μαρινόπουλος ΑΕ.

Το 2004 σημαδεύτηκε από ορισμένα γεγονότα που άλλαξαν την εικόνα του κλάδου, σφραγίζοντάς τον ανεξίτηλα και προδικάζοντας -ίσως- και τη μελλοντική θέση του στις οικονομικές εξελίξεις της χώρας. Οι εξελίξεις αυτές, που ήλθαν σαν συνέχεια της “εκστρατείας συγκράτησης των τιμών” που είχε εξαγγείλει ο κ. Κίμων Κουλούρης το δεύτερο εξάμηνο του 2003, βάρυναν το κλίμα εις βάρος των σούπερ μάρκετ και οδήγησαν συνολικά τον κλάδο στο εδώλιο του κατηγορουμένου.

Ο ΣΕΣΜΕ παραπέμφθηκε στην Επιτροπή Ανταγωνισμού για παράνομες ενέργειες σχετικά με τον τρόπο αναγραφής των ετήσιων παροχών στα τιμολόγια, καθώς και για την περιβόητη "λίστα των εκπτώσεων" που θα έπρεπε να αναγράφονται στα τιμολόγια, η οποία, βέβαια, ως γνωστόν είχε προκύψει το 2001 μετά από συμφωνία με τον τότε υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών κ. Νίκο Χριστοδουλάκη.

Στην Επιτροπή Ανταγωνισμού παραπέμφθηκαν και επτά αλυσίδες σούπερ μάρκετ, κατηγορούμενες για "αθέμιτο ανταγωνισμό και "εναρμονισμένες πρακτικές" (υπόθεση Sofitel). Οι υποθέσεις αυτές, που συγκλόνισαν την ελληνική αγορά και τον κλάδο, οδήγησαν σε εκτεταμένη κρίση και προκάλεσαν την τιμωρία του κλάδου των σούπερ μάρκετ με πρόστιμο και την παραίτηση της διοίκησης του συλλογικού του φορέα. Ο θόρυβος και η εκστρατεία του διασυρμού του κλάδου έδωσε τροφή για ποικίλα σχόλια, σενάρια και επικρίσεις εις βάρος του, ενώ του "φορτώθηκαν" η κακοδαιμονία των ανατιμητικών τάσεων και οι παρενέργειες που ακολούθησαν την καθιέρωση του ευρώ.

Οι δείκτες αποθεμάτων και πιστώσεων κινήθηκαν σε θετική κατεύθυνση, με μικρές μεταβολές. Η ρευστότητα μειώθηκε κατά -1,32%, αλλά συνοδεύτηκε από τη μείωση της συνολικής δανειακής επιβάρυνσης κατά -0,98%. Η τάση αυτή υπογραμμίζει τη φροντίδα των επιχειρήσεων να εξομαλύνουν τη χρηματοοικονομική τους δομή, αποδίδοντάς της τη δέουσα σημασία. Οι έστω και μικρές βελτιώσεις της χρηματοοικονομικής διάρθρωσης συντελείται παρά τη δυσμενέστερη διαμόρφωση των αποτελεσμάτων.

Η απόδοση ιδίων κεφαλαίων επιδεινώθηκε σημαντικά και, από 18,2% το 2003, διαμορφώθηκε στο 14,1%, μειωμένη κατά -4,1%. Αυτό προέκυψε ως αποτέλεσμα της μείωσης των καθαρών κερδών.

Το 2004 δεν ήταν μια "καλή χρονιά" για τα σούπερ μάρκετ. Τα γεγονότα και οι καταδίκες εις βάρος του κλάδου, που όπως φαίνεται θα κρατήσουν την κοινή γνώμη σε εγρήγορση τουλάχιστον ακόμα ένα χρόνο, είχαν κατά τη γνώμη μας άμεση επίδραση στις πωλήσεις και τα αποτελέσματα των επιχειρήσεων του κλάδου και θα καθορίσουν εν πολλοίς μια πλευρά των σχετικών εξελίξεων και φέτος.

Το 2004 ο κλάδος βρέθηκε μπροστά σε μια δυσμενή εξέλιξη, η οποία ακολούθησε τη βραχύβια αύξηση των καθαρών κερδών το 2003, για την οποία πολλοί είχαν σπεύσει να μιλήσουν περί "απογείωσης των αποδόσεων του κλάδου", χωρίς να υποσημειώσουν ότι το 2001 και το 2002 ήταν για πολλές επιχειρήσεις ζημιογόνες χρονιές. Τότε, δεν είχαν μείνει πίσω ούτε κι εκείνοι που είναι πάντα έτοιμοι να …αναδεικνύουν τη "σκοτεινή πλευρά", διαγιγνώσκοντες "υπερκέρδη", τα οποία εν πολλοίς είχαν αποδώσει σε "κερδοσκοπικές τάσεις που επικρατούν στον κλάδο…". Οι δείκτες του 2004 τους διέψευσαν. Γιατί μόνο οι αφελείς, οι κοντόφθαλμοι περί τα οικονομικά και οι κακοπροαίρετοι μπορούν να ισχυρίζονται ότι η πτώση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ μπορεί να βγει σε καλό των οικονομικών εξελίξεων της χώρας.

Αναλυτικούς πίνακες βλέπε τεύχος σελφ-σέρβις Νο. 342 σελ.12-15