Στην ελληνική πραγματικότητα υπάρχουν ζητήματα που θα νόμιζε κανείς πως υπακούουν σε κάποιες μεταφυσικές δυνάμεις.
Με μια πιο προσεκτική, όμως, ματιά, οι περισσότερες εξελίξεις της πολιτικής, οικονομικής και ευρύτερα κοινωνικής μας ζωής εξηγούνται από την αρχή της αδράνειας. Οι αλλαγές στον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να ζούμε και να αντιμετωπίζουμε καταστάσεις είναι αργές, ακόμη και στην περίπτωση που η ταχύτητα της αντίδρασης μπορεί να καθορίσει την επιβίωσή μας.
Από τα πρώτα μας βήματα ως παιδιά έως τη φοίτησή μας σε όλα τα στάδια του εκπαιδευτικού συστήματος και την επαγγελματική μας σταδιοδρομία μαθαίνουμε κώδικες συμπεριφοράς, που μας επιτρέπουν να ενταχθούμε στο κοινωνικό σύνολο και να γίνουμε αποδεκτοί ως μέρος του. Αυτοί οι κώδικες είναι πολύ χρήσιμοι στην εξοικονόμηση χρόνου και κόπου. Εκεί που δεν υπάρχει διαθέσιμος χρόνος ή δεν υπάρχει η απαραίτητη ενέργεια για να αντιδράσουμε σε ένα εξωτερικό ερέθισμα, στις απαιτήσεις μιας νέας συνθήκης, το μυαλό μας -και αυτό που οι ψυχαναλυτές ονομάζουν υποσυνείδητο- αναλαμβάνει να κάνει τη δουλειά. Αυτή η διαδικασία είναι πολύ χρήσιμη στις καθημερινές μας ασχολίες. Γίνεται, όμως, «βαρίδι στα πόδια μας» όταν υπάρχουν νέες συνθήκες που μπορεί να καθορίσουν το μέλλον μας και απαιτούν την αλλαγή της οπτικής κάτω από την οποία είχαμε συνηθίσει να εξετάζουμε τα γεγονότα. Όπως λένε και οι… γκουρού, όποιος δεν προσαρμόζεται είναι καταδικασμένος. Και η προσαρμογή πρέπει να γίνει σε συγκεκριμένο χρόνο.
Για πάνω από δύο χρόνια βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια νέα κατάσταση. Η οικονομική κρίση έπαψε να είναι ένα ζήτημα που έπρεπε να ανησυχεί τις ΗΠΑ και τους πολίτες της. Το μεγάλο κύμα έγινε τσουνάμι που έπληξε και τις δικές μας ακτές και μας ανάγκασε να κοιτάξουμε κατάματα μια κατάσταση που όλοι κατά βάθος γνωρίζαμε και αρνούμαστε να παραδεχθούμε. Η χώρα μας ζούσε πάντα με δανεικά και ως εκ τούτου, ήταν εξαρτημένη από τους δανειστές της. Τα δανεικά μπορεί να έπαιρναν διαφορετικές μορφές, να έρχονταν σε ιδιώτες και κρατικά ταμεία μέσω επιδοτήσεων ή τραπεζικών δανείων. Ήταν πάντοτε, όμως, μιας μορφής υποθήκευση του μέλλοντός μας.
Η κατάσταση αυτή ήταν πλήρως αποδεκτή από τους πολίτες της χώρας. Οι διαμαρτυρίες -στις περισσότερες περιπτώσεις- αφορούσαν στον τρόπο διαχείρισης της εκχώρησης του δικαιώματος αυτόνομης ανάπτυξης. Και δεν μιλάμε για τη συμμετοχή μας ή όχι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά στη δυνατότητα που είχαμε ως χώρα να διαπραγματευτούμε, θέτοντας σε κάθε θέμα που προέκυπτε και για το οποίο η ΕΕ νομοθετούσε, τις θέσεις που πιστεύαμε ότι ήταν οι βέλτιστες για την υγιή και μακρόχρονη ανάπτυξή μας.
Αντίθετα, η πλειονότητα κρατικών λειτουργών και πολιτών έμαθαν να δέχονται τα κεφάλαια που εισέρεαν στην εγχώρια αγορά για να βελτιώσουν το επίπεδο ζωής τους. Καλά έκαναν. Μόνο που έπρεπε να ξέρουν πως η βελτίωση αυτή είχε ημερομηνία λήξης. Πριν λίγες μέρες κληθήκαμε να επιλέξουμε τους εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης. Κανονικά, η διαδικασία αυτή θα είχε μεγαλύτερη σημασία από εκείνη των βουλευτικών εκλογών -στην περίπτωση, βέβαια, που το σύστημα λειτουργούσε με συνέπεια στις αρχές που το δημιούργησαν. Οι τοπικές κοινωνίες είναι πιο εύκολο να συνομιλήσουν και να προχωρήσουν σε ουσιαστικές λύσεις για τη βελτίωση της ζωής σε κάθε περιοχή-κύτταρο. Και σε αυτήν την περίπτωση, όμως, η μόνη αντίδραση στη διαπιστωμένη ανεπάρκεια του πολιτικού συστήματος να διαχειριστεί το πρόβλημα της κρίσης, ήταν η αύξηση του ποσοστού αποχής.
Κατά τα άλλα, τα κόμματα συνέχισαν να δρουν μικροπολιτικά, οι ψηφοφόροι να ψηφίζουν κομματικούς υποψήφιους (ακόμη και όταν επέλεγαν υποψήφιους άλλου κόμματος από αυτό των βουλευτικών εκλογών), τα ΜΜΕ να παίζουν τον ρόλο του μεσάζοντα. Την ίδια στιγμή, το κράτος εξακολουθεί να λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο και οι πολίτες παραμένουν πιστοί στην παράδοση που τους θέλει υποτελείς σε όποια οικονομική ή άλλη εξουσία καθορίζει τις τύχες τους.
Η αλλαγή των κοινωνιών είναι μια εξίσου αναπόφευκτη φυσική συνέπεια της ύπαρξής τους. Μόνο που η δύναμη της αδράνειας δεν γνωρίζουμε αν στην περίπτωση της χώρας μας αποδειχθεί τόσο ισχυρή, ώστε να μη μας επιτρέψει να προχωρήσουμε στις απαραίτητες για την επιβίωσή μας αλλαγές εγκαίρως.