Τη διάσπαση των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής Ανταγωνισμού, με τη μεταφορά μέρους αυτών στη Γενική Γραμματεία Εμπορίου, προωθεί το Υπουργείο Οικονομίας Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας. Πρόθεση της υπουργού, κ. Λούκας Κατσέλη, είναι να καταστήσει πιο ευέλικτους και αποτελεσματικούς τους ελέγχους της πολιτείας σε ζητήματα αντιανταγωνιστικών συμπεριφορών και πρακτικών, αλλά και να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της κυβέρνησης στον τρόπο ελέγχου της αγοράς.

Η ενεργός συμμετοχή της κυβέρνησης στον έλεγχο της αγοράς συνδέεται ευθέως με την επιτυχή υλοποίηση των διαρθρωτικών αλλαγών, όπως και με τις προσπάθειες των συναρμόδιων υπουργείων να εφαρμόσουν εμπρόθεσμα το πρόγραμμα σταθερότητας, για την έξοδο της χώρας από την κρίση.

Ωστόσο, οι προθέσεις της υπουργού φαίνεται ότι βρίσκουν αντίθετο τον πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, κ. Δημ. Κυριτσάκη, ο οποίος έθεσε εξαρχής το ζήτημα της πολυδιάσπασης του μηχανισμού ελέγχου της αγοράς, όπως και πολλά από τα μέλη της Επιτροπής, και, όπως αναφέρουν πηγές του «σελφ σέρβις», και μεγάλης μερίδας των εργαζομένων στον φορέα.

Πάντως, η υπουργός είναι αποφασισμένη να κινηθεί νομοθετικά και σε άμεσο χρόνο να θέσει σε δημόσια διαβούλευση νομοσχέδιο, το οποίο θα προβλέπει ποιες από τις αρμοδιότητες της Επιτροπής Ανταγωνισμού θα περάσουν στο ΥΠΟΙΑΝ και ποιες θα παραμείνουν στην Ανεξάρτητη Αρχή.

Αρμοδιότητες της Αντιμονοπωλιακής Δ/σης της ΓΓ Εμπορίου
Το «σελφ σέρβις» έχει στη διάθεσή του έγγραφο του υπουργείου, στο οποίο περιγράφονται λεπτομερώς οι αρμοδιότητες της υπό σύσταση Αντιμονοπωλιακής Διεύθυνσης της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου.

Αυτές είναι:
• Η ανάλυση της δομής των αγορών και των συνθηκών ανταγωνισμού κλάδων της εθνικής οικονομίας. Στην εν λόγω αρμοδιότητα περιλαμβάνεται η εκτίμηση του βαθμού συγκέντρωσης των κλάδων της εθνικής οικονομίας, αλλά και η διαπίστωση εναρμονισμένων πρακτικών, μέσω της χρήσης σύγχρονων οικονομετρικών μοντέλων, τα οποία έχουν ήδη αρχίσει να εφαρμόζονται σε άλλες χώρες. Κρίσιμο πληροφοριακό υλικό, στο πλαίσιο της εν λόγω προσέγγισης, θα αποτελούν τα στοιχεία που προέρχονται από το Παρατηρητήριο Τιμών, καθώς και κοστολογικά δεδομένα από τη Διεύθυνση Κοστολόγησης της Υπηρεσίας Εποπτείας Αγοράς.

• Η παρακολούθηση της εκτέλεσης των Αποφάσεων της Επιτροπής Ανταγωνισμού, καθώς και η εκτίμηση του αποτελέσματος των Αποφάσεών της σε συγκεκριμένες αγορές (διαδικασία feedback).

• Η κανονιστική παρέμβαση σε κλάδους της οικονομίας (σημερινό άρθρο 5 του Ν. 703/77). Ειδικότερα, εφόσον διαπιστώνονται σε συγκεκριμένο κλάδο της αγοράς συνθήκες μη αποτελεσματικού ανταγωνισμού και εφόσον η εφαρμογή των άρθρων 1,2 και 4 του Ν. 703/77 δεν επαρκεί για τη δημιουργία αποτελεσματικού ανταγωνισμού, η αρμόδια διεύθυνση θα μπορεί να λαμβάνει τα απολύτως αναγκαία κανονιστικά μέτρα συμπεριφοράς ή διαρθρωτικού χαρακτήρα, για τη δημιουργία αποτελεσματικού ανταγωνισμού στον εν λόγω κλάδο. Ως τέτοια μέτρα αναφέρονται οι αρχές της διαφάνειας και της μη διακριτικής μεταχείρισης, όπως και η υποχρέωση εστίασης του ενδιαφέροντος στη διαμόρφωση των τιμών με βάση τα πραγματικά κόστη της παραγωγής-διανομής των προϊόντων. Όπως σημειώνεται, «η εν λόγω αρμοδιότητα έχει χαρακτήρα ρυθμιστικής παρέμβασης και εκφεύγει των αρμοδιοτήτων της Αρχής Ανταγωνισμού, η οποία κατά την επικρατούσα θεωρία λειτουργεί σε αγορές πλήρως απελευθερωμένες. Η αρμοδιότητα αυτή εισήχθη με τον Ν. 3373/2005, κατακρίθηκε από την πλειονότητα της επιστημονικής κοινότητας ως αρμοδιότητα μη συμβατή με αυτές της ΕΑ και ασκείτο με Απόφαση του τότε υπουργού Ανάπτυξης. Στην συνέχεια, με την τελευταία τροποποίηση του Ν. 3784/2009, η όλη αρμοδιότητα έκδοσης της σχετικής Απόφασης περιήλθε στην Επιτροπή Ανταγωνισμού».

Συγκατάθεση ή παραίτηση;
Στελέχη του υπουργείου, επιχειρηματολογώντας υπέρ της σκοπιμότητας των προαναφερόμενων παρεμβάσεων, αναφέρουν ότι οι αρμοδιότητες περί ανάλυσης των δομών της αγοράς και ελέγχου εφαρμογής των αποφάσεων της Επιτροπής Ανταγωνισμού είχε προβλεφθεί από συστάσεως της Επιτροπής να ασκούνται από τη ΓΓ Εμπορίου, μέχρις ότου με τον Ν. 3373/2005 περιήλθαν γενικώς και αορίστως σε «κάθε δημόσια αρχή ή οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης».

Όσον αφορά στην αρμοδιότητα περί κανονιστικών παρεμβάσεων, λόγω της πολιτικής φύσεως των διαρθρωτικών μέτρων, κρίθηκε σκόπιμο από το υπουργείο να περιέλθει στη ΓΓ Εμπορίου.

Από το ΥΠΟΙΑΝ επισημαίνεται, επίσης, ότι από τη μέχρι τώρα εμπειρία λειτουργίας της Επιτροπής Ανταγωνισμού ως αρχής ανεξάρτητης «έχει καταφανώς δειχθεί ότι λειτουργεί, στην καλύτερη περίπτωση, με τεχνοκρατικά κριτήρια, παρουσιάζει μόνιμα εσωτερικά διοικητικά προβλήματα και το σημαντικότερο: λειτουργεί αποκομμένα από το εκάστοτε πολιτικό ζητούμενο, έτσι ώστε ο υπουργός Οικονομίας να μην έχει κανένα εργαλείο παρέμβασης στην αγορά».

Μένει πλέον να φανεί αν θα εκδηλωθούν προσεχώς αντιδράσεις εκ μέρους του προέδρου ή μελών της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την υποβάθμιση του φορέα, εξαιτίας της απώλειας μέρους των αρμοδιοτήτων του. Επί της ουσίας, μένει να δούμε αν θα υπάρξουν παραιτήσεις, καθώς περιθώρια άλλων αντιδράσεων φαίνεται ότι δεν υπάρχουν.

Εξάλλου, ο κ. Κυριτσάκης, στο πλαίσιο της συνάντησης που είχε με την υπουργό, διατύπωσε τις αντιρρήσεις του για τις προθέσεις της, παραθέτοντας και μια σειρά επιχειρημάτων, τα οποία, όμως, φαίνεται ότι δεν μετέπεισαν την κ. Κατσέλη, η οποία κίνησε τη σχετική διαδικασία. Έτσι, με απόφασή της συγκρότησε Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή για τη μελέτη και εισήγηση των αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων περί αναθεώρησης των διατάξεων του Ν. 703/77, όπως ισχύει. Το έργο αυτής επρόκειτο να ολοκληρωθεί τις παραμονές έκδοσης του τεύχους μας.

Στα βασικότερα σημεία που κλήθηκε να μελετήσει η Επιτροπή περιλαμβάνονται τα αντικείμενα ρυθμίσεων του νόμου (άρθρα 1-7), τα Όργανα της Επιτροπής Ανταγωνισμού (άρθρα 8-13γ), η Ένδικος Προστασία (άρθρα 14-18), τα Μητρώα και Γνωστοποιήσεις (άρθρα 19-23), η Καταγγελία και Έρευνα (άρθρα 24-31) και οι τελικές Διατάξεις (άρθρα 32-36).

Επίσης, επρόκειτο να εξεταστούν προτάσεις για την προσθήκη άρθρων που αφορούν στην παραγραφή, στις πωλήσεις κάτω του κόστους, στις σχέσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού με τις Ρυθμιστικές Αρχές και στη χρήση οικονομετρικών μεθόδων στην αξιολόγηση των συγκεντρώσεων.

Παράλληλα, η ΓΓ Εμπορίου, στο πλαίσιο αναμόρφωσης του οργανισμού της, μελετά τις αρμοδιότητες που θα έχει η υπό σύσταση Αντιμονοπωλιακή Διεύθυνση, ώστε το έργο αυτής να λειτουργεί συμπληρωματικά και επικουρικά προς το κύριο έργο της Επιτροπής Ανταγωνισμού.

Το διακύβευμα
Πρέπει να επισημάνουμε ότι υπό την αντίξοη οικονομική συγκυρία το σημαντικότερο πρόβλημα για την κυβέρνηση σήμερα δεν θα είναι ποιος θα ασκεί έλεγχο για τις συνθήκες λειτουργίας του ανταγωνισμού σε επιμέρους αγορές, αλλά κατά πόσο υπάρχουν τα περιθώρια επιβολής κυρώσεων, δηλαδή των αυστηρών προστίμων, καθ’ ον χρόνον η επιχειρηματική κοινότητα πιέζεται από τη μειωμένη ζήτηση, την απουσία ρευστότητας και από την παντελή έλλειψη ανάπτυξης.

Ίσως, λοιπόν, στην παρούσα φάση, το ΥΠΟΙΑΝ έπρεπε να συγκεντρώσει όλες τις δυνάμεις του στο πώς θα αναθερμανθεί η αγορά, πώς θα τονωθεί η επιχειρηματικότητα κι όχι στο πώς θα ελεγχθεί η αγορά -πολλώ δε μάλλον, εφόσον τα τελευταία χρόνια η Επιτροπή Ανταγωνισμού έχει επιβάλει στην αγορά πρόστιμα συνολικού ύψους 255 εκατ. ευρώ. Με άλλα λόγια, το επιδιωκόμενο σήμερα πρέπει είναι οι διαρθρωτικές αλλαγές κι ο εκσυγχρονισμός των δομών της αγοράς αντί της αναζήτησης νέων μηχανισμών άσκησης ελέγχου και επιβολής κυρώσεις στις επιχειρήσεις…

Οι εμπνευστές του νέου πλαισίου
Ποιοι ανέλαβαν να διαμορφώσουν το νέο πλαίσιο ελέγχου του ανταγωνισμού στη χώρα; Πρόκειται για τους κκ Στέφανο Κομνηνό, Γενικό Γραμματέα Εμπορίου, Ευστράτιο Καρβέλη, διευθυντή γραφείου ΥΠΟΙΑΝ, Ασημάκη Κομνηνό, μέλος της Επιτροπής Ανταγωνισμού, Δημήτρη Τζουγανάτο, καθηγητή Εμπορικού Δικαίου στη Νομική Σχολή ΕΚΠΑ και πρώην πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, Νικόλαο Βέττα, καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιωάννη Κατσουλάκου καθηγητή αντιπρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ηλία Σουφλερού, αναπληρωτή καθηγητή Εμπορικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, και την κα Μαρία Χαρίτου, πρόεδρο του Συλλόγου Υπαλλήλων της Επιτροπής Ανταγωνισμού.

Οι ανωτέρω συμμετέχουν στη Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή του ΥΠΟΙΑΝ για τον προσδιορισμό των αρμοδιοτήτων της υπό ίδρυση Αντιμονοπωλιακής Διεύθυνσης της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου.