Δύο χρόνια μετά τη διεθνή κρίση στην αγορά καφέ, όταν οι χρηματιστηριακές τιμές του είχαν φτάσει σε ιστορικό υψηλό δεκαετίας, η κατάσταση εξομαλύνθηκε το πρώτο και δεύτερο τετράμηνο του 2023, με τις τιμές να παίρνουν ξανά την ανιούσα, όσο κλιμακώνονται οι γεωπολιτικές εντάσεις στη Μέση Ανατολή. Ενδεικτικό είναι ότι, ενώ στις αρχές του Οκτωβρίου τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures) στη δημοφιλέστερη ποικιλία κόκκων καφέ Αrabica είχαν επανέλθει στα επίπεδα του 2021 (περίπου 1,45 δολάρια η λίβρα), τρεις μήνες μετά την εισβολή του Ισραήλ στη Γάζα η τιμή διαπραγμάτευσης ξεπέρασε τα 2 δολάρια τη λίβρα, αύξηση άνω του 43%.
Οι διακυμάνσεις των χρηματιστηριακών τιμών του καφέ ακολουθούν στενά τις εξελίξεις στο μέτωπο του πολέμου, υποχωρώντας ελαφρά ως τα μέσα Φεβρουαρίου, στα 1,9 δολάρια η λίβρα. Σύμφωνα με οικονομικούς αναλυτές, η διαφαινόμενη πρόοδος των διαπραγματεύσεων για εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς κατευνάζει τις ανησυχίες των επενδυτών για επιπλέον αναταράξεις στην εφοδιαστική αλυσίδα εξαιτίας των συγκρούσεων στην περιοχή. Παράλληλα, όμως, οι συνεχιζόμενες επιθέσεις των ανταρτών Χούθι στα πλοία που διέρχονται από την Ερυθρά Θάλασσα, έχουν ήδη κοστίσει ακριβά στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις μεταποίησης και εμπορίας καφέ, που εισάγουν πρώτες ύλες από τη Νοτιανατολική Ασία, εφόσον το κόστος των κοντέινερ έχει αυξηθεί κατά 150%. Οι παραδόσεις φορτίων από τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής καφέ της περιοχής, το Βιετνάμ και την Ινδονησία, εμφανίζουν καθυστερήσεις ως και τριών εβδομάδων, αφού τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων αναγκάζονται να κάνουν τον περίπλου της Αφρικής, περνώντας από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, για να αποφύγουν το επικίνδυνο πέρασμα από τον κόλπο του Άντεν στα στενά του Σουέζ. Πέρα από τις επιπτώσεις της κρίσης στην Ερυθρά Θάλασσα στο διεθνές εμπόριο αγαθών, συμπεριλαμβανομένου του καφέ, ο Διεθνής Οργανισμός Καφέ (International Coffee Organisation) προβλέπει ότι η παγκόσμια παραγωγή του θα αυξηθεί το 2024 κατά 5,8%. Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε 178 εκατομμύρια σάκους καφέ των 60 κιλών έναντι 168 εκατομμυρίων την προηγούμενη καλλιεργητική περίοδο 2022-2023.
Η αισιοδοξία του ΙCO για άνοδο της παγκόσμιας παραγωγής καφέ πηγάζει από το ότι η σοδειά της διετίας 2023-2024 αναμένεται σημαντικά αυξημένη, μετά την πτώση του 2022, εξαιτίας και των ακραίων κλιματικών συνθηκών ειδικά στη Νότια Αμερική. Η ανάκαμψη θα είναι εμφανής στην ποικιλία καφέ Αράμπικα και την παραγωγή της Βραζιλίας, η οποία ακόμα ανακάμπτει από τον παγετό του 2021. Οι δυσμενείς συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στην παραγωγή του καφέ θα συνεχιστούν και φέτος, καθώς το φαινόμενο Εl Nino αναμένεται ότι θα επηρεάσει τις καλλιέργειες καφέ της Aσίας. Ως αντιστάθμισμα το Βιετνάμ αναμένεται να ωφεληθεί από το πιο ζεστό και ξηρό κλίμα, καθώς τα αρδευτικά του έργα αντισταθμίζουν τη μείωση των βροχοπτώσεων.
Φέτος η παγκόσμια κατανάλωση καφέ αναμένεται ότι θα αυξηθεί κατά 2,2% στα 177 εκατομμύρια σάκους καφέ, με πλεόνασμα παραγωγής περίπου ένα εκατομμύριο.
Ασθενής ανάκαμψη φέτος σε Ευρώπη και Ελλάδα
Οι προβλέψεις είναι λιγότερο ρόδινες για τις ευρωπαϊκές αγορές, στις οποίες η κατανάλωση καφέ συρρικνώθηκε την περίοδο 2022-2023 κατά 3,7% σε σύγκριση με το 2021-2022. Πρόκειται για τον ταχύτερο ρυθμό μείωσης από το 2008, όταν η κατανάλωση καφέ υποχώρησε κατά 5,4% ως συνέπεια της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης.
Οι χώρες της ΕΕ περιόρισαν την κατανάλωση καφέ το 2022-23 κατά 5,6%, μετά από μια αύξηση της τάξης του 7,4% την αμέσως προηγούμενη σεζόν, που συμπίπτει με την περίοδο της πανδημίας. Στον αντίποδα η κατανάλωσή του σε χώρες εκτός ΕΕ αυξήθηκε κατά 2,2%, με τις αγορές της Ρωσίας και της Ελβετίας να εμφανίζουν τη μεγαλύτερη άνοδο, κατά 13,2% και 14,1% αντίστοιχα. Για το 2024 ο IOC προβλέπει ασθενή ανάκαμψη της κατανάλωσης καφέ στην Ευρώπη κατά 1,15%, πρόκειται για το χαμηλότερο ρυθμό από όλες τις υπόλοιπες αγορές. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΙΟC, οι επιπτώσεις του υψηλού κόστους ζωής στην κατανάλωση καφέ θα αντισταθμιστούν από την αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών, μέσω της στροφής του κόσμου σε πιο οικονομικά προϊόντα και της εγκατάλειψης των πιο ακριβών ποικιλιών και ειδών. Η ελληνική αγορά καφέ ακολουθεί κατά πόδας τις ευρωπαϊκές τάσεις. Οι καταναλωτές κι εδώ στρέφονται σε φθηνότερες επιλογές, όπως οι καφέδες ιδιωτικής ετικέτας, που εμφάνισαν πέρυσι αύξηση πωλήσεων από 8% ως 30%, ανάλογα με τις διαφορετικές κατηγορίες (στιγμιαίος, ελληνικός, φίλτρου και εσπρέσο).
Πληθωριστική άνοδος τζίρου, μείωση του όγκου κατανάλωσης
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, τα προϊόντα καφέ ανατιμήθηκαν κατά μέσο όρο γύρω στο 3,6% το 2023, σε σύγκριση με το 2022. Καθώς είχαν προηγηθεί ανατιμήσεις σχεδόν 15%, ο πληθωρισμός διετίας στον καφέ προσεγγίζει αθροιστικά το 18,5%, γεγονός που εξηγεί και τη συρρίκνωση του όγκου κατανάλωσης, ειδικά στο οργανωμένο λιανεμπόριο. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Circana, η αξία των πωλήσεων καφέ στα σούπερ μάρκετ κινήθηκε κατά μέσο όρο ανοδικά το 2023, παρουσιάζοντας όμως σημαντικές διακυμάνσεις, ανάλογα με την κατηγορία. Για παράδειγμα, ο τζίρος του στιγμιαίου καφέ άγγιξε τα 108 εκατ. ευρώ, αυξημένος κατά 3,6% σε σύγκριση με το 2022, άνοδος η οποία είναι κατά κύριο λόγο πληθωριστική. Τα έσοδα των σούπερ μάρκετ από τις πωλήσεις ελληνικού καφέ αυξήθηκαν κατά 6,3%, αγγίζοντας τα 110,5 εκατ. ευρώ έναντι περίπου 104 εκατ. το 2022, ξεπερνώντας για πρώτη φορά μετά τέσσερα χρόνια τον τζίρο του στιγμιαίου καφέ.
Οριακή πτώση 0,8% είχαν οι πωλήσεις καφέ φίλτρου, με συνολικά έσοδα περίπου 37,7 εκατ. ευρώ. Η πιο δυναμική κατηγορία από άποψη ρυθμού ανάπτυξης παραμένει ο εσπρέσο, με ετήσια άνοδο πωλήσεων σχεδόν 11%, στα 78,7 εκατ. ευρώ. Την τελευταία τετραετία οι πωλήσεις εσπρέσο έχουν αυξηθεί σχεδόν κατά 34%, με επιπλέον ετήσια έσοδα περίπου 19,5 εκατ. ευρώ. Η ανοδική πορεία της κατηγορίας του εσπρέσο φρενάρει από την σημαντική υποχώρηση του τζίρου της κάψουλας εσπρέσο κατά 10,2%, καθώς οι καταναλωτές προτίμησαν συσκευασίες με πιο συμφέρουσα αναλογία ποσότητας/τιμής.
Ο εσπρέσο ήταν η μόνη κατηγορία που συνδύασε την άνοδο του τζίρου με την αύξηση της κατανάλωσης κατά 3,2%, ενώ όλα τα υπόλοιπα είδη καφέ κινήθηκαν πτωτικά. Ο όγκος πωλήσεων του στιγμιαίου καφέ υποχώρησε κατά 5%, ο ελληνικός καφές επίσης κατά 3,1%, όπως κι ο καφές φίλτρου κατά 5,2%.
Ο καφές ιδιωτικής ετικέτας αντιθέτως κινήθηκε ανοδικά σε αξία πωλήσεων σε όλες τις κατηγορίες. Συγκεκριμένα, τα έσοδα των σούπερ μάρκετ από τις πωλήσεις PL στιγμιαίου καφέ αυξήθηκαν κατά 8,3%, ελληνικού κατά 26,3%, καφέ φίλτρου κατά 2,8% και εσπρέσο κατά 29,6%. Ο όγκος κατανάλωσης των PL αυξήθηκε κατά 8,3% στον στιγμιαίο καφέ, κατά 18,4% στον ελληνικό και σχεδόν 16% στον εσπρέσο. Εξαίρεση ο καφές φίλτρου, όπου η κατανάλωση των PL υποχώρησε οριακά κατά 0,4%.