Παραμένουν στην αγορά μικρές «ενεργές εστίες» ανατιμήσεων, που αν και δεν επιδρούν άμεσα στη γενικότερη διαμόρφωση του μέσου πληθωρισμού στον κλάδο των σούπερ μάρκετ
και της οργανωμένης χονδρικής, δεν παύουν να προβληματίζουν γενικότερα τόσο την κυβέρνηση, που κράτα χαμηλά τους τόνους σχετικά με το θέμα της ακρίβειας, όσο και τα στελέχη του κλάδου που απεύχονται ένα νέο κύκλο ανατιμήσεων.

Tα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι οι προμηθευτές έκαναν ένα γενναίο βήμα προς τα πίσω στις ανατιμήσεις. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος πόσο θα κρατήσει αυτό. Το μόνο βέβαιο είναι ότι αναπόφευκτα οι προμηθευτές του κλάδου αργά ή γρήγορα θα προχωρήσουν σε ανατιμήσεις πολλών προϊόντων τους, δεδομένου ότι από τις αρχές του έτους οι αυξήσεις τιμών είναι εξαιρετικά περιορισμένες.

Στην παρούσα φάση ο πληθωρισμός στην Ελλάδα διατηρείται σε ένα επίπεδο ελέγξιμο. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, ο σχετικός δείκτης υποχώρησε στο 3,2% τον Απρίλιο από 3,4% που ήταν τον Μάρτιο. Τα στοιχεία δείχνουν επίσης ότι οι τιμές καταναλωτή μπήκαν και πάλι σε πτωτική τροχιά, έπειτα από την αύξηση που εμφάνισαν τον περασμένο μήνα. Σε ό,τι αφορά την Ευρωζώνη, ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε τον Απρίλιο στο 2,4%, στα ίδια επίπεδα με τον Μάρτιο. Πάντως, με βάση τη Eurostat, το ανησυχητικό είναι ότι τον Απρίλιο ο δείκτης τιμών των τροφίμων, του αλκοόλ και του καπνού εμφάνισε αύξηση 2,8% έναντι 2,6% τον Μάρτιο.

Κι όμως, ανατιμήσεις γίνονται
Όπως φαίνεται, πάντως, τουλάχιστον βάσει των στοιχείων που έχει στη διάθεσή του το «σελφ σέρβις» από την «πρώτη γραμμή» των πωλήσεων, δηλαδή από τα ράφια των σούπερ μάρκετ, οι ανατιμήσεις δεν έχουν «αποσυρθεί» από την αγορά. Παράγοντες των αλυσίδων λένε ότι δεν έπαψαν να τους κοινοποιούνται νέοι τιμοκατάλογοι με αυξημένες τιμές, όχι όμως με την ένταση και στο εύρος που συνέβαινε αυτό τους προηγούμενους μήνες, όπως για παράδειγμα πριν την εφαρμογή των «μέτρων Σκρέκα» για την ανάσχεση της ακρίβειας. Ειδικότερα, τον Απρίλιο και τον Μάιο σε ανατιμήσεις έως 7% προέβησαν οι εταιρείες παραγωγής και τυποποίησης οσπρίων, ανάλογες αυξήσεις καταγράφηκαν και σε κωδικούς σαλτσών, υψηλότερες μεταβολές της τάξης του 9% καταγράφηκαν στα κίτρινα τυριά, στους καφέδες και στα αλείμματα και της τάξης του 8% σε συγκεκριμένες κατηγορίες χυμών και αναψυκτικών. Επίσης, αυξήσεις τιμών περί το 7% ανακοινώθηκαν για κωδικούς κρασιών, περί το 5% για σοκολάτες και λοιπά γλυκίσματα και στο επίπεδο του 4% για ορισμένα προϊόντα κρέατος.

Οι ίδιοι παράγοντες εξηγούν ότι δεν πρόκειται για οριζόντιες ανατιμήσεις ανά κατηγορία, αλλά για αυξήσεις τιμών που αποφάσισαν συγκεκριμένοι παραγωγοί σε κάποια προϊόντα τους, οι οποίες, όμως, επιβαρύνουν το συνολικό κόστος αγορών των νοικοκυριών από τα σούπερ μάρκετ. Και φυσικά όλα τα πρόσφατα ανατιμημένα προϊόντα τίθενται εκτός καθεστώτος προσφορών και εκπτώσεων για ένα τρίμηνο από την τελευταία ανατίμηση ενός εκάστου…

Ζητούμενο η απόσυρση παρεμβατικών μέτρων
Η αγορά του κλάδου, στο μεταξύ, αναμένει από την κυβέρνηση την εκλογίκευση της παρεμβατικής της πολιτικής στο ζήτημα των τιμών. Θεωρώντας ότι το «φούσκωμα» των τιμών ως πρόβλημα ημερήσιας διάταξης έχει πλέον πάψει, τα αρμόδια στελέχη του κλάδου, στο πλαίσιο των επαφών τους με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Ανάπτυξης, ζητούν επίμονα να αποσυρθούν κάποια από τα αντιπληθωριστικά μέτρα, ιδίως αυτό που ορίζει πλαφόν στο μικτό περιθώριο κέρδους των λιανεμπόρων.

Από την πλευρά του υπουργείου, ωστόσο, τονίζεται σε κάθε ευκαιρία ότι η ακρίβεια ως πρόβλημα παραμένει και ότι η κυβέρνηση δεν θα επιτρέψει σε καμία περίπτωση οι τιμές να «ξεφύγουν» εκ νέου. Εξάλλου, όπως εξηγείται, οι διεθνείς γεωπολιτικές κρίσεις εξακολουθούν να μαίνονται και όσο η έντασή τους δεν εκτονώνεται, πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος νέας αύξησης του ενεργειακού κόστους, των μεταφορών και των πρώτων υλών.

Σχολιάζοντας σχετικά, παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι το λιανεμπόριο τουλάχιστον έχει αποφύγει τα χειρότερα, δηλαδή τη λήψη πρόσθετων μέτρων, κυρίως εκείνου της επέκτασης στα τρόφιμα της ρύθμισης σχετικά με τη μεταφορά στις τελικές τιμές των προϊόντων του 30% των παρεχόμενων προσφορών. Φυσικά, η επιχειρηματική κοινότητα γνωρίζει ότι μέχρι τις ευρωεκλογές η κυβέρνηση δεν θα ρισκάρει το παραμικρό σχετικά με την ακρίβεια…

Αισιοδοξεί ο υπουργός
Από την πλευρά του ο υπουργός Ανάπτυξης, κ. Κώστας Σκρέκας, αναφερόμενος στο ζήτημα των τιμών σχολίασε, μεταξύ άλλων, ότι οι καταναλωτές μπορούν να εξοικονομούν 10%-15% των δαπανών για τις αγορές τους κατόπιν έρευνας τιμών μέσω του e-katanalotis πριν ψωνίσουν. Έφερε δε ως παράδειγμα τις βρεφικές πάνες, τις οποίες οι καταναλωτές μπορούν να προμηθεύονται σε τιμές από 7,96 ευρώ έως 14,42 ευρώ, εξοικονομώντας μόνο από το συγκεκριμένο προϊόν περί τα 5 ευρώ ανά τεμάχιο. Αναφερόμενος ειδικότερα στον πληθωρισμό των τροφίμων, εκτίμησε πως έχει αρχίσει να αποκλιμακώνεται, τονίζοντας ότι στα σούπερ μάρκετ κυμάνθηκε στο 0,28% τον Μάρτιο, ενώ κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου φέτος μειώθηκε συνολικά κατά 40%.

Με τις κρίσεις του υπουργού συμφωνεί το ΙΕΛΚΑ. Βάσει των στοιχείων που μελετά, οι τιμές των προϊόντων στα σούπερ μάρκετ τον Μάρτιο ήταν σχεδόν σταθερές, καθώς παρουσίασαν οριακή αύξηση μόλις 0,28% σε μέσα επίπεδα και σε ετήσια βάση, όταν τον Φεβρουάριο η μεσοσταθμική αύξηση των τιμών διαμορφώθηκε στο 2,75% σε ετήσια βάση. Ειδικότερα, από ένα σύνολο 23 κατηγοριών προϊόντων το ΙΕΛΚΑ διαπίστωσε ότι στις δέκα έγινε μέση μείωση τιμών και στις δεκατρείς αύξηση. Οι μεγαλύτερες μειώσεις τιμών καταγράφηκαν στις κατηγορίες των χαρτικών, της πάνας και της σερβιέτας (-5,21%), των νηστίσιμων, των αλίπαστων (-4,37%), των αλλαντικών (-3,78%), των τυροκομικών (-2,98%) και των γαλακτοκομικών (-2,96%). Οι μεγαλύτερες ανατιμήσεις καταγράφηκαν στις κατηγορίες των εμφιαλωμένων νερών και των αναψυκτικών (9,40%), των ξηρών καρπών και των σνακ (5,02%), των έτοιμων γευμάτων (4,62%), των ξηρών τροφίμων παντοπωλείου (4,57%) και των μπισκότων, σοκολατών και ζαχαρωδών (4,31%). Επίσης σημειώνεται ότι τα φρέσκα οπωροκηπευτικά, για τα οποία καθ’ όλο το 2023 καταγράφηκαν ανατιμήσεις ως αποτέλεσμα του αυξημένου κόστους παραγωγής, των ακραίων κλιματικών φαινομένων και των διεθνών τιμών των πρώτων υλών, οι ανατιμήσεις περιορίστηκαν φέτος στο 1,77%.

Σε εποχή πραγματικής ανάπτυξης επιστρέφει η αγορά
Σε περίοδο πραγματικής ανάπτυξης, πάντως, φαίνεται πως έχει εισέλθει η αγορά του κλάδου, κρίνοντας από τα σχετικά στατιστικά ευρήματα των εταιρειών έρευνας που καταγράφουν την εξέλιξη των πωλήσεών του. Ενώ τις δύο τελευταίες χρονιές την ώθηση στις πωλήσεις των αλυσίδων έδινε ο πληθωρισμός, φέτος ο ρυθμός της ανάπτυξής τους πριμοδοτείται και από την αύξηση του όγκου των διατιθέμενων προϊόντων. Σύμφωνα με την NielsenIQ, οι πωλήσεις του κλάδου σε αξία το πρώτο τρίμηνο φέτος αυξήθηκαν κατά 3%, κυρίως λόγω της θετικής μεταβολής των πωλούμενων όγκων, καθώς η αύξηση των τιμών παρουσίασε σημαντική αποκλιμάκωση, γύρω στο 1%. Σε ανάλογα συμπεράσματα καταλήγει η Circana, κατά την οποία η κατηγορία των τυποποιημένων προϊόντων εμφάνισε το εν λόγω τρίμηνο αύξηση 2,2% υπό συνθήκες ενίσχυσης του όγκου πωλήσεων κατά 1,7% και μέσης αύξησης των τιμών μόλις κατά 0,5%. Οι συνολικές πωλήσεις των FMCG αυξήθηκαν κατά 2,8%. Στα μεν τυποποιημένα προϊόντα η αύξηση ήταν της τάξης του 2,2%, στα δε πωλούμενα επί ζυγίω, 4,8%. Επισημαίνεται ότι το 2022 τα ταχυκίνητα προϊόντα είχαν ανάπτυξη 7,9% και το 2023 10%, όταν ο πληθωρισμός τα δύο αυτά δωδεκάμηνα εμφάνιζε αντίστοιχες ή υψηλότερες ποσοστιαίες μεταβολές.

Σύμφωνα με την Circana, στο τρίμηνο οι μεγάλες σάλες πωλήσεων έκτασης άνω των 2.500τμ εμφάνισαν τον υψηλότερο ρυθμό αύξησης τζίρου, 3,9%, έναντι των κλασικών καταστημάτων έκτασης 1.000τμ-2.500τμ, των οποίων η απόδοση τζίρου ενισχύθηκε κατά 1,3%, αλλά και των μικρότερων καταστημάτων έκτασης μεταξύ 400τμ και 1.000τμ, που ενισχύθηκε αντίστοιχα κατά 1,8%. Τα μικρά σούπερ μάρκετ έκτασης έως 400τμ εμφάνισαν την ισχυρότερη τάση ποσοστιαίας ανάπτυξης τζίρου, 5,3%. Όσο για την ανάπτυξη του τζίρου ανά γεωγραφική περιοχή, από τα ίδια στοιχεία προκύπτει ότι η Κρήτη και η Βόρεια Ελλάδα εμφάνισαν τις υψηλότερες επιδόσεις στην επικράτεια, με μεταβολές 5% και 4,8% αντίστοιχα. Η Αττική εμφάνισε σαφώς μικρότερη ανάπτυξη (0,9%), η Πελοπόννησος σημαντική αύξηση (3,9%) και η Κεντρική Ελλάδα άνοδο στα μέσα επίπεδα της αγοράς (2,7%).

Διεθνής αγωνία για την αναζωπύρωση του πληθωρισμού

Ανεξάρτητα από τις όποιες θετικές προβλέψεις διατυπώνονται για την πορεία του πληθωρισμού, διεθνώς τα «καμπανάκια» κινδύνου ηχούν, προειδοποιώντας τις αγορές για το ενδεχόμενο ανατροφοδότησης των ανατιμήσεων.

Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές της Παγκόσμιας Τράπεζας, η οποία προειδοποιεί ότι οι υψηλές τιμές των εμπορευμάτων είναι πολύ πιθανό να ανατροφοδοτήσουν τον πληθωρισμό. Ειδικότερα, στην τελευταία έκθεσή της σχετικά με τις προοπτικές των διεθνών αγορών εμπορευμάτων επισημαίνεται ότι η πτώση των τιμών, η οποία έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην περσινή υποχώρηση του πληθωρισμού, σχεδόν έχει πιάσει «πάτο», πράγμα που θα μπορούσε να ανακόψει την τάση αποπληθωρισμού, καθυστερώντας τις μειώσεις των επιτοκίων. Τον ίδιο κίνδυνο συντηρεί και η συνεχιζόμενη πολεμική ένταση στη Μέση Ανατολή.

Μάλιστα, όπως επισημαίνεται εκ μέρους της Παγκόσμιας Τράπεζας, από τα μέσα του 2022 έως τα μέσα του 2023 οι διεθνείς τιμές των βασικών εμπορευμάτων υποχώρησαν σχεδόν κατά 40%. Η πτώση αυτή συνέβαλε καθοριστικά στη μείωση του παγκόσμιου πληθωρισμού κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες στο ίδιο διάστημα. Από τα μέσα του 2023, ωστόσο, ο δείκτης τιμών των εμπορευμάτων της Παγκόσμιας Τράπεζας παραμένει κατά βάση αμετάβλητος.

Η τάση αυτή που περιγράφει η Παγκόσμια Τράπεζα αποτυπώνεται, εξάλλου, από την ΕΛΣΤΑΤ στον Γενικό Δείκτη Τιμών Παραγωγού στη Βιομηχανία, που τον Μάρτιο φέτος σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Μαρτίου 2023 παρουσίασε μείωση μόλις κατά 0,1% έναντι μείωσης 10,9% κατά την αντίστοιχη σύγκριση των δεικτών του 2023 με του 2022. Παράλληλα, ο Γενικός Δείκτης Μάρτιου του 2024 σε σύγκριση με τον δείκτη του Φεβρουαρίου του 2024 παρουσίασε επίσης μείωση μόλις 1,7% έναντι μείωσης 5,8% κατά την αντίστοιχη σύγκριση των δεικτών του 2023.

Η αγωνία που επικρατεί διεθνώς για την πορεία των τιμών αποτυπώνεται, εξάλλου και στα πολλά «μπρος-πίσω» που κάνουν οι ευρωπαϊκές κεντρικές τράπεζες και η Fed σε ό,τι αφορά το σχεδιασμό τους για τις μειώσεις των επιτοκίων. Στην Ευρώπη ειδικότερα, αν και αρχικά είχε προβλεφθεί να υπάρξουν τακτικές μειώσεις επιτοκίων από τα μέσα του έτους, πλέον οι περισσότερες τράπεζες εκτιμούν ότι θα υπάρξει μία πρώτη μείωση επιτοκίων τον Ιούνιο. Αφήνουν όμως ανοιχτό το ενδεχόμενο οι επόμενες μειώσεις να αποφασιστούν εν καιρώ και στο βαθμό που δεν υπάρξουν αρνητικές εκπλήξεις σχετικά με την πορεία του πληθωρισμού. Αυτό το οποίο φοβούνται περισσότερο οι ευρωπαίοι κεντρικοί τραπεζίτες, όπως άλλωστε και οι διεθνείς οργανισμοί κι οι κυβερνήσεις, είναι μήπως οι εντεινόμενες διεθνείς κρίσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή ανοίξουν έναν νέο κύκλο ανατιμήσεων, ο οποίος θα έχει αφετηρία του την αύξηση του κόστους μεταφορών των εμπορευμάτων διεθνώς και τις αυξήσεις τιμών στην αγορά ενέργειας. Σε μια τέτοια περίπτωση είναι βέβαιο ότι κανείς δεν θα μπορέσει να ανακόψει την εκ νέου άνοδο του πληθωρισμού, με ανεξέλεγκτες συνέπειες για τις κοινωνίες.